Molen van Schiermonnikoog (1e), Schiermonnikoog

Schiermonnikoog, Fryslân
v

korte karakteristiek

naam
Molen van Schiermonnikoog (1e)
modeltype
Standerdmolen
functie
korenmolen
bouwjaar
verdwenen
toestand
verdwenen
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
07817
oude dbnr.
V7817
Meest recente aanpassing
| Conversie

locatie

plaats
Schiermonnikoog
plaatsaanduiding
gemeente
Schiermonnikoog, Fryslân
geo positie
X: 206302, Y: 611714
N: 53.48911, O: 6.16009

constructie

modeltype
Standerdmolen
krachtbron
wind
functie
plaats bediening
plaats kruiwerk
middenkruier
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
verdwenen
bouwjaar
verdwenen
gesloopt
geschiedenis
Op 4 maart 1563 werd een windbrief (het recht om een molen te mogen bouwen en exploiteren) voor een molen te Vlieland op het Oosteinde (dbnr. 6180) verstrekt waarover gemeld wordt: 'stond vroger op Schermerkooch' (Schiermonnikoog). Dat zou dan waarschijnlijk een voorganger van deze molen zijn.
Bron en algemene informatie: www.gahetna.nl, index Grafelijkheidsrekenkamer: windrechten (molens)
-----

Uit 1579 is een vermelding van de molen bekend.

Johan Stachouwer, de eerste Heer van het eiland, trof bij zijn komst in 1638 daar reeds een molen aan. Bakker-molenaar Jan Geerts stelde het gezag van de nieuwbakken Heer al vrij spoedig op de proef door zijn korenmolen zonder diens voorkennis of toestemming in Dokkum door bemiddeling van zijn zwager Taecke Lieuwes te verkopen aan Andrijs Gerrijts Acronius. Johan I was hierover zeer verbolgen, uiteindelijk heeft Jan Geerts de verkoop van zijn korenmolen ongedaan moeten maken.

Omdat de molen werd bedreigd door het steeds verder opdringende zeewater, verzocht Teunis Haijkes Mellema reeds in 1759 aan de Heer om die te mogen verplaatsen naar "een sekere huisstede, gelegen aan de Oostkant van't Eijlandt alwaar hij ook twee huisen naest malkanderen heeft staan." Zijn billijk verzoek was van de hand gewezen en daarom wendden zijn erfgenamen zich in 1761 tot het Hof van Friesland om in deze zaak te beslissen.

Johan Willem Stachouwer deelde het Hof mede, dat hij plannen koesterde om zelf een molen en bakkerij te stichten. De broodvoorziening van Schiermonnikoog zou dan niet meer afhankelijk zijn van de Mellema's, die "als monopolisten tot uitspattend toe rijk en weelderig zijn geworden." Daarnaast kon de Heer het maal- en bakmonopolie zelf ook goed gebruiken ter versteviging van zijn gezag!

In 1762 kwamen de partijen tot een vergelijk. Johan Willem Stachouwer en de erven Mellema zouden gezamenlijk eigenaar worden van een door de Heer te bouwen molen aan de noordzijde van het eiland.

Bronnen:
- Noord-Oost-Friese korenmolens en hun molenaars, W.T. Keune, 1970.
- Het molenbestand in Friesland, een overzicht van het aantal der industriemolens in Frl. tot 1900, art. door drs. D.M. Bunskoeke in De Utskoat nr. 40, dec. 1985.

aanvullingen

trivia
Advertentie van Gedeputeerde Staten van Vriesland, 10 sept. 1762:

Word by dezen ten dienste van de Zeevaart geadverteerd, hoe dat op 't Eiland Schiermonnikoog midden in het Dorp Geboud een NIEUWE KERK zonder Gevels, staande een TOORNTJE in het midden, en kan buiten in Zee worden gezien tot een Land-kenning, en dat de OUDE MOLEN van dit Jaar zal worden afgebrooken,"
Pieter Hofkamp, 6 feb. 2010 & 19 feb. 2017.


De coördinaten zijn geschat aan de hand van de getoonde kaart.
De red. NSR

-----

4 sept. 1762

Ten dienste van de zeevaart wordt geadverteerd, dat op Schiermonnikoog midden in het dorp gebouwd is een nieuwe kerk zonder gevels, staande een toorntje in het midden, en kan buiten in zee gezien worden tot landkenning en dat de oude molen dit jaar zal worden afgebroken.

Bron: Stads- en Dorpskroniek van Friesland I (1700-1800)
door Dr. G.A. Wumkes,
W.A. Eisma Cz. Leeuwarden 1930