Molen Zelden van Passe /De Westeinder, Zoeterwoude

Zoeterwoude, Zuid-Holland
b

korte karakteristiek

naam
Zelden van Passe /
De Westeinder
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de Groote Westeindsche Polder, thans op vrijwillige basis

adres
Hofweg 5
2381 EX Zoeterwoude
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van Zelden van Passe /
De Westeinder via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
00984
oude dbnr.
B1149
Meest recente aanpassing
| Geschiedenis
media-bestand
Molen 00984 Zelden van Passe /De Westeinder (Zoeterwoude)
Tony Hop (27-10-2019)

locatie

plaats
Zoeterwoude
plaatsaanduiding
Zoeterwoude-Dorp
gemeente
Zoeterwoude, Zuid-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Zoeterwoude, sectie F, nr. 20
geo positie
X: 92882, Y: 459782
N: 52.12276, O: 4.48014
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Steeds minder belangrijk door beplantingen aan de overzijde van de snelweg A4. De aanleg van de Rijnlandroute, een belangrijke ontsluitingsweg bij Leiden, bedreigt deze molen verder: vlakbij de molen verschijnen op- en afritten.  Ook staan er sinds juni 2019 weer twee enorme windturbines ten NO van de molen. Dit op de plek, waar van 2005 tot 2015 al twee van dergelijke machines hadden gestaan.

contact en bezoek

bezoek/postadres
Hofweg 5
2381 EX Zoeterwoude
molenaar
F. Boot
telefoon
071-5804899
e-mail

website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Op afspraak

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Eiken achtkant, gedekt met riet, op lage voet
kap
Gedekt met riet
inrichting

IJzeren scheprad in de molen, Ø 5,90 m.; breed 0,60 m.
Woning in de molen

versieringen

Fraaie baard (1962), donkergroen geverfd met o.m. het in sierlijke letters vermelde opschrift 'Zelden van Passe' en, tussen de koppen van voeghouten en steunder, 'Anno' en '1642'.

In de molen zijn diverse inscripties aanwezig, met name wat de familie Kerkvliet betreft, die hier vijf generaties molenaar was (1771 - 1915).

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Rollenkruiwerk; 50 houten rollen. Kruirad.
vlucht
27,40 / 27,50 m.
vang
Vlaamse vang; 5 scharnierende stukken. Vangbalk met haak; vangstok. Kneppel.
overbrenging

Bovenwiel 65 kammen
Bovenschijfloop 31 staven, steek 13,8 cm.
Onderschijfloop 19 staven
Onderwiel 92 kammen, steek 13,6 cm.
Overbrengingsverhouding 2,31 : 1

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Straathof ✉︎ 114 binnen 1996 1996 binnen aanw. 27,40
Straathof ✉︎ 115 buiten 1996 1996 buiten aanw. 27,50
Pot ✉︎ 1268 binnen 1881 1881? binnen 1996 27,50
Pot ✉︎ 1109 buiten 1878 1880 buiten 1996 27,50
wiekverbeteringen

Deze molen heeft nooit een wiekverbetering ondergaan.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
De Prins van Oranje ✉︎ 468 1867 1891 aanw. 05,72
wateras
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
De Prins van Oranje ✉︎ 1128 1877 1878? aanw.
De Prins van Oranje ✉︎ 1082 1877 1877 1877
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de Groote Westeindsche Polder, thans op vrijwillige basis

molenmaker
Adriaen Jacobszn. Butterma, Bodegraven (1642)
omwentelingen
eigendomshistorie

Sinds 1961 is de Rijnlandse Molenstichting eigenaar; zij kocht de molen aan van de Grote Westeinder polder. Deze was vanaf de bouw in 1642 eigenaar geweest.

geschiedenis

In 1641 werden te 'Soeterwoude' negen kleine poldertjes samengevoegd tot één grote met de (toen bijna onvermijdelijke) afspraak dat er ook maar één nieuwe molen mocht komen.
Vervolgens heeft men in 1642 een 'bequame' molen gebouwd. Eén van de opzichters hierbij was de bekende Leidse stadsbouwmeester Arent van 's Gravenzande.
In eerste instantie was deze molen uitgevoerd als binnenkruier, maar al spoedig schijnt dit veranderd te zijn.

Tot 1952 bemaalde de molen de Groote Westeindsche polder; toen werd het laatste sluisje van de polder gesloopt. Op die plek, aan de Verlaatweg, werd een nieuw gemaal gebouwd waardoor de molen buiten gebruik kwam.

In 1961 werd de inmiddels in treurige staat verkerende molen eigendom van de Rijnlandse Molenstichting en direct volgde een hoognodige restauratie door Jan de Gelder uit Oegstgeest. Belangrijk was ook, dat het rietdek geheel werd hersteld. Dat was inmiddels, met name op ZW, vrijwel verdwenen.
 
In 1996 volgde een nieuwe grote herstelbeurt, waarbij onder meer beide roeden werden vervangen. In het vroege najaar van 2015 werd de kap van nieuw riet voorzien.

Geleidelijkaan is de omgeving van de molen verslechterd: aan de overzijde van de snelweg A4 werd een recreatiebos aangelegd, dat inmiddels minstens zo hoog als de molen is. In 2005 werden betrekkelijk dichtbij deze molen kort na elkaar twee grote moderne windturbines neergezet die de aanblik op de molen en diens dominerende positie vanaf de A4 grondig hebben bedorven. Eind 2015 verdween echter één turbine en in mei 2016 was ook de andere ineens weg. Dus stond de molen er vanaf de snelweg bezien ineens weer stukken beter bij!
Begin 2013 werden echter nieuwe plannen ontwikkeld voor wegenaanleg. De Rijnland Route, op zich een belangrijke ontsluitingsweg, zal de omgeving van de molen sterk aantasten. Ondanks verwoede pogingen van de Rijnlandse Molenstichting lukte het niet, de molen te verplaatsen. De kosten daarvan zouden slechts een fractie zijn van de honderden miljoenen die de Rijnland Route gaat kosten, maar dat deed kennelijk niet ter zake.
Tot verdere verslechtering keerden in juni 2019 twee windturbines terug op hun 'vertrouwde' plaats.

Opmerkelijk is, dat deze grote molen zeer lang met een houten as heeft gemalen. Pas in 1891, toen de Zoeterwoudse molenmaker A.P. Vreeburg de kap vrijwel geheel vernieuwde, is een gebruikte gietijzeren as gestoken. Deze werd verkregen via sloper A. van de Weg uit Dordrecht. Wél had de molen, nog met houten as, twee ijzeren Potroeden.

Molenaars van deze molen:
Jacobus 'Lange Jaap' Kerkvliet (1869 - 1915)
Willem Borst (1915 - 1952). Daarna als machinist.
Na de restauratie van 1962 gebruikte Borst weer vaak de windkracht en liet het gemaal dan liever staan! In 1965 kreeg hij weer een contract als molenaar/machinist van de polder. Daarin werd ook vermeld dat hij sinds 1958 op mondelinge basis een arbeidsovereenkomst had. In 1970 nam hij ontslag. Willem Borst overleed op 19 september 1972 in het zomerhuisje naast de molen. 
Opmerkelijk: Jaap Kerkvliet werd bij afwezigheid nogal eens vervangen door ene N. van den Akker, die hiervoor een vergoeding van ƒ 0,20 per maaluur ontving. Kerkvliet had een jaarsalaris van ƒ 140,-- (later ƒ 156,--) maar vulde dat aan door het verrichten van allerlei werkzaamheden voor de polder.

aanvullingen

toelichting naam

Formeel wordt deze molen aangeduid als "De Westeinder", naar de polder die hij nog steeds kan bemalen. Evenwel is de naam "Zelden van Passe" gebruikelijker geworden. Volgens overlevering ontstaan, omdat de molenaar hier enerzijds het peil van de polder zo laag mogelijk moest houden, maar anderzijds ook niet té laag, omdat de boeren dan niet met hun schuiten door de sloten konden varen. Je kon het iedereen dus maar 'zelden van passe' maken.
Meer molens hebben een dergelijke naam gehad: de molen van de Zuiderpolder te Haarlemmerliede werd "Zeldenpas" genoemd, die van de polder Elsgeest onder Voorhout "Zelden van Pas".

foto's

foto's