Molen 't Wissel, Elst

Elst, Utrecht
b

korte karakteristiek

naam
't Wissel
modeltype
Ronde molen, grondzeiler
functie
korenmolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Tijdelijk niet draaivaardig (zie 'Geschiedenis')
bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

adres
De Oude Weg 8 (molen)
3922 GB Elst
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
02483
oude dbnr.
B832
Meest recente aanpassing
| Streek
media-bestand
Molen 02483 't Wissel (Elst)
Tijdens het Nationale Molenweekend.
Marcel van Hees (11-5-2013).

locatie

plaats
Elst
gemeente
Rhenen, Utrecht
streek
Utrechtse Heuvelrug
kadastrale aanduiding
Gemeente Rhenen, sectie H, nr. 6971
geo positie
X: 161418, Y: 444559
N: 51.98939, O: 5.48064
biotoopwaarde
1 (slecht)
landschappelijke waarde
Deze wordt sterk verminderd door bebouwing en beplantingen in de directe omgeving.

contact en bezoek

bezoek/postadres
De Oude Weg 8 (molen)
3922 GB Elst
molenaar
Carel Adolfse
telefoon
06-49094754
website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

In de regel zaterdag 10.00 - 16.00 uur maar liever op afspraak.

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van 't Wissel via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Ronde molen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Ronde stenen molen
kap
Gedekt met riet
inrichting

Een koppel 16der blauwe en een koppel 16der kunststenen; steenkraan; sleepluiwerk. 

versieringen

Eenvoudige baard, donkergroen geverfd, wit afgebiesd, met de opschriften 't Wissel'
en '1855'.

Windvaan met daarin de letters 'RVO'
(N.B. dit verwijst ongetwijfeld naar Reijer van Ommeren).

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Rollenkruiwerk; 35 ijzeren rollen. Kruirad.
vlucht
22,00 m.
vang
Vlaamse vang; 4 deels vaste, deels scharnierende stukken. Vangbalk met haak; vangstok. Kneppel..
overbrenging

Bovenwiel 54 kammen
Bovenschijfloop 28 staven, steek 12,4 cm.
Spoorwiel 73 kammen
Steenschijflopen 24 staven, steek 10 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 5,87

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Derckx ✉︎ 343 buiten 1980 1981 buiten 2024 22,00
Derckx ✉︎ 344 binnen 1980 1981 binnen 2024 21,90
Pot ✉︎ ? binnen ? 1959 binnen 1980 22,00
Pot ✉︎ ? buiten ? 1959 buiten 1980 22,00
molen heeft problemen met de roeden
wiekverbeteringen

Van 1959 tot 1980 was op beide roeden met het systeem Van Bussel aanwezig.
Toen beide roeden werden vernieuwd heeft men weer Oud-Hollandse ophekking aangebracht.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Penn & Bauduin ✉︎ 324 1868 aanw. 04,10
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Tijdelijk niet draaivaardig (zie 'Geschiedenis')
bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

omwentelingen
geschiedenis

Het is niet bekend of de molen een voorganger had: in deze regio zijn vroeger diverse standerdmolens vervangen door stenen molens.

In 1895 werd de molen door Reijer van Ommeren (afkomstig van een molen uit Achterberg bij Rhenen) gekocht en er is een paar generaties op gemalen. Dit duurde tot 1930: daarna werd de windkracht niet meer benut en de toestand langzamerhand slecht. 

In 1959 werd een flinke restauratie uitgevoerd, waarbij tweedehands roeden werden gestoken die van het systeem Van Bussel werden voorzien. Deze wiekverbetering bleek in de praktijk zinloos, want gedraaid of gemalen werd er niet en dus was er al spoedig weer sprake van verval. 

Een nieuwe restauratie werd in 1980/1981 uitgevoerd, voornamelijk op initiatief van de Elster huisarts W.A. van Ommeren (naamgenoot, maar geen directe familie van de laatste molenaar). Hierna werd weer op kleine schaal gemalen voor enige bakkers in de omgeving.
Helaas kwam de molen al spoedig weer tot stilstand, deels vanwege de matige omgeving, deels omdat de restauratie niet voldoende was geweest en zich nieuwe technische problemen aandienden.
De stilstand duurde veel langer dan bedoeld, omdat de Stichting de Utrechtse Molens toen financieel in zwaar weer was geraakt en veel werk moest worden uitgesteld.

Pas in juni 2005 werd, met het afnemen van de kap, een forse restauratie ingezet en toen ging het snel: al op 22 december datzelfde jaar volgde de feestelijke heringebruikname. Het koppel blauwe stenen was weer maalvaardig en daar werd zo nu en dan veevoer gemalen. 

In november 2009 zette men de molen stil vanwege ingrijpend herstel aan het metselwerk. Dit kon echter, door de strenge winter van 2009/2010, niet worden afgerond, althans: de molen was begin 2012 nog steeds 'lek'.
Halverwege 2013 werd  er toch weer gewerkt: staartwerk, roeden en windborden opnieuw in de verf en de stenen romp gereinigd. Ook werd geprobeerd, de lekkage van de romp met bijenwas te stuiten, naar verluidt met behoorlijk succes.
Later werd de omgeving, met name vanuit ZW, beter nadat er flink gesnoeid en gekapt was.
In de laatste weken van 2016 werd proefgemalen met het koppel kunststenen. Dit ging heel goed en sindsdien maalde men geregeld maïs. In 2017 vervingen de molenaars zelf alle inmiddels slecht geworden windborden. Vroeg in 2019 kreeg de kap een geheel nieuw rietdek. 

Eind 2021 volgde helaas wéér stilstand, ditmaal vanwege de roeden. Zoals bekend zette de SDUM toen veel van haar molens stil vanwege twijfel over de kwaliteit ervan. In Elst bleek dat inderdaad het geval. Dus was deze molen weer langere tijd tot inactiviteit gedoemd.
Begin 2023 gingen de borden eruit, laat in dat jaar werden de roeden kaalgezet en begin april 2024 gingen dan de roeden eruit en de staart eraf. 
Een geheel maalvaardige 't Wissel te Elst Utrecht wordt niet eerder verwacht dan medio 2025! 

aanvullingen

toelichting naam

Deze molen heette lang geleden "De Hoop", maar deze naam is in onbruik geraakt.
De huidige naam "'t Wissel" is in 1980/81 ter gelegenheid van de toenmalige restauratie gegeven en ontleend aan de wisselplaats in de (enkelspoors) trambaan die van Zeist via Rhenen naar Arnhem ging; deze lag vroeger in de nabijheid van deze molen.

foto's

foto's