De Hantumermolen

geschiedenis

In 1880 werd het waterschap het 'Hantumerleeg' opgericht en in dat jaar is ook de molen gebouwd. Het te bemalen gebied was ongeveer 480 hectare groot en lag ten westen en noorden van de molen.

In 1931 werd een roede vervangen en meteen voorzien van zelfzwichting. Het jaar daarop kreeg ook de andere roede deze verbetering.

In 1957 kwam de molen, nadat de binnenroede was gebroken, buiten bedrijf. De andere roede werd daarna ook gestreken. De schroef werd vanaf dat jaar door een elektromotor aangedreven. Tot aan 1973 is er toen door molenaar Dirk Visser op deze manier gemalen.

Begin 1962 was Visser met zijn gezin naar Hiaure verhuisd; het was niet meer nodig om ieder beetje wind af te malen; volstaan kon worden met geregelde inspectie van schroef en krooshek.
De molenaarswoning werd diezelfde zomer afgebroken. De jeugd uit Hantum was daar in de lente al mee begonnen en om verder vandalisme en schade aan de molen (met name in brand raken) te voorkomen heeft de polder 'Oost en Westdongeradeel' de woning afgebroken.

Vanaf 1973 tot aan 1978 heeft de molen helemaal geen dienst meer gedaan en is gewoon blijven staan zoals hij stond. Het waterschap (toen) Oost en Westdongeradeel hield alles wel waterdicht, zodat het houtwerk en wat zich in de molen bevond in goede staat bleef.

In 1978 is de molen in het kader en geld van de ruilverkaveling opgeknapt en geheel maalvaardig gemaakt. Van malen kwam daarna overigens niet veel: als de molen al draaide, ging dat steeds met de vijzel uit het werk. Pas na 1990 veranderde dat, toen Oane Visser, zoon van Dirk Visser, hier werd benoemd.

Het door de molen te te bemalen gebied bedraagt nu nog ca. 100 hectare. De gemiddelde capaciteit is 50 m³ water per minuut. Het water wordt in de Hantumer vaart uitgeslagen waarna het naar Ezumazijl stoomt waar het door een elektrisch gemaal in (nu) het Lauwersmeer gemalen wordt.

Begin 2022 is de houten vijzel uit de waterloop getakeld om te worden vernieuwd. Ook de gehele schroefbak en het rietdek zullen grondig moeten worden nagekeken.

Een paar constructiedetails: het bovenwiel is uitgevoerd met zes plooistukken. De kruisarmen zijn van eiken, de overige onderdelen zijn alle van iepen.
Vrijwel al het ijzerwerk zoals stroppen rond spil, vulhouten rond de as e. d. zijn niet met lunsen vastgezet, maar met schroefdraad en zeskante moeren, terwijl de ankers in de veldmuren vierkante moeren hebben. Dit is vanaf de bouw al zo geweest.
Fraai zijn de drie ronde gietijzeren vensters in de veldmuren. Meer door Gerrit van Wieren gebouwde molens zijn met dergelijke vensters uitgerust.

Molenaars van deze molen:
Arjen Bos (tijd.): september 1880 - oktober 1880
Reinder Jans van der Bij: oktober 1880 - 12 november 1889
Jelle Dirks Hoekstra: 12 november 1889 - 12 mei 1918
Bote Hylkema: 12 mei 1918 - 12 mei 1920
Jacobus van der Veer: 12 mei 1920 - 30 juni 1922
Johannes de Klein: 30 juni 1922 - 12 mei 1930
Dirk de Klein: (broer van Johannes) 12 mei 1930 - mei 1945
Willem Lanting: mei 1945 - augustus 1945
(N.B. van 1935 tot 1957 was deze hulpmolenaar)
Anko Veenstra: augustus 1945 - augustus 1948
Dirk Visser: augustus 1948 - 1973 (deels dus als machinist)
Oane Visser: januari 1990 - januari 2022 (overleden).