Molen De Koe, Veere

geschiedenis

toestand

werkend

bouwjaar

1909

bedrijfsvaardigheid

Niet draaivaardig (zie 'Geschiedenis)

bestemming

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf; weekendwoning

molenmaker

Gebr. de Troye, Middelburg (1909) Fa. Doornbosch, Adorp (1975/76)

voorganger

Veere (De Koe (2e) (Molenbolwerk))

omwentelingen

eigenaar

Momenteel niet bekend

eigendomsvorm

Prive

geschiedenis

Deze walkorenmolen werd in 1908/09 gebouwd in opdracht van Jacob Willem 'Jaap' Markusse, nadat zijn molen, een grondzeiler uit 1736, op 14 november 1907 was afgebrand.
Op de fundering van de voorganger bouwde de fa. De Troye uit Middelburg een flinke stellingmolen. Hierbij werd gebruik gemaakt van roeden en een deel van het gaandewerk van de in 1908 onttakelde stellingkorenmolen De Onderneming te Koudekerke (thans valt dit onder Middelburg).

De brand, de nasleep ervan en de herbouw hadden voor Markusse allerlei gevolgen, financieel maar ook persoonlijk. In 1908 werd hij failliet verklaard. Zijn molen en ander onroerend goed kwamen in handen van advocaten, maar evengoed bleef hij er molenaar. Kort daarna verliet zijn vrouw hem; in 1912 scheidden zij officieel. Opmerkelijk is, dat Markusse zichzelf eind 1908 in diverse krantenadvertenties aanduidt als 'motor-molenaar'. Of de molen was nog niet klaar óf nog niet afbetaald en mocht daarom niet worden gebruikt.
In 1920 kocht Christina Pieternella Markusse-Groenewegen, tweede vrouw van Jaap Markusse, de molen terug, maar een succesvol bedrijf werd het kennelijk niet meer: in 1923 verkocht zij alles aan Simon van den Hamer, afkomstig uit Kruiningen. Van den Hamer was op dat moment vermoedelijk al pachter, want hij had het jaar daarvoor bij Pot al twee nieuwe roeden besteld.
Simon van de Hamers zoon, Adriaan Jan, verwierf de molen in 1939. Simon bleef evenwel daar dé molenaar en stierf 'in het harnas' op 12 december 1956. Tot 1964 zou de molen voor bakkers en boeren blijven malen; daarna was het afgelopen. 

Over de opzet van deze molen in 1909 is het nodige te vertellen: zeer bijzonder en sterk afwijkend van wat op de meeste korenmolens gebruikelijk is, is de hier door De Troye toegepaste onderaandrijving van de stenen. Het spoorwiel bevindt zich ónder de steenzolder. De steenspillen zijn daarom voorzien van sterwielen en niet van schijflopen, omdat anders de stenen niet op een normale manier uit hun werk konden worden gezet. 

Ook na 1909 is nog in de molen geïnvesteerd: de roeden uit 1922 waren al genoemd. Dat er 13 jaar na de bouw al nieuwe roeden nodig waren kan eigenlijk maar één reden hebben: de in 1909 gestoken en uit Koudekerke 'meegenomen' roeden moeten verlengd zijn geweest, maar bleken voor deze grotere molen en taak niet sterk genoeg. 
In 1936 werd de binnenroede voorzien van het stroomlijnsysteem Bilau; pas in 1938 werd daartoe de bovenas doorboord; eerder werkte dit systeem niet geweldig. In datzelfde jaar (of bij dezelfde gelegenheid?) werd de vangstok vervangen door een trommel.

Tot 1964 werd er gemalen met een koppel 16der blauwe en twee koppel 16der kunststenen. Op de eerste zolder stond een buil en op de vierde zolder een mengmachine (welke in 1964 werd verwijderd). Daarnaast waren er nog een graanreiniger op de vierde zolder en op de begane grond een koekenbreker (die eveneens in 1964 werd weggehaald).

Eenmaal buiten bedrijf bleef onderhoud uit en al snel raakte de molen in verval. Na enige malen te zijn doorverkocht, werd 'De Koe' eigendom van ir. W.J. Mees uit Wassenaar.
In 1975/76 volgde een forse restauratie, waarbij grote delen van de kap werden hersteld en roeden en stelling geheel vernieuwd. Het systeem Bilau verdween van de binnenroede en de Vlaamse vang maakte plaats voor een stalen hoepelvang.

De onderste zolders van deze molen zijn ingericht als weekendverblijf; het opmerkelijke binnenwerk met onderaandrijving bevindt zich nog altijd in de molen, maar wordt niet meer gebruikt.
In 2020 kreeg de molen, nadat deze geruime tijd te koop had gestaan, een nieuwe eigenaar.

Alle jaren dat "De Koe" als weekendverblijf diende is deze zo af en toe aan het draaien gebracht. In 2020 stopte dat echter, nadat Bas Verbiest vanwege zijn leeftijd hiermee ophield.
Thans staat de molen al een aantal jaren stil. Begin 2023 heeft men zeilen en windborden verwijderd. Mocht men hier weer willen gaan draaien, dan moet er nog (veel) meer gebeuren: inmiddels is duidelijk dat beide in 1976 gestoken roeden vervangen dienen te worden.