Kyck Over Den Dyck

geschiedenis

Deze hoge, ronde, stenen stellingmolen werd in 1713 gebouwd en had, gezien de gevelsteen, een voorganger. Het was eerst alleen een moutmolen voor de bierbrouwerijen; vanaf 1739 werd er ook broodgraan vermalen en dat heeft het moutmalen al snel geheel verdrongen.

Deze grote molen had vermoedelijk nog tot 1952 vier koppel maalstenen, daarna waren het er nog twee. Er is aan allerlei sporen nog te zien waar de verwijderde koppels zich bevonden. Ook neemt men aan dat zich hier halfzolders hebben bevonden, net zoals dat in veel Schiedamse molens het geval was (en is).

In 1872 voltrok zich een ramp: de molen stond rustig te malen met vier volle zeilen toen een windhoos toesloeg met als gevolg dat de as brak en het gehele wiekenkruis naar beneden stortte. In zijn val nam het gevlucht grote delen van de stelling mee. De schade was enorm maar de molen was spoedig daarna hersteld.

In 1905 verving een lier het kruirad, bepaald noodzakelijk omdat de molen inmiddels vrijwel niet meer te kruien was vanwege de scheefstand, ontstaan vanaf 1899 toen de houthaven ten noorden van de molen was gedempt.
Overigens moet de molen vermoedelijk al sinds de bouw enigszins scheef hebben gestaan, maar vanaf 1899 werd dit dus dramatisch. Hier bleef het niet bij: na de watersnoodramp van 1953 kwam de molen zelfs nóg schever te staan.

Al in 1951 had de gemeente Dordrecht de toen buiten bedrijf geraakte molen in eigendom overgenomen. Meteen daarna volgde enig herstel: zo werden twee andere, tweedehands, roeden gestoken. Veel gebeurde er echter niet, van een draaivaardige molen was nauwelijks sprake, laat staan een maalvaardige.

De opkomst van vrijwillig molenaarschap had evenwel gevolgen: vanaf 1974 werd weer regelmatig gedraaid. Ton Mortier en Arie Brand moesten hier in dat opzicht min of meer het wiel uitvinden en zich behelpen met het aanwezige materiaal (zoals een stel oude zeilen).
Dit duurde tot 1988: toen werd de staat van roeden en stelling te slecht bevonden en kreeg de molen een draaiverbod. Maar wél was de Kyck over den Dyck, als laatste getuige van het zeer rijke Dordtse molenverleden, op de kaart gezet.

Vanaf 1993 werden initiatieven genomen om de molen geheel te herstellen. De voorbereiding van de zeer noodzakelijke restauratie nam enige jaren in beslag, maar met het strijken van de roeden op 4 juni 1999 werd toch echt begonnen.

Tussen 1999 en het voorjaar van 2001 volgde een zeer grondige en intensieve restauratie, die uiteindelijk een maalvaardige molen opleverde. Zeer belangrijk hierbij was de rechtzetting: de molen was, zo'n 100 jaar nadat die situatie al moeilijk was geworden, inmiddels 1,28 meter achterover (de dijk af) gezakt. Dat hield in dat de fundering grotendeels moest worden vernieuwd.
Nadat de molen weer recht stond, volgde restauratie van de stelling en de kap en daarna was het interieur aan de beurt. Nadat dat gereed was gekomen, volgde op 30 maart 2001 de feestelijke ingebruikname door burgemeester Ronald Bandell.
Er wordt gemalen voor twee Dordtse bakkers, een plaatselijke supermarkt en de eigen winkel onderin de molen.

In oktober 2020 werd vastgesteld dat beide, amper 20 jaar oude, roeden scheuren vertoonden. Vrijwel meteen daarna zette men de molen stil. De meelproductie werd evenwel voortgezet met het elektrisch aangedreven koppel, zodat de molen als verkooppunt in de loop en de belangstelling bleef.

Duidelijk was: de molen moest andere, nieuwe, roeden hebben en dat zou flink wat gaan kosten. Men kreeg de financiering bijzonder snel rond en zo konden nieuwe roeden worden besteld.
Op 17 april 2021 werd begonnen met het kaalzetten, met behoud van zoveel mogelijk hekwerk, van de oude roeden. Op 24 augustus 2021 werden de nieuwe roeden aangeleverd waarna op de grond werd begonnen met het ophekken. Niet lang daarna heeft men ze gestoken waarna de molen verder maalvaardig werd gemaakt.
Op zaterdag 2 oktober stelde Nicole Bakker, directeur van De Hollandsche Molen, de molen officieel weer in bedrijf.

De molen draait en maalt nu weer op windkracht, maar er moet nog meer gebeuren. De stenen romp, qua oppervlakte bijzonder groot (men houdt het erop dat dit qua omvang de grootste stenen molen aller tijden is) zal geheel opnieuw moeten worden gevoegd en dat wordt een kostbare en tijdrovende klus.

In juli 2023 meldde het lager onder de koningspil zich op spectaculaire wijze, namelijk door luid te krijsen. In afwachting van herstel heeft men de spil tijdelijk uit zijn werk gezet zodat er wel kan worden gedraaid.