Molen Westbroekse Molen, Oud-Zuilen

Oud-Zuilen, Utrecht
b

korte karakteristiek

naam
Westbroekse Molen
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Tijdelijk niet draaivaardig (zie 'Geschiedenis')
bestemming

Bemalen van het waterschap Westbroek, thans op vrijwillige basis

adres
Nedereindsevaart 3
3611 AV Oud-Zuilen
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van Westbroekse Molen via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
01055
oude dbnr.
B844
Meest recente aanpassing
| Molenaars
media-bestand
Molen 01055 Westbroekse Molen (Oud-Zuilen)
Pieter Zuijkerbuijk (15-1-2020)

locatie

plaats
Oud-Zuilen
plaatsaanduiding
gemeente
Stichtse Vecht, Utrecht
kadastrale aanduiding
Gemeente Maarssen, sectie D, nr. 170
geo positie
X: 132964, Y: 460715
N: 52.13420, O: 5.06535
biotoopwaarde
3 (matig)
landschappelijke waarde
Groot maar er is veel beplanting in de omgeving

contact en bezoek

bezoek/postadres
Nedereindsevaart 3
3611 AV Oud-Zuilen
molenaar
Paul van Kleinwee / Peter Ronner / Henk Geerts
telefoon
06-50678410
website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Woensdag en zaterdag 10.00 - 16.00 uur.
In deze molen is ook het Informatiecentrum Polderbemaling ondergebracht.

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
ja
informatie voor scholen

op afspraak

bijzonderheden

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Houten achtkant, gedekt met riet, op gemetselde voet
kap
Gedekt met riet
inrichting

Geheel compleet met moderne overbrenging naar de vijzel.
Vijzel Ø 2,00 m.; lengte gangen 4.50 m.; vijzelbalk Ø 1.00 m; totale inhoud 4.5 ton water. Capaciteit 1 m3 per end.

versieringen

Aardige baard, donkergroen geverfd, met uitgesneden links "HVZ17" en recht "53IVZ"met daartussen het wapen van de Heren van Zuilen. Hieronder het jaartal '1890'.

Met 'HVZ' en 'IVZ' worden beide bouwers, de broers Heijman en Johannis van Zeijl, bedoeld.

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Rollenkruiwerk; 48 ijzeren rollen. Kruirad.
vlucht
27,50 / 27,70 m.
vang
Vlaamse vang; 4 scharnierende stukken. Vangbalk met haak; vangstok. Kneppel; pal.
overbrenging

Bovenwiel 65 kammen
Bovenbonkelaar 27 kammen
Een vertragingskast onderin de molen zorgt uiteindelijk voor een overbrenging van 1 : 1,84.

hoogte
wiekvorm
Systeem Fauël op beide roeden; op de binnenroede bovendien automatische remkleppen
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
media-bestand
Roede 412, Derckx
Derckx
✉︎ 412 buiten 1982 1983 buiten aanw. 27,70
media-bestand
Roede 413, Derckx
Derckx
✉︎ 413 binnen 1982 1983 binnen aanw. 27,50
Pot ✉︎ 1731 binnen 1895 1895? binnen 1983 27,46
Pot ✉︎ 1410 buiten 1883 1884 buiten 1983 27,52
wiekverbeteringen

In 1930 kreeg deze molen op beide roeden het systeem Dekker.
In 1963 werd dit weer gewijzigd in Oud-Hollands.
Bij de grote restauratie van 1983 werd op beide roeden het systeem Fauël (fokwieken) aangebracht; de binnenroede kreeg daarbij automatische remkleppen.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As 439, Enthoven & Co, L.I.
Enthoven & Co, L.I.
✉︎ 439 1866 1890 aanw. 05,90
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Tijdelijk niet draaivaardig (zie 'Geschiedenis')
bestemming

Bemalen van het waterschap Westbroek, thans op vrijwillige basis

molenmaker
Heijman en Johannes van Zijl, Lexmond (1753)
omwentelingen
geschiedenis

Het waterschap Westbroek kwam in 1863 tot stand door samenvoeging van de polderdelen: Te Veenwaard, Kerkeindsche Polder, de oostelijke delen van Het Zek en van het Binnenweg, benevens alle landen in het deel Buitenweg, plus de grootste, namelijk de Molenpolder.
De naam Molenpolder duidt op het bestaan in deze polder van een molen, waarvan nog rekeningen uit 1649 bewaard zijn gebleven. Van de Westbroekse Watermolen zijn vanaf 1663 rekeningen bewaard gebleven. In de jaren 1672-1674 (toen bezetten Franse troepen de huidige provincie Utrecht) zijn er nogal wat molens in de Vechtstreek door hun toedoen in vlammen opgegaan.
In 1743 werd de oude Westbroekse Molen (mogelijk was dit een wipmolen), die vlak bij de Vecht stond, verplaatst naar de standplaats van de huidige molen. Het vermoeden is groot dat dit een achtkante binnenkruier is geweest, die in 1753 afbrandde. Besloten werd om voor Westbroek, nu zonder het gebied Buitenweg, één molen te herplaatsen. Tot 1830, toen de naburige wipmolen werd gebouwd, had de polder Buitenweg geen eigen bemaling.

In 1890 werd het houten scheprad vervangen door een metalen exemplaar. In 1913 brandde de molen van de Molenpolder af en werd niet vervangen: de bemaling werd overgenomen door het Waterschap Westbroek. Wél werd een hulpgemaal, voorzien van een Kromhout dieselmotor, in een nieuw gebouwtje geplaatst.

In 1930 werd de molen totaal verdekkerd, hetgeen inhield: Dekkerwieken op beide roeden, dekkerlager onder de bovenas, wijziging bovenwiel en rondsel door het plaatsen van een stalen voorvelg en dito kroonwiel, koningspil gedeeltelijk uitgevoerd in staal, scheprad vervangen door dekkerpompen type 90 en 60 (de aanduiding slaat op de diameter van de waaier) en het aanbrengen van een groot drijfwiel plus een elektromotor (die laatste voor dagen met te weinig wind).

In 1947 werd besloten, de windkracht niet langer te gebruiken: de molen kreeg een snellopende dieselmotor, afkomstig uit een motortorpedoboot. Deze motor, prima voor een snelle boot maar volstrekt ongeschikt voor toepassing op een gemaal, heeft met vallen en opstaan gefunctioneerd tot de bouw van het nieuwe Van Eijkgemaal in 1970/71.

De molen intussen onderging in 1963 als stilstaand monument nog een herstelbeurt en werd in 1974 in verkocht aan de Stichting De Utrechtse Molens.

In 1983 volgde een zeer ingrijpende maalvaardige restauratie: de Dekkerpompen werden vervangen door een vijzel. Deze laatste kan via tandwielkasten op windkracht worden aangedreven. Sindsdien is de molen officieel reservegemaal en op vrijwillige basis regelmatig in bedrijf.

De vorige lange spruit was een bijzondere: gemaakt door Pot in 1899. Helaas moest deze in 2005 vervangen worden.
Nog een opmerkelijk detail: tot 2009 zat in het buikstuk van de vang een kloostermop (oude grove baksteen) ingelaten met het doel: het schoonhouden van de voering rond het bovenwiel! Sinds het buikstuk is vernieuwd wordt dit onderdeel los in de molen bewaard.

Eind 2021 heeft men deze molen, net als vele andere van de SDUM, preventief stilgezet: onderzoek naar de kwaliteit van de roeden had problemen aangetoond. Vervanging van de roeden hier door nieuwe geklonken exemplaren moet nog plaatsvinden (januari 2024). 

 

aanvullingen

toelichting naam

Deze molen is vernoemd naar de polder die hij kan bemalen.

trivia

Het Dekkerlager, bij de kleine buurmolen zonder meer een succes, voldeed bij deze grote molen niet. Op een dag begaf de metalen kraag rond de hals het met een enorme knal, die naar verluidt tot in de verre omgeving te horen was.

foto's

foto's