Molen Koockermoolen / De Koker (1e), Zaandam-Oost

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1589

verdwenen

1735

verbrand

opvolger

Zaandam-Oost (De Koker (2e))

geschiedenis

De eerste meelmolen die in Zaandam-Oost verrees was De Koker. De molen, die tot het type wipmolen behoorde, werd in 1589 gebouwd door de Alkmaarder korenmolenaar Pieter Wollebrandtsz. Op 16 september 1589 legde hij de volgende verklaring af aan de grafelijkheid van Holland, “Pieter Wollebrandsz. molenaar van Alkmaar verklaart, hoe dat binnen Saerdam geen koornmolen is, tot groot ongerief van Gemeente en van alle de ingezetenen aldaar.” Hem werd door de grafelijkheid van Holland het volgende verleend, “dat hij aan de Oostzijde van Saerdam zal stellen en oprechte een nieuwe koornmolen, die aldaar niemand hinderlijk en de voornoemde gemeente zeer gerieffelijk wezen zal.” Wollebrandtsz. kreeg hierna de windbrief voor de molen uitgereikt, jaarlijks moest hij een bedrag van 4 pond en 10 schellingen aan windgeld betalen.
Pieter Wollebrandtsz. heeft enkele jaren met De Koker gewerkt. Daarna deed hij de molen over aan anderen en ging hij terug naar Alkmaar om zich daar weer als molenaar te vestigen.
In 1640 was De Koker het eigendom van Jacob Cornelisz. Moolenaer, vermoedelijk bezat hij de molen samen met zijn broer Willem Cornelisz. Moolenaer, de molen was in ieder geval verdeeld in twee parten. Willem Moolenaer was woonachtig in het molenaarshuis van De Koker.
Willem Moolenaer stierf omstreeks 1670, waarna zijn aandeel in de molen overging naar zijn weduwe. Op 28 januari 1673 besloot zij om de molen te verhuren. Er werd toen het volgende vastgelegd bij de notaris, “De weduwe van Willem Cornelisz. verhuurt den halven koornmolen en erf, genaamd de Koocker moolen aan Willem Claesz. Ael voor 120 carolus guldens. De onkosten aan zeilen en schuiten, waarmede het koren en meel aan en van den molen wordt gebracht, komen voor rekening van den huurder, uytgesondert alleen oft gebeurde, dat den molen as en roeden quame te breecken ofte anders onbequaem tot syn gebruyck te werden, sullende ’t selve onderhout daer van alleen comen ten laste van de verhuyrster.”
Net als op veel andere Zaanse meelmolens werd er op De Koker niet alleen graan gemalen voor menselijke consumptie, maar ook tarwe voor de productie van stijfsel. Zo werd op 7 maart 1675 door de molenaars van De Koker, te weten Claes Jacobs. en Willem Claesz. Ael, en de lokale stijfselmakers een prijs vastgelegd voor het gemalen graan.
Claes Jacobs. was vermoedelijk een zoon van Jacob Cornelisz. Moolenaer, hij zal na de dood van zijn vader het halve aandeel in de molen hebben geërfd.
In 1685 was de molen geheel in eigendom van Willem Claesz. Ael. De Koker bleef vrij lang in bezit van deze familie. In 1731 stond de molen op naam van de weduwe van Willem Ael.
Op 24 mei 1735 raakte De Koker in brand en werd de oude wipmolen volledig in de as gelegd. Er volgde herbouw.
Ditmaal verrees er aan de oever van de Zaan een grote zwaar gebouwde achtkante bovenkruier, die op zijn minst was uitgerust met drie koppel maalstenen.

Bronnen:
“Duizend Zaanse Molens” P.Boorsma 1968 blz. 114
“Zaanse Windmolens” P.Boorsma 1939 blz. 105-106
“Zaanlandsch jaarboek” G.J.Honig en S.Lootsma 1934 blz. 105-109
“de Zaende” 5e jaargang 1950 blz. 76
“de Zaende” 6e jaargang 1951 blz. 343
F. Rol, Zaandijk