Molen Janssenmolen, Oirsbeek

Oirsbeek, Limburg
b

korte karakteristiek

naam
Janssenmolen
modeltype
Ronde molen, beltmolen
functie
korenmolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Tijdelijk zeer beperkt draaivaardig (zie 'Geschiedenis').
bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

adres
Molenweg 4
6438 BM Oirsbeek
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
01117
oude dbnr.
B454
Meest recente aanpassing
| Bedrijfsvaardigheid
media-bestand
Molen 01117 Janssenmolen (Oirsbeek)
Rob Pols (4-8-2013).

locatie

plaats
Oirsbeek
gemeente
Beekdaelen, Limburg
kadastrale aanduiding
Gemeente Oirsbeek, sectie D, nr. 770
geo positie
X: 191958, Y: 329385
N: 50.95298, O: 5.91315
biotoopwaarde
1 (slecht)
landschappelijke waarde
In principe zeer groot, maar wordt ernstig verminderd door beplantingen

contact en bezoek

bezoek/postadres
Molenweg 4
6438 BM Oirsbeek
molenaar
Ron Schols
telefoon
website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
nee
openingstijden

De molen is tijdelijk niet te bezichtigen vanwege de roedenproblematiek. Wél is onderin de molen op de eerste en derde zaterdag van de maand meelverkoop van 10.00 tot 13.00 uur.

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
ja
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van Janssenmolen via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Ronde molen, beltmolen
krachtbron
wind
functie
romp
Ronde stenen molen
kap
Gedekt met dakleer
inrichting

Eén koppel 17der blauwe en één koppel 17der kunststenen; steenkraan; sleepluiwerk

versieringen

Eenvoudige baard, rood geverfd, wit afgebiesd, zonder opschrift.

Merkwaardig zijn de uitkragingen aan de bovenzijde van de romp, uitgevoerd als een soort steunberen

plaats bediening
beltmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Engels. Kruilier.
vlucht
24,80 m.
vang
Vlaamse vang; onbekend aantal stukken. Vangbalk met haak; vangtrommel.
overbrenging

Bovenwiel 57 kammen
Bovenschijfloop 33 staven
Spoorwiel 67 kammen
Steenschijflopen 26 en 23 staven
Overbrengingsverhouding 1 : 4,45 en 1 : 5,03

hoogte
wiekvorm
Binnenroede systeem Fauël met remkleppen; buitenroede Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Derckx ✉︎ 141 binnen 1975 1976 binnen (aanw.) 24,80
Derckx ✉︎ 140 buiten 1975 1976 buiten (aanw.) 24,80
molen heeft problemen met de roeden
wiekverbeteringen

Deze molen kreeg in de tijd dat in Brabant en Limburg op zeer veel plaatsen stroomlijnsystemen werden aangebracht, geen wiekverbetering. Mogelijk hing dit samen met de (toen nog!) uitstekende windvang.
Recent, vermoedelijk in 2012, kreeg deze molen op de binnenroede fokwieken met automatische remkleppen.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
De Prins van Oranje ✉︎ 10?? ? 1935? aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
Het tot nu toe bekende bouwjaar '1879' blijkt onjuist.
bedrijfsvaardigheid
Tijdelijk zeer beperkt draaivaardig (zie 'Geschiedenis').
bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

omwentelingen
eigendomshistorie

Op dinsdag 8 april 2008 werd de Janssenmolen in de B&W-kamer van het gemeentehuis in Schinnen formeel overgedragen aan de Stichting Smile Erfgoed voor het symbolisch bedrag van € 1,--. Dit eigenaarschap duurde niet heel lang: in december 2011 nam de Stichting het Limburgs Landschap (SLL) de molen voor € 1,-- over. 

geschiedenis

De bouwheer van de molen was Jacob Lammeritz, "molenaar op den windmolen van Oirsbeek" qenoemd. Dit zou betekenen, dat hij molenaar op de molen van Dortants was. Was hij in onmin met de eigenaar geraakt en besloot hij op enkele honderden meters van de bestaande molen een nieuwe molen te bouwen? Of wilde hij een eigen bedrijf beginnen en koos daarvoor deze gunstige plaats uit? De ware reden komt mogelijk nooit meer aan het licht. 

Lammeritz kocht in 1879 het hiervoor beschreven perceel bouwland, gelegen "aan de windmolen". Nog hetzelfde jaar werd met de bouw van windmolen en woonhuis begonnen. Na gereedkomen van de molen werd de ligging gesitueerd "aan den berg" om verwarring met de andere windmolen te voorkomen. De zaken verliepen voorspoedig. In 1898 breidde Lammeritz het bedrijf uit met een magazijn. 
N.B. Volgens de laatste inzichten is deze molen niet in 1879, maar in 1877 gebouwd en moet de vroege geschiedenis vermoedelijk worden herzien.

In 1899 kwam Jan Bernard Janssen op de molen en in 1921 werd hij eigenaar. In het midden van de jaren ’20 vestigde hij in Doenrade een elektrische maalderij met een dubbele ijzeren maalstoel (fabrikaat Poeth uit Tegelen), voorzien van een koppel tarwe- en een koppel voerstenen.

Lang heeft deze molen met houten as en borstroeden gedraaid: zo toont een foto uit maart 1935 een goed onderhouden molen met een geheel houten wiekenkruis. Maar nog in of na maart 1935 liet Janssen door molenmaker Jan Brouns uit Weert het gevlucht vervangen door een ijzeren as en Potroeden, die van een molen te Purmerend afkomstig zouden zijn; ook kwam er een Engels kruiwerk. Het lijkt overigens waarschijnlijker dat het toen niet ging om een molen uit Purmerend, maar om een gesloopte molen van de Schermer. 
In die tijd lagen er een koppel 17der blauwe stenen voor het tarwegemaal en twee koppel 17der kunststenen voor bakrogge en voergraan. Later werd een koppel verwijderd om meer ruimte krijgen. In 1936 werd een elektrisch hulpgemaal met een koppel 14der kunststenen onderin de molen geplaatst.

Na het overlijden van Janssen vererfde de molen in 1940 aan zijn echtgenote Maria Johanna Sijmens en hun zeven kinderen. Het molenaarsbedrijf in Oirsbeek en in Doenrade werd voortgezet onder de naam "Gebr. Janssen".
In 1958 werden drie zonen elk voor 1/3 deel eigenaar. Het bedrijf was sinds de jaren '40 in Doenrade geconcentreerd; de windmolen stond allang stil en verviel tenslotte. Rond 1966 lag de kap deels open.

In 1970 kocht de toenmalige gemeente Oirsbeek de molen aant. Een omvangrijke restauratie in fasen nam drie jaar in beslag en werd door de fa. Adriaens uit Weert uitgevoerd. De gehele buitenkant, waaronder gevlucht, staart en kapbedekking, werd vernieuwd. Ook het interieur, zoals zolders, vang met toebehoren, kammen en staven van de wielen en andere delen van het gangwerk, kregen een opknapbeurt. Tevens werd de molenaarswoning afgebroken. 
Op 1 mei 1978 werd de windmolen en de gerestaureerde voormalige schepenbank van Oirsbeek in de functie van gemeentehuis officieel door gedeputeerde drs. K.W. Buck en zijn echtgenote in gebruik gesteld. Het maalbedrijf te Doenrade hield in hetzelfde jaar op te bestaan; de gebouwen werden afgebroken.

Aanvankelijk diende de windmolen als instructiemolen, waar oud-molenaar Johan Derksen uit Schinnen vrijwillige molenaars opleidde. Om gezondheidsredenen moest Derksen deze activiteiten echter na enige tijd staken. Reeds tijdens de opening in 1978 hadden de bomen in de naaste omgeving van de molen een zodanige hoogte en omvang bereikt, dat de windvang stevig werd belemmerd. De invloed van vocht nam later door onvoldoende winddroging en door een onvoldoende of ontbrekende inwendige ventilatie zodanige vormen aan dat het interieur van de molen veel te lijden had.

In de jaren 1987-1988 werd de romp door stralen van de teerlaag ontdaan en opnieuw gevoegd. Een goede windvang en een deugdelijke inwendige ventilatie zijn echter even belangrijke middelen voor het verkrijgen van een droge romp. In 1988 en 1989 werd het inwendige van de molen opgeknapt.

In 2012 voerde men technisch en bouwkundig onderzoek uit, waarna het gehele metsel- en voegwerk aan de buitenzijde van de molenromp werden hersteld, schilderwerk uitgevoerd en technische gebreken verholpen. Later werd er geregeld Kollenberger spelt gemalen voor de plaatselijke bakker en de thuisbakkers.

De roedenproblematiek sloeg hier evenwel ook toe: vanaf april 2024 draait de molen feitelijk niet meer, maar maakt maandelijks nog ca. 100 rondjes om de zaak niet te laten vastlopen. Uiteraard wordt geprobeerd, zo snel mogelijk nieuwe roeden te krijgen. 

aanvullingen

toelichting naam

Deze molen is vernoemd naar de familie, die hier vele jaren maalde.

unieke eigenschap

Dit is een uitzonderlijke beltmolen: feitelijk is het een grondzeiler op natuurlijke hoogte die voorzien is van een invaart.

literatuur

W. Douven, "De Janssenmolen te Oirsbeek", in: Jaarboek Historiek 2014 (van de Vereniging Historie Schinnen).

foto's

foto's