Molen Beabuorster Mole / Babuurster molen, Tjerkwerd

Tjerkwerd, Fryslân
b

korte karakteristiek

naam
Beabuorster Mole / Babuurster molen
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van het waterschap Exmorra, thans op vrijwillige basis

adres
Baburen 9
8765 LS Tjerkwerd
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van Beabuorster Mole / Babuurster molen via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
01439
oude dbnr.
B137
Meest recente aanpassing
| Geschiedenis
media-bestand
Molen 01439 Beabuorster Mole / Babuurster molen (Tjerkwerd)
Ronald Schulte (9-10-2021)

locatie

plaats
Tjerkwerd
plaatsaanduiding
Beabuorren (Baburen)
gemeente
Súdwest Fryslân , Fryslân
kadastrale aanduiding
Gemeente Tjerkwerd, sectie D, nr. 340
geo positie
X: 162508, Y: 562571
N: 53.04997, O: 5.49917
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Bijzonder groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Baburen 9
8765 LS Tjerkwerd
molenaar
Jentje van der Stap / Sjoerd de Roos
telefoon
0514-592128 / 06-40622518 / 058-2133176
e-mail

website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Woensdag en zaterdag 13.00 - 16.30 uur en op afspraak

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
ja
informatie voor scholen

na telefonische afspraak

bijzonderheden

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Houten achtkant, gedekt met leipannen, met stenen veldmuren
kap
Gedekt met zinken platen (op houten betimmering).
inrichting

Stalen vijzel, Ø 1,48 m. met drie gangen

versieringen

Eenvoudige baard, donkergroen geverfd, wit afgebiesd, met het opschrift 'anno 1882'

Gevelsteen in de NW-muur met de tekst:
Waterschap Exmorra ca. opgericht in 1882.
Bestuursleden R.H. Zijsling, P.R. de Jong, H.J. Boersma

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Neutenkruiwerk met 24 neuten; kruirad
vlucht
20,00 m.
vang
Vlaamse vang; vangbalk met duim; vangstok; pal
overbrenging

Bovenwiel 59 kammen
Bovenbonkelaar 33 kammen
Onderwiel 43 kammen
Vijzelwiel 40 kammen, steek 12 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 1,92

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Blom ✉︎ ? binnen 2018 2018 binnen aanw. 20,00
Blom ✉︎ ? buiten 2018 2018 buiten aanw. 20,00
Vaags ✉︎ 320 buiten 2014 2014 buiten 2018 20,00
Vaags ✉︎ 321 binnen 2014 2014 binnen 2018 20,00
Brunia ✉︎ 60 binnen 1972 1973 binnen 2014 20,00
Bremer ✉︎ 98 buiten 1965? 1965 buiten 2014 20,00
Hubert ✉︎ g.n. binnen 1948 1948 binnen 1973 20,00
wiekverbeteringen

Op deze molen is nooit een wiekverbetering toegepast.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Koning ✉︎ 68 1903 1930 aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van het waterschap Exmorra, thans op vrijwillige basis

molenmaker
G. van Wieren, Janum (1882)
omwentelingen
geschiedenis

Deze molen is gebouwd als gevolg van de samenvoeging van negen particuliere waterschappen. Tot 1882 werd dit gebied namelijk bemalen door allerhande boerenmolentjes van uiteenlopende grootte. De oprichting van het nieuwe Waterschap Exmorra in 1879 leidde tot de aankoop van al deze molentjes en de bouw van twee nieuwe achtkante bovenkruiers, beide met een vlucht van 20 meter. Op 30 november 1882 werden zij feestelijk in gebruik genomen. De kleine molentjes zullen vervolgens zijn gesloopt.
Eén van de nieuw gebouwde bovenkruiers is deze molen. Die kreeg de aanduiding Babuurster Molen. De andere molen, staande aan de Exmorravaart, verbrandde in 1913 en werd niet herbouwd: op zijn plaats kwam een windmotor (die in 1947 weer vervangen werd, nu door een elektrisch gemaal).
Bouwer van de Babuurster Molen was de bekende molenmaker G. van Wieren uit Janum; hij deed dit voor het bedrag van ƒ 7850,--.

De Babuurster molen heeft het waterschap lang gediend, maar dat ging niet zonder problemen. Zo brak in de herfst van 1945 een houten roede. Het was direct na de oorlog niet eenvoudig een houten balk van 20 meter te krijgen en zo werd er tot 1948 noodgedwongen met één roede gemalen. In dat laatste jaar kon de firma Hubert uit Sneek voor ƒ 4000,-- een ijzeren roede leveren.  Hoewel dat niet rechtstreeks uit aantekeningen blijkt is aan te nemen dat dit constructiebedrijf die roede zelf ook heeft gemaakt.
In 1963 leverde bouwbedrijf Van Zuiden te Tjerkwerd een nieuwe ijzeren schroef en een nieuwe schroefbak.
Het breken van de houten buitenroede in september 1964 was een stevige tegenvaller: opnieuw moest enige tijd met één roede worden gemalen. In 1965 werd een nieuwe stalen Bremer-roede geleverd en gestoken.

Zo heeft deze molen tot 1990 het voormalig Waterschap Exmorra (ca. 320 ha.) bemalen, toen nam een nieuw gemaal die taak over.
In diezelfde periode werd de molen eigendom van de Stichting De Fryske Mole. De molenaarswoning is tegenwoordig in gebruik als expositieruimte met onder meer een permanente tentoonstelling over de strijd tegen het water in de afgelopen 2000 jaar.

In 2006 is deze molen door het Wetterskip Fryslân bestemd tot reservegemaal in geval van ernstige wateroverlast.

In de zomer van 2014 werd een forse herstelbeurt uitgevoerd: de roeden werden gestreken en de kap naast de molen neergezet om daar te worden nagekeken. Vervolgens heeft men ze afgekeurd, waarna nieuwe werden besteld.
Veel aandacht was er toen ook voor de leipannen-bedekking, uiterst zeldzaam op molens en dat bleek ook hier: speciaal voor deze molen heeft men nieuwe leipannen  moeten maken en bakken, omdat zij nergens meer in die maat verkrijgbaar waren. Ondertussen werd ook de vijzel vernieuwd (en daarbij iets versmald). Eind oktober was de molen weer maalvaardig.

Helaas moest ook deze molen vanwege de problemen rond de gedeelde roeden in april 2017 worden stilgezet. Nieuwe roeden werden daarna besteld bij Blom in Opmeer.
29 maart 2018 zijn de gedeelde roeden gestreken en de nieuwe gelaste roeden, nu uit één stuk, gestoken. Kort daarna was de molen weer maalvaardig.

Opmerkelijk (en bijna verwarrend) is de constructie van het bovenwiel: de zes plooistukken zijn volstrekt niet parallel aan de kruisarmen gemonteerd en lijken enigszins 'verschoven'.

aanvullingen

unieke eigenschap

De enige achtkante bovenkruier, gedekt met gebakken blauwe leipannen. Vanaf 1998 is dit niet langer de enige windmolen, hiermee gedekt, omdat hij toen hierin 'gezelschap kreeg' van Doris Mooltsje te Oudega (gem. Sûdwest Fryslân).

literatuur

De Utskoat nr. 29 (maart 1983)

foto's

foto's