Het malen van graan, thans op vrijwillige basis
Iedere woensdag en zaterdag 10.00 - 16.00 uur; door de week kan dit op afspraak met de beheerder van het naastgelegen bakkerijmuseum (zie 'Aanvullingen' en op de website van dit museum).
Deze molen functioneert bij uitstek in combinatie met het naastgelegen Bakkerijmuseum. Voor rondleidingen en workshops: zie de website van dit museum.
Op afspraak is er van alles mogelijk, zie daarvoor de website van het bakkerijmuseum.
Eén koppel 17der blauwe en één koppel 17der kunststenen; sleepluiwerk
Eenvoudige baard, donkergroen geverfd, wit afgebiesd, met in geel de opschriften
* de Grens - wachter *
Bovenwiel 44 kammen
Bovenschijfloop 24 staven, steek 12,4 cm.
Spoorwiel 76 kammen
Steenschijflopen 31 resp. 30 staven, steek 8,8 cm.
Overbrengingsverhoudingen 1 : 4,49 en 4,64
| fabrikant | roenummer | positie bouw | fabricagejaar | jaar gestoken | positie | jaar verdwenen | lengte | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Roede 112, Derckx
|
✉︎ | 112 | buiten | 1973 | 1974 | buiten | aanw. | 26,90 |
Roede 113, Derckx
|
✉︎ | 113 | binnen | 1973 | 1974 | binnen | aanw. | 26,90 |
| Fransen | ✉︎ | g.n. | binnen | 1904 | 1904? | binnen | 1973? | 25,70 |
Totaan de restauratie van 1974 had deze molen op de buitenroede een Van Bussel-achtige stroomlijn. De binnenroede is altijd Oud-Hollands opgehekt geweest.
Het malen van graan, thans op vrijwillige basis
Op deze plaats stond in 1644 al een windmolen. In het artikel van Isfridus de Groot 'De watermolen van Venbergen en andere molens van Abdij Postel' (in Analecta Praemonstratensia, 1957, pag. 302-317) wordt deze molen niet vermeld. De molen van het nabijgelegen Bergeyk was wél van de Abdij van Postel.
De molen werd gebouwd nadat de voorganger, een standerdmolen, in de nacht van 13 op 14 april 1889 was afgebrand. De laatste molenaar van de standerdmolen hield wel van een borrel. Of dit de oorzaak was dat hij ernstig in het krijt stond bij graanhandelaar Goossens te Eindhoven is niet bekend, maar hoe dan ook had hij geen geld om een nieuwe molen te laten bouwen. Daarop werd Goossens eigenaar van de grond, en die liet een stenen molen bouwen.
Molenmaker Van Himbergen en zijn medewerkers hebben hard gewerkt: iets meer dan een halfjaar na het afbranden van de voorganger was de nieuwe molen maalvaardig!
Let wel: het bouwjaar van deze molen is altijd gehouden op '1891' maar dat moet dus, met wat inmiddels bekend is, omlaag naar 1889. Laat in dat jaar was de nieuwe molen maalvaardig!
Reeds in 1892 kwam de molen in bezit van de familie Van Grootel (eerst, tot 1925, Willem van Grootel, daarna Leon van Grootel). In 1970 werd de gemeente eigenaar.
Harrie Wijnen, die later eigenaar zou worden van de molen op de Postakker in Eersel, heeft volgens mededeling hier als knecht gewerkt. Minstens zo belangrijk was Cor in 't Veld, pleegzoon van Leon van Grootel, die hier het molenaarsvak leerde en vele jaren zou malen, zowel toen de molen nog in bedrijf was als op vrijwillige basis, in de jaren '70 en '80.
De bouw van de molen komt overeen met die van een aantal molens rond Eindhoven uit dezelfde periode, onder andere de voormalige molen van Kuijken op het Loo in Bergeijk. De onderste lagen van het metselwerk zijn van afwijkende baksteen. Blijkbaar werd de molen gebouwd van 'Boomse' steen, terwijl de onderste lagen van veldovensteen zijn gemetseld. Het is mogelijk dat het fundament en een deel boven het maaiveld gemetseld werden van stenen van de penanten van de standerdmolen.
De houten as bestaat uit vier segmenten. De askop is ongetwijfeld gegoten door Mercx in Tilburg; waarschijnlijk ná 1904.
In of kort na de Tweede Wereldoorlog werd een tweedehands Potroede gestoken, die feitelijk te groot was voor de askop. Om deze te kunnen plaatsen zou het wigschot tussen de ashuizen er uit zijn geslagen. Het kleine maar buitengewoon zware aswiel (bovenwiel) was volgens Cor in 't Veld afkomstig uit Duitsland.
In 1974/75 werd de molen gerestaureerd, na jaren van stilstand en verval en sindsdien weer geregeld in bedrijf, in combinatie met het naastgelegen bakkerijmuseum (zie de website van dit museum).
De Provinciale Noordbrabantsche en 's Hertogenbossche courant van maandag 18 november 1889 meldt:
"De werkzaamheden aan den nieuwgebouwden windgraanmolen alhier zijn zoo goed als geëindigd. Den 7en dezer is er een begin gemaakt met malen, hetgeen de belangstelling van menigeen opwekte. Niet zonder reden zijn sedert geruimen tijd aller oogen op die inrichting gevestigd: immers de nette ligging, de slankheid van het gebouw en de aanmerkelijke hoogte vallen vanzelf in 't oog".
(Met dank aan Erwin Esselink voor de bezorging van deze bron).
De naam "De Grenswachter" werd pas in 1972 bedacht (de molen ligt inderdaad zeer dicht bij de grens met België); eerder sprak men ter plaatse van "de molen van Van Grootel" of, vaker nog, "de Zwarte Molen". Dit laatste ter onderscheiding van "de Witte Molen" (thans bekend als "De Deen").
