Molen De Couwenberg, Kaatsheuvel

Kaatsheuvel, Noord-Brabant
b

korte karakteristiek

naam
De Couwenberg
modeltype
Ronde molen, beltmolen
functie
korenmolen
bouwjaar
herbouwd
1881 / 1996
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan op vrijwillige basis, restaurant.

adres
Vaartstraat 102
5171 JG Kaatsheuvel
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Couwenberg via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
00375
oude dbnr.
B540
Meest recente aanpassing
media-bestand
Molen 00375 De Couwenberg (Kaatsheuvel)
Rob Pols (21-10-2011).

locatie

plaats
Kaatsheuvel
plaatsaanduiding
gemeente
Loon op Zand, Noord-Brabant
kadastrale aanduiding
Gemeente Loon op Zand, sectie M, nr. 2769
geo positie
X: 131877, Y: 408059
N: 51.66087, O: 5.05301
biotoopwaarde
3 (matig)
landschappelijke waarde
Groot maar wordt verminderd door beplantingen

contact en bezoek

bezoek/postadres
Vaartstraat 102
5171 JG Kaatsheuvel
molenaar
Sjef Robben / Wim Coppens
telefoon
06-81931907 / 0416-530230
e-mail

website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Donderdag 13.00 - 16.30 uur en op afspraak.

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

In de romp en het pakhuis is gevestigd: De Molen. Dit restaurant is dagelijks (m.u.v. maandag) geopend vanaf 11.30 uur.

constructie

modeltype
Ronde molen, beltmolen
krachtbron
wind
functie
romp
Ronde stenen molen; berg afgegraven en vervangen door een rond stenen pakhuis.
kap
Gedekt met dakleer
inrichting

Eén koppel 17der kunststenen; mengketel; klopbuil. Een Ruston-dieselmotor, tot 1994 gebruikt voor de aandrijving van een koppel stenen in de toenmalige malerij, staat los in de onderbouw opgesteld.
Onderste gedeelte molenromp en pakhuis ingericht als restaurant.

versieringen

Eenvoudige baard, donkergroen geverfd, wit afgebiesd, met de jaartallen '1849', '1945' en '1997' en de naam 'Couwenberg'.

De 'achterbaard' is voorzien van de tekst 'Gerest. 1994 1997' en de naam Wijten plus een wapen.

Gevelsteen met het opschrift:
Den eersten steen gelegd door Ant. H. Couwenberg en J.J. Lombarts in de jare 1849.

plaats bediening
beltmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Engels. Kruilier met steunrol tegen de molenromp (2016).
vlucht
26,55 m.
vang
Vlaamse vang; 5 vaste stukken. Vangbalk met haak; vangtrommel. Pal.
overbrenging

Bovenwiel 65 kammen
Bovenschijfloop 31 staven
Spoorwiel 79 kammen
Steenschijfloop 27 staven
Overbrengingsverhouding 1 : 6,14

hoogte
van de 'belt': 4,20 m.
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Derckx ✉︎ 842 binnen 1996 1996 binnen aanw. 26,55
Derckx ✉︎ 843 buiten 1996 1996 buiten aanw. 26,55
wiekverbeteringen

Van 1944 tot 1950 had deze molen op beide roeden het systeem Van Bussel.
Bij de rehabilitatie van 1996 is Oud-Hollandse ophekking aangebracht.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As 66, Gieterij Hardinxveld
Gieterij Hardinxveld
✉︎ 66 1995 1995 aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan op vrijwillige basis, restaurant.

molenmaker
Mommersteeg (1849)
omwentelingen
geschiedenis

Deze molen is in 1849-50 gebouwd door molenmaker Mommersteeg voor molenaar Couwenberg. De molen was ingericht met drie koppel maalstenen; op de maalzolder lag een koppel schorsstenen. De inrichting was te vergelijken met de molen van Hilvarenbeek met de aandrijving van de schorsstenen via een lang staakijzer.

Molenaar Couwenberg zag zijn molen op 2 september 1881 uitbranden, maar liet deze direct herbouwen. Het resultaat van de brand bleef in zoverre zichtbaar dat, toen in 1994/95 de stenen romp ingrijpend werd hersteld, diverse brandsporen tevoorschijn kwamen. Duidelijk werd toen, dat de vuurhaard vooral boven in de molen moet hebben gezeten.

De familie Couwenberg verkocht aan het eind van de 19e eeuw de molen aan Van den Bosch, een aangetrouwd familielid, later kwam hij in het bezit van de familie Krielaars.
In 1927 werd de molen aangekocht door de familie Robben. Deze was eerder eigenaar geweest van de in 1912 afgebrande standerdmolen op De Hill (een buurtschap dat inmiddels door Kaatsheuvel is opgeslokt).
Robben was een windmolenaar in hart en nieren. Ondanks de moeilijke tijd voor molens bleef hij zijn werktuig trouw. In 1944 werden Van Busselwieken aangebracht door molenmaker Bos uit Almkerk. Helaas heeft Robben hier maar weinig plezier van mogen beleven, want tijdens de bevrijding van Kaatsheuvel (oktober 1944) werd zijn molen door Engelsen bestookt, omdat het vermoeden was dat de Duitsers in de kap een uitkijkpost hadden. Ook sloeg in de nabijheid een V1 in, hetgeen nog meer schade opleverde.
Daarna heeft Robben diverse malen getracht geld bijeen te krijgen voor herstel, maar dat mocht niet lukken. In 1950 werd de molen daarom onttakeld. Molenmaker Bos verrichtte dit ondankbare karwei: zes jaar daarvoor had hij de molen nog helemaal opgeknapt.

In de onttakelde molenromp is daarna tot 1994 gemalen met de 50 PK Ruston dieselmotor. In dat laatste jaar was de molen aangekocht door Berry Wijten, eigenaar van een bouwbedrijf in het nabijgelegen De Moer.
Berry Wijten stond bepaald niet stil en had plannen om de molen geheel te rehabiliteren en met succes: met een aantal anderen lukte het hem om, nagenoeg in eigen tijd, de molen te restaureren. Die collega's waren overigens zeer goed bekend met molens: molenmaker Straver, Bram van de Wiel (van de fa. Bos) en Paul Groen.

Het herstel was omvangrijk: het metselwerk was inmiddels erg slecht en het nog aanwezige spoorwiel moest worden gekopieerd (het origineel was vrijwel 'opgegeten' door ongedierte). Het koppel maalstenen, bij de restauratie van 1944 nieuw aangebracht, kon nog wel worden gebruikt.
Al met al stond er, nadat de kap was geplaatst en de roeden waren gestoken en opgehekt, een zeer licht lopende en goed werkende molen die zonder meer een aanwinst bleek voor het toeristisch ingestelde dorp Kaatsheuvel. De Efteling bevindt zich op enige honderden meters. Om uit de hoge kosten te komen werd onderin de molen een restaurant ingericht. 
De antieke Ruston-diesel kan niet meer functioneren maar dient tegenwoordig als blikvanger. Het koppel stenen dat door deze motor werd aangedreven keerde niet terug, mede als gevolg van het vroege overlijden van Berrie Wijten en is later verkocht aan de gebr. Kees (van de Nooit Gedagt te Budel).

In 2016 verrichtte Arie Willem van der Wal groot onderhoud: korte spruit en staartbalk vervangen, waarbij de staart voorzien is van een muurrol en een kruibok. Het geheel, inclusief voor- en achterkeuvelens, uitgevoerd overeenkomstig de situatie van vóór 1950. Het kruien is verbeterd door onder de overring een stalen plaat aan te brengen.

Berrie Wijten, initiatiefnemer tot de herbouw, overleed in 2009, slechts 61 jaar oud. Zijn naam blijft evenwel - letterlijk - aan de molen verbonden, want die staat op de achterbaard vermeld.

 

aanvullingen

toelichting naam

Deze molen heeft de naam 'De Couwenberg' vermoedelijk al vanaf de bouw in 1849.
In 1881, als de molen uitbrandt, wordt die naam ook genoemd (Tilburgsche Courant, 4-09-1881).

foto's

foto's