Molen De Hersteller, Sintjohannesga

Sintjohannesga, Fryslân
b

korte karakteristiek

naam
De Hersteller
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
herbouwd
1981
bedrijfsvaardigheid
Draaivaardig
bestemming

Vh. bemalen van de Sintjohannesgaaster Veenpolder, thans buiten bedrijf.
Tegenwoordig het opwekken van elektriciteit op vrijwillige basis.

adres
Hoge Dijk 132
8464 NZ Sintjohannesga
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Hersteller via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
01454
oude dbnr.
B128
Meest recente aanpassing
| Tellerstand
media-bestand
Molen 01454 De Hersteller (Sintjohannesga)
Riet van Drie (23-9-2016)

locatie

plaats
Sintjohannesga
plaatsaanduiding
gemeente
De Fryske Marren, Fryslân
kadastrale aanduiding
Gemeente Sintjohannesga, sectie E, nr. 1873
geo positie
X: 187082, Y: 548716
N: 52.92457, O: 5.86426
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde
Zeer groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Hoge Dijk 132
8464 NZ Sintjohannesga
molenaar
Johannes Kooistra / Nynke Vellinga
telefoon
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
nee
openingstijden

Op afspraak

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Houten achtkant, gedekt met riet
kap
Gedekt met riet
inrichting

Het gaandewerk bestaat uit een bovenwiel + bonkelaar. Via een lange spil wordt in de kelder een generator aangedreven die elektriciteit opwekt.
Woning in de molen.

versieringen

Eenvoudige baard, wit geverfd, rood afgebiesd, met het opschrift '18' '57'

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Neutenkruiwerk met 36 neuten; kruihaspel
vlucht
21,52 m.
vang
Vlaamse vang, vangbalk met duim, vangstok
overbrenging

Bovenwiel 65 kammen
Bovenbonkelaar 33 kammen, steek 11,2 cm.

Volgens bouwbestek:
Onderwiel 47 kammen
Vijzelwiel 44 kammen
De overbrengingsverhouding was indertijd dus 1 : 2,10.
De houten vijzel had een diameter van 1,65 meter en drie gangen.
hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands met neusremkleppen op beide roeden
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Beijk ✉︎ 45 binnen 2022 2022 binnen aanw. 22,00
Beijk ✉︎ 46 buiten 2022 2022 buiten aanw. 22,00
Derckx ✉︎ 367 buiten 1981 1981 buiten 2022 21,52
Derckx ✉︎ 368 binnen 1981 1981 binnen 2022 21,52
wiekverbeteringen

Bij de vervanging van het wiekenkruis in 2022 is besloten het onderste bord uit te voeren als regelklep.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Nijmeegsche IJzergieterij ✉︎ 2 1981 1981 aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Draaivaardig
bestemming

Vh. bemalen van de Sintjohannesgaaster Veenpolder, thans buiten bedrijf.
Tegenwoordig het opwekken van elektriciteit op vrijwillige basis.

omwentelingen
geschiedenis

De molen is in 1857 gebouwd ter bemaling van de Sintjohannesgaaster Veenpolder. Dit tezamen met nog drie andere molens. De Hersteller kwam als eerste van de vier vijzelmolens gereed (en zou uiteindelijk de laatste blijken).
In 1860 bouwde men voor deze polder nog twee molens ter bemaling van een dieper gedeelte. Deze polder is dus een tijdlang door zes molens bemalen.

Nadat in 1930 was besloten om over te gaan op elektrische bemaling, kwamen de molens buiten bedrijf. Op dat moment was één molen, de Meerzigt, al verdwenen: deze was in 1918 na blikseminslag afgebrand en niet meer herbouwd.
De Hersteller kwam dus buiten bedrijf: eind 1930 plaatste men een elektrisch gemaal vlakbij de molen. In 1946 werden wiekenkruis en kap verwijderd, inmiddels was het binnenwerk ook al (in de kachel?) verdwenen. 
In 1948 werd volledige sloop overwogen, maar dat gebeurde niet: de romp bleef in gebruik als woning.

In de jaren '70 werden plannen ontwikkeld om dit fraai gelegen en goed bewaard gebleven achtkant te completeren. Dit gebeurde inderdaad tussen 1979 en 1981: de molen kreeg een geheel nieuwe kap, wiekenkruis en staart. Maalvaardig restaureren was niet goed meer te realiseren omdat het boezemwater, waar de molen tot 1931 op uitmaalde, allang was gedempt.
Op 19 oktober 1981 werd "De Hersteller" feestelijk in gebruik genomen. Sinds die tijd is de molen bewoond en draait veel, ook al omdat de molen altijd verhuurd is geweest aan echte molenvrienden.

In 2011 werden staart en kruirad geheel vernieuwd. In april 2013 bleek, bij het begin van een schilderbeurt, een zeer groot probleem: windpeluw en (daardoor) koppen van voeghouten en steunder bleken ernstig door bruinrot aangetast. Men pakte dit voortvarend en grondig aan: de koppen van de voeghouten werden, nadat de rotte delen waren weggezaagd, hersteld in kunsthars en er kwam een nieuwe windpeluw.

In het late voorjaar van 2022 kwam er geheel nieuw riet op de kap, dit nadat de kapspanten ook deels waren vervangen volgens exemplaren naar het originele bestek. Op die manier kreeg de kap ook een meer historisch verantwoord aanzien.
Intussen was ook vastgesteld dat beide, ruim 40 jaar oude, roeden aan vervanging toe waren. De nieuwe roeden zijn op 8 november 2022 gestoken, op 19 december was de molen weer draaivaardig.

Tegenwoordig wekt men met de molen ook elektriciteit op: via de koningspil wordt een generator aangedreven. Dat ging niet zomaar: men heeft het bovenwiel dat hier bij de completering van 1979/81 was geplaatst en duidelijk een 'tijdelijk' karakter had (het hoefde alleen maar als vangwiel te dienen) vervangen door een geheel nieuw exemplaar. Ook kwam uiteraard een nieuwe bovenbonkelaar. Dit alles volgens het bewaard gebleven bouwbestek.

Molenaars op deze molen:
Jan Gosses van der Molen (25-09-1857 - 01-07-1888)
Harm Jans van der Molen (01-07-1888 - 01-05-1898)
Jan Gosses van der Molen II (01-05-1898 - 08-12-1942).

 

aanvullingen

toelichting naam

De naam "De Hersteller" bestond lang voor de in 1981 voltooide restauratie (en heeft dus niet te maken met dat herstel).

bouwbestek

Het gedrukte bestek van de vier eerste molens van de Sintjohannesgaaster Veenpolder is te lezen op de website van deze molen.

foto's

foto's