Molen De Paiser Meul, Peize

geschiedenis

toestand

werkend

bouwjaar

1898

bedrijfsvaardigheid

Maalvaardig

bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

molenmaker

Chr. Bremer, Middelstum (1898)

afkomstig van

Enumatil (Molen van Hofman / Kiek-in-de-pot)

voorganger

Peize (Paiser Meul (1e))

omwentelingen

eigenaar

Stichting het Drentse Landschap

eigendomsvorm

Stichting

eigendomshistorie

Op 12 mei 2016 droeg de gemeente Noordenveld deze molen, met nog twee andere molens binnen die gemeente, over aan de Stichting het Drentse Landschap.

geschiedenis

De geschiedenis van deze molen begint iets later dan tot 2007 werd aangenomen: niet in 1893 (zoals vaak is aangenomen en doorverteld, maar pas sinds 1898 staat deze molen in Peize. In april dat jaar vroegen de heren Kornelis de Jonge, bakker, Jan Staal, Henderikus Douwes, Jan Luinge Zan., landbouwers en Roelof Staal, bakker de gemeenteraad van Peize toestemming om een molen te mogen oprichten. De vergunning werd reeds op 11 mei verleend. Christiaan Bremer bouwde vervolgens de molen. 
Het achtkant was niet nieuw, maar afkomstig uit Enumatil en had daar gediend als pel- en oliemolen. 

In 1936 volgde een restauratie door Th. Bremer; hierbij werden Dekkerwieken aangebracht. De molen werd dat jaar eigendom van de Coöp. zuivelfabriek en graanmaalderij De Goede Verwachting.

In 1955 volgde stilstand en raakte de molen in verval. In 1961 kwam er wel een nieuwe stelling maar daar bleef het bij: de molen kwam niet meer in bedrijf. De kleppen van de zelfzwichting werden verwijderd en zo stond de molen een tijdland doelloos.
In 1967 kocht de toenmalige gemeente Peize de molen aan. Inmiddels was de toestand behoorlijk slecht. 

In 1971/1972 restaureerde molenmaker Alserda uit Doezum, opvolger van de bekende molenmaker Dijk uit Leek, de molen; daarna werd al snel weer volop gemalen door Bart Schokker, lang molenaarsknecht geweest op de molen van Snijders te Norg (die met de Bilaukleppen). 
In Peize viel die restauratie wat karig uit: de typisch Groninger houten bekleding op de romp werd vervangen door een rietdek (waarmee ook de kroonlijst langs het boventafelement verdween). Zelfzwichting of Dekkerwieken keerden evenmin terug: er kwam Oud-Hollandse ophekking met zeilen.
Jaren later heeft men de zelfzwichting (met Oud-Hollandse voorzomen) in ere hersteld.

Vijftig jaar na de grote restauratie was deze nog steeds geregeld malende molen aan herstel toe: de kleppen van de zelfzwichting waren slecht geworden en heeft men toen verwijderd. Nieuwe kleppen waren evenwel nog niet aan de orde, omdat ook beide 50 jaar oude Brunia-roeden dienden te worden vervangen. Pas als dat laatste gebeurd was, zou het weer zin hebben om zelfzwichting aan te brengen. Men bedacht een wat curieuze oplossing: 'Peize' kreeg een tijdelijke Oud-Hollandse ophekking, compleet met zeilen!
Die is, najaar 2023, nog steeds het geval.