Oudorp, Noord-Holland

Strijkmolen E (Zes Wielen)

Foto van Strijkmolen E (Zes Wielen), Oudorp, Piet Glasbergen (31-10-2019) | Database Nederlandse molens
© Piet Glasbergen (31-10-2019)

NederlandsEnglishFrançaisDeutschEspanõlPortuguesePусский简体中文

Strijkmolen E (Zes Wielen)

1630
Grondzeiler
Achtkante binnenkruier
Boezemmolen
Molenkade 9
1829 HZ Oudorp
X: 113219 Y: 517220
N 52.640873 O 4.769941
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Toon deze molen in Google Streetview
Noord-Holland
Alkmaar
Oudorp
Gemeente Oudorp, sectie A, nr. 4962
Molenstichting Alkmaar e.o.

Molenstichting Alkmaar e.o. sinds 10-03-2000, daarvoor de Provincie Noord-Holland sinds 1941, daarvoor de polder Heerhugowaard sinds de bouw.

Draaivaardig
Vh. bemalen van de Ver. Raaksmaats- en Niedorperkoggeboezem, thans buiten bedrijf; woning

Groot maar wordt beperkt door beplantingen

Ruud van den Aakster
06-20014082

Op afspraak

Fietsroute in de buurt van Strijkmolen E (Zes Wielen) via fietsnetwerk.nl
700
00798
 
Vaags
Groot Wesseldijk
Verbij

Strijkmolen E (Zes Wielen)

Constructie

Constructie

Eiken achtkant, gedekt met riet, op lage voet. De onderste ca. 2 meter gedekt met geteerde gepotdekselde planken.

Gedekt met riet

24,40 m.
Oud-Hollands

Deze molen heeft nooit een wiekverbetering ondergaan.

Roeden etc.

Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien

Kruiwerk etc.

63 houten rollen; binnenkruirad
Vaste Vlaamse blokvang uit zes stukken; vangbalk met klos; vangstok

Voorheen houten vijzel, Ø 2,30 m.
Woning in de molen

Bovenwiel 49 kammen, steek 16,5 cm.
Rest gaandewerk, op een (nieuwe) koningspil na, niet meer aanwezig

Zeer eenvoudige baard, zwart geteerd, zonder opschrift

In het bovenwiel het jaartal '1690'

Strijkmolen E (Zes Wielen)

Verwijzingen

Strijkmolen E (Zes Wielen)

Geschiedenis

Geschiedenis

De geschiedenis van de strijkmolens van de Raaksmaatsboezem in kort bestek.

Opkomst.
De strijkmolens van Oudorp en Rustenburg zijn tussen 1627 en 1632 gebouwd om het overtollige water van de Raaksmaatsboezem op de Schermerboezem uit te malen; de meeste dateren van 1627.
De Raaksmaatsboezem bestond uit een verzameling boezems van o.a. het Geestmerambacht en de Heerhugowaard. Aangezien het peilverschil maar ongeveer 40 cm bedroeg, werden deze boezemmolens ook wel strijkmolens genoemd: zij 'streken' als het ware het water eraf. Oorspronkelijk waren zij uitgerust met een scheprad. In de 19e eeuw werd dit overal vervangen door een relatief korte (maar brede) vijzel.
De Zes Wielen. Langs de Molenkade te Alkmaar-Oudorp hebben zes strijkmolens gestaan. Twee zijn daar gebouwd in 1627, de andere vier in 1630.
Al in 1688 verbrandde de meest oostelijke van deze groep en die werd niet meer herbouwd. De andere vijf, die pas in de 19e eeuw - van west naar oost - de aanduidingen A, B, C, D en E kregen, staan vanouds bekend als "De Zes Wielen". Volgens sommigen omdat er ooit zes wielen waren, om sluisjes te bedienen. Anderen stellen dat destijds daar maar één (overloop)sluis was en de verlengde boezem aldaar bovendien niet bevaarbaar was. Mogelijk is de aanduiding toch gebruikt omdat er ooit zes schepraderen bij elkaar waren.
Oudorp.
Iets oostelijker dan de Zes Wielen bevonden zich vier strijkmolens: twee waren eigendom van de polder Heerhugowaard, twee van de polder Geestermerambacht. De eerste twee hadden de aanduidingen F en G; de laatste hadden geen specifieke naam of aanduiding. Van deze groep van vier bleef er slechts één over. Tegenwoordig wordt deze de 'Ambachtsmolen' genoemd. Deze werd gebouwd voor rekening van de polder Geestmerambacht en die moest hem ook onderhouden.
Rustenburg. Bij dit dorp, direct ten noorden van de Schermer, bevonden zich nog vier strijkmolens, met de aanduidingen H, I, K en L. In 1919 verspeelde molen H wiekenkruis en delen van de kap en diende daarna alleen nog als woning. In september 1936 verdween ook de romp van deze molen: de bevaarbaarheid van het kanaal werd verbeterd en molen H lag op het tracé.

Ondergang.
Tot 1941 hebben de strijkmolens dienst gedaan. In dat jaar werd de Raaksmaatsboezem gemeengelegd ofwel: op hetzelfde niveau gebracht en in verbinding gesteld met de Schermerboezem. De bijbehorende waterwerken, zoals molens, kaden, kolken, sluizen en bruggen werden overgenomen door de provincie. Veel overbodig geworden zaken werden gesloopt of gedempt.
De strijkmolens hebben deze grote ingreep ten dele overleefd maar er gebeurde genoeg: molen A, de westelijkste van de Zes Wielen, werd gedemonteerd met het plan, deze in het Nederlands Openluchtmuseum te Arnhem weer op te bouwen. Helaas: de opgeslagen onderdelen verdwenen, toen de huizen in het NOM tijdens de Slag om Arnhem tijdelijk bewoond waren, daar in de kachel. Drie van de vier molens ten oosten van Oudorp werden na 1941 gesloopt. Strijkmolen L, van Rustenburg, werd tijdens de oorlog nog 'geplukt': zijn roeden werden afgestaan aan poldermolens elders. Het was oorlog, onderdelen waren duur en schaars en de strijkmolens hadden toch geen functie meer.

Conservering.
Eind jaren 50, begin jaren '60 werden de acht overgebleven strijkmolens in opdracht van de provincie Noord-Holland als statisch monument gerestaureerd. Dit betekende: nieuwe roeden met ophekking plus wat aanvullend herstel. Draaien was er niet bij en ook niet de bedoeling: de nieuwe roeden waren in de meeste gevallen wat kort en ook nauwelijks voorzien van zeeg. De molens stonden stil en waren alle verhuurd voor bewoning.
Omstreeks 1975 werd een eerste poging gedaan, de molens weer te laten draaien. Alleen met Strijkmolen B lukte dit enigszins; bij de andere molens was dit moeilijker vanwege de staat van onderhoud en het feit, dat de molens niet door vrijwillige molenaars werden bewoond. Bovendien ging bij De Zes Wielen een openbaar fietspad dusdanig dicht langs de molens, dat draaien hier problematisch was. De drie molens van Rustenburg waren ondertussen sterk ingegroeid geraakt en vielen nauwelijks meer op in het landschap.

Grote opleving.
Echte verandering in de situatie kwam net in de 21ste eeuw: op 10 maart 2000 nam de Molenstichting Alkmaar en omstreken de vijf strijkmolens onder Alkmaar-Oudorp van de provincie over; op diezelfde dag kreeg de Stichting Schermermolens de drie strijkmolen van Rustenburg onder haar hoede. Beide stichtingen hadden hierover meer dan een jaar met de provincie onderhandeld.
Uiteindelijk kreeg de Molenstichting Alkmaar ongeveer ƒ 1.400.000,-- plus de uitkering van de verzekeringspenningen van de verbrande molen C (ongeveer ƒ 600.000,--). Al dit geld moet genoeg zijn om de molens te restaureren en 15 jaar lang in goede staat te houden. Duidelijk was dat deze bedragen onvoldoende zijn, maar een grotere 'bruidsschat' zat er, politiek gezien, niet in bij de provincie.

Men ging evenwel onvervaard aan het werk en met groot succes: de strijkmolens B, D, E en de Ambachtsmolen zijn draaivaardig; de C is, na binnen een paar jaar twee keer door brand getroffen te zijn, zelfs maalvaardig (al is dat in circuit). 
In Rustenburg werd eveneens een groot succes geboekt: de drie strijkmolens aldaar, die op zich in behoorlijke staat verkeerden, werden in 2002 draaivaardig gemaakt en kwamen weer in het zicht, nadat bewoners en vrijwilligers in de omgeving honderden bomen en struiken hadden gekapt en gesnoeid.
Ongeveer 20 jaar later ging de Schermer Molens Stichting nog verder: de drie molens van Rustenburg zouden alle maalvaardige worden gemaakt. Inmiddels (voorjaar 2023) zijn twee van de drie molens inderdaad maalvaardig in circuit en is dat voor de laatste, Strijkmolen L, in voorbereiding.

Strijkmolen E.
Van de vier molens van de Zes Wielen heeft de Strijkmolen E het langst moeten wachten op herstel. Enige jaren stond deze met kaalgezette roeden te wachten op betere tijden.
Maar ook met deze molen kwam het goed: 4 februari 2008 werd via een gat in de kap een nieuwe koningspil geplaatst; vervolgens werden de gerepareerde roeden weer gestoken en opgehekt, waarna de molen weer kon draaien.
In de molen werd een geheel nieuwe woning (in oude stijl) getimmerd. Het riet op de kap werd, mede als gevolg dat er, vanwege de nieuwe koningspil al een gat in was gemaakt, geheel vernieuwd. In tegenstelling tot de andere strijkmolens hoefden de roeden niet te worden verlengd; wél werden de hekkengaten bijgehakt voor een betere zeeg.
Op 29 november 2008 kon de molen voor het eerst sinds mensenheugenis echt weer rondgaan.

Bij de vervijzeling van deze molen, die plaatsvond in de tweede helft van de 19e eeuw, is de bestaande schepradwaterloop deels gebruikt. De vijzel zat dan ook onder een hoek en de waterloop maakt een knik. Deze waterloop is, zij het zonder vijzel, nog steeds én in behoorlijke staat onder de molen aanwezig.
Al zeer lang geleden werd de stutvang gewijzigd in een Vlaamse vang, maar in het linkervoeghout is de stutkast nog altijd te zien.

Anno 2021 was de eigenaar voornemens om bij de strijkmolens B, D en E de ongeveer 60 jaar oude gelaste roeden te vervangen door nieuwe geklonken exemplaren.
In maart 2023 heeft men beide oude roeden kaalgezet. Op 23 maart 2023 heeft men deze gestreken en vervolgens de nieuwe roeden gestoken.


Strijkmolen E (Zes Wielen)

Aanvullingen

Aanvullingen

De molen wordt, ter onderscheiding van zijn buurmolens, aangeduid met een letter.

J.S. Bakker, Strijkmolen E Raaksmaatsboezem geeft geheimen prijs, in: Molenwereld 115 (2008), pp. 190-191.
Andreas de Vos, Restauratie interieur. Molen E van de Zes Wielen bij Alkmaar, in: Molenwereld 136 (2010), pp. 150-162.

Strijkmolen E (Zes Wielen)

Historische foto's

Historische foto's

Kijk op allemolens.nl voor historische foto’s en documenten van deze molen.
Vaags
Groot Wesseldijk
Verbij

Strijkmolen E (Zes Wielen)

Actuele foto's

Strijkmolen E (Zes Wielen), Oudorp, Julius Meijer (18-7-2016). De molen heeft net een nieuw rietdek gekregen.  | Database Nederlandse molens
© Julius Meijer (18-7-2016).
De molen heeft net een nieuw rietdek gekregen.
Strijkmolen E (Zes Wielen), Oudorp, Piet Glasbergen (13-1-2020) | Database Nederlandse molens
© Piet Glasbergen (13-1-2020)
Strijkmolen E (Zes Wielen), Oudorp, Piet Glasbergen (31-10-2019) | Database Nederlandse molens
© Piet Glasbergen (31-10-2019)
Strijkmolen E (Zes Wielen), Oudorp, Piet Glasbergen (13-1-2020) | Database Nederlandse molens
© Piet Glasbergen (13-1-2020)
Strijkmolen E (Zes Wielen), Oudorp, Piet Glasbergen (31-10-2019) | Database Nederlandse molens
© Piet Glasbergen (31-10-2019)
Strijkmolen E (Zes Wielen), Oudorp, Piet Glasbergen (13-1-2020) | Database Nederlandse molens
© Piet Glasbergen (13-1-2020)
Strijkmolen E (Zes Wielen), Oudorp, Saskia van Hoorn (12-8-2009)Links: Woonkamer met bedstee, rechts: Achterhos met gang.  | Database Nederlandse molens
© Saskia van Hoorn (12-8-2009)
Links: Woonkamer met bedstee, rechts: Achterhos met gang.
Strijkmolen E (Zes Wielen), Oudorp, Harry van Hoorn (20-7-2008)De vijzelkom is schuin op de originele schepradwaterloop aangelegd.  | Database Nederlandse molens
© Harry van Hoorn (20-7-2008)
De vijzelkom is schuin op de originele schepradwaterloop aangelegd.
 

Draag zelf bij

    Tekst  
Stuur ons uw teksten over deze molen
  |   Stuur ons uw teksten over de motor in deze molen (indien van toepassing)
Vanwege migratie van de server is het even niet mogelijk om teksten in te sturen.
   
    Foto's  
Stuur uw foto's van deze molen (ook eventuele motor)
Vanwege migratie van de server is het even niet mogelijk om foto's in te sturen.