Oostmolen

Gorinchem, Zuid-Holland
bestaande molen

media-bestand
Molen 00839 Oostmolen (Gorinchem)
Theo de Rooij (27-7-2014).

korte karakteristiek

naam
Oostmolen
modeltype
Wipmolen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
In herstel (zie 'Geschiedenis')
bestemming
Vh. bemalen van de polder Banne van Gorinchem en Kwakernaat, thans buiten bedrijf; woning
adres
Grote Schelluinsekade 2
4204 TX Gorinchem
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate Nr
00839
inventarisnr
ZH186

locatie

plaats
Gorinchem
plaats aanduiding
gemeente
Gorinchem, Zuid-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Gorinchem, sectie H, nr. 208
geo positie
X: 124.403, Y: 428.013
N: 51.83987, O: 4.94324
biotoop waarde
Problematisch: de molen staat ingesloten door wegen, sportvelden en bomen. Wel is de afgelopen jaren (onder meer in 2016) veel verbeterd door het kappen en snoeien van tientallen bomen en struiken.
biotoop toelichting

contact en bezoek

bezoek/postadres
Grote Schelluinsekade 2
4204 TX Gorinchem
molenaar
Marc Polderman
telefoon
e-mail

website
social media
open voor publiek
nee
gericht op scholen
nee
AKG lid
nee
bijzonderheden

levensloop

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
In herstel (zie 'Geschiedenis')
bestemming
Vh. bemalen van de polder Banne van Gorinchem en Kwakernaat, thans buiten bedrijf; woning
molenmaker
Jan Sprangen, Almkerk (1817)
omwentelingen

constructie

modeltype
Wipmolen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Ondertoren, gedekt met riet, op veldmuren van 0,30 m.
kap
Bovenhuis donkergroen geverfd; kap gedekt met gepotdekselde planken
inrichting

Open ijzeren scheprad buiten de molen, Ø 5,42 m.; breed 0,48 m.
Woning in de molen

kenmerken windmolens

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
plaats kruiwerk
middenkruier
kruiwerk
Zetelkruiwerk; kruirad
vlucht
25,70 m.
vang
Vlaamse vang; 4 scharnierende stukken. Vangbalk met haak; binnenvangstok (dwars). Kneppel.
overbrenging

Bovenwiel 60 kammen
Bovenschijfloop 26 staven, steek 13,2 cm.
Onderschijfloop 20 staven
Onderwiel 78 kammen, steek 17,0 cm.
Overbrengingsverhouding 1,69 : 1

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Beijk Afferden (L.) binnen 2023 2023 binnen aanw. 25,70
Beijk Afferden (L.) buiten 2023 2023 buiten aanw. 25,70
Derckx 373 buiten 1981 1981 buiten 2023 25,70
Derckx 374 binnen 1981 1981 binnen 2023 25,70
Pot buiten ? buiten 1981 25,40
Pot binnen ? binnen 1981 25,40
wiekverbeteringen

In 1943 kreeg deze molen op beide roeden het systeem Van Bussel. Bij de grote restauratie van 1981/82 werd gekozen voor Oud-Hollands.
Bij de vervanging van de roeden in 2023 is evenwel weer gekozen voor het systeem Van Bussel.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As g.n., NSBM Fyenoord
NSBM Fyenoord
1846 1846? aanw. 04,25
wateras
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
onbekend ? aanw.

eigendom

eigenaar
SIMAV
eigendomsvorm
Stichting
eigendomshistorie

De SIMAV is eigenaar sinds 1-01-2017, daarvoor was dat de gemeente Gorinchem sinds 1973, daarvoor het waterschap De Overwaard.

geschiedenis

Deze molen bemaalde voorheen met zijn buurmolen, de Westmolen, de polder De Banne van Gorinchem & Kwakernaat. Zij werden in 1814 resp. 1817 gebouwd. Hun voorgangers waren bij het beleg van Gorinchem in 1813 door Franse troepen in brand gestoken en men hoopte het later met één molen af te kunnen: alleen de Westmolen werd daarom in eerste instantie herbouwd. Dit bleek niet voldoende en vervolgens herbouwde men in 1817 ook de Oostmolen.

In 1906 waren er plannen om de Oostmolen te vervangen door een stoomgemaal met machinistenwoning; dit ging echter niet door.
Jan Verschoor was hier een tijdlang molenaar; in de jaren '60 vertrok deze naar Noord-Holland. Daarna was Teunis van der Griend hier werkzaam, totdat de molen in 1971 (tezamen met de Westmolen) vanwege de bouw van een elektrisch gemaal buiten bedrijf kwam.

In 1973 werd de gemeente Gorinchem eigenaar van beide molens en in 1981/82 volgde een forse restauratie, waarbij van deze molen onder meer het bovenhuis deels werd vernieuwd en ook nieuwe roeden werden gestoken. Het stroomlijnsysteem Van Bussel heeft men hier toen vervangen door Oud-Hollands.

Inmiddels had de molen helaas zijn waterstaatkundige functie verloren. Dit had te maken met grote veranderingen in de omgeving: vanaf ca. 1970 was die al sterk veranderd door de aanleg van wegen, sportvelden en (inmiddels steeds hoger geworden) bomen. Vanaf 2000 (en daarbij vooral in 2016) verbeterde de situatie door het kappen en snoeien van tientallen bomen en struiken. 
Had deze molen, met zijn collega de Westmolen zijn waterstaatkundige functie dus verloren, het aangelegde maalcircuit bleek vervolgens te krap, waardoor draaien met scheprad doorgaans problematisch was.
Dit verbeterde in april 2014 toen het waterschap een nieuwe duiker tussen de beide molens liet aanleggen. Deze duiker is groot genoeg om Oost- en Westmolen water te laten houden en dus amper nog 'verhang trekken' in het waterpeil.

In april 2023 begon men aan ingrijpend herstel, dit betrof vooral de waterlopen en ook vervanging van het ruim 40 jaar oude wiekenkruis.
Op 25 augustus 2023 gingen de oude roeden eruit; de nieuwe roeden gingen er nog niet meteen in, men nam namelijk ook de tijd om de askop te behandelen tegen roest.
4 september stak men de de nieuwe roeden.


aanvullingen

toelichting naam

Deze molen is de oostelijke van twee wipmolens die parallel dezelfde polder konden bemalen.

literatuur

Theo de Rooij, 'Oost-West, ze malen weer best!', in: Molenwereld 182 (2014) 222 - 224.

advertentie afbeelding

foto's

foto's