Molen Vrouwgeestmolen, Alphen aan den Rijn

Alphen aan den Rijn, Zuid-Holland
b

korte karakteristiek

naam
Vrouwgeestmolen
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming
Bemalen van de polder Vrouwgeest, thans op vrijwillige basis
adres
Heimansbuurt 1
2401 LV Alphen aan den Rijn
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van Vrouwgeestmolen via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
00056
oude dbnr.
B948
Meest recente aanpassing
| Conversie
media-bestand
Molen 00056 Vrouwgeestmolen (Alphen aan den Rijn)
Bjorn Jannink (3-2-2023)

locatie

plaats
Alphen aan den Rijn
plaatsaanduiding
gemeente
Alphen aan den Rijn, Zuid-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Oudshoorn, sectie A, nr. 1315
geo positie
X: 104068, Y: 463172
N: 52.15437, O: 4.64296
biotoopwaarde
3 (matig)
landschappelijke waarde
Bijzonder groot vanuit westelijke richtingen; een woonwijk, industrie en een bomenlaan oostelijk van de molen, aan de overzijde van de Heimanswetering, zijn echter niet fraai en verstoren het beeld uit sommige hoeken behoorlijk.

contact en bezoek

bezoek/postadres
Heimansbuurt 1
2401 LV Alphen aan den Rijn
molenaar
Hans Vrolijk
telefoon
0172-785291
e-mail

website
social media
open voor publiek
nee
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Houten achtkant, gedekt met riet, op gemetselde voet van 2,35 m.
kap
Gedekt met riet
inrichting

Stalen vijzel, Ø 1,35 m.
Woning in de molen.

versieringen

Aardige baard, donkergroen geverfd, met witte krullen versierd en de opschriften '1797' '1954'. Daaronder in een wit ovaal de initialen HKD.
(die letters verwijzen ongetwijfeld naar de maker, Hendrik Koperdraat).

De steen in de toog van de vijzelgoot vermeldt:
Anno 1909
Het is Carel Piek geweest
Voorzitter van de Vrouwgeest
Die deze spil voorheen een eiken paal
Vervangen liet door een staal

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
47 houten rollen; kruirad
vlucht
27.00 / 27.10 m.
vang
Vlaamse vang; 4 scharnierende stukken. Vangbalk met haak; vangstok. Kneppel; pal.
overbrenging

Bovenwiel 68 kammen
Bovenschijfloop 35 staven, steek 13,2 cm.
Onderwiel 41 kammen
Vijzelwiel 33 kammen
Overbrengingsverhouding 1 : 2,41

hoogte
wiekvorm
Systeem Fauël op beide roeden; de binnenroede met automatische remkleppen, de buitenroede met steekborden.
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
media-bestand
Roede 190, Straathof
Straathof
✉︎ 190 buiten 2004 2004 buiten aanw. 27,10
media-bestand
Roede 191, Straathof
Straathof
✉︎ 191 binnen 2004 2004 binnen aanw. 27,00
Pot ✉︎ 1823 binnen 1899 1931 binnen 2004 27,25
Pot ✉︎ 1724 buiten 1894 1931 buiten 2004 27,25
wiekverbeteringen

In 1931 werden beide roeden voorzien van het systeem Dekker.
In 1954 werd dit vervangen door de 'Prinsenmolenwiek', een stroomlijnneus, ontwikkeld door Ir. Havinga en voor het eerst toegepast op 'De Prinsenmolen' te Hillegersberg. Dit systeem werd hier geen succes: alleen met vol zeil liep het goed; als er gezwicht moest worden ontwikkelde het wiekenkruis al snel te weinig trekkracht; zonder zeil helemaal niet. Op de binnenroede werd het daarom al na drie jaar vervangen door het systeem Fauël (fokwieken) met automatische remkleppen.
In 1982 kreeg ook de buitenroede fokwieken (eerst vaste en sinds 2014 met steekborden), waarmee het systeem Havinga vermoedelijk voorgoed uit de molenwereld verdween.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As 153, Sterkman & Zn, wed. A.
Sterkman & Zn, wed. A.
✉︎ 153 1862 1862? aanw. 06,00
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming
Bemalen van de polder Vrouwgeest, thans op vrijwillige basis
molenmaker
Hendrik Koperdraat, Alfen (1797)
omwentelingen
eigendomshistorie

In 1970 verkocht de polder de molen aan de Rijnlandse Molenstichting.

geschiedenis

De polder Vrouwgeest werd ca. 1634 gesticht. In verband met vervening en droogmaking waren deze polder en een gedeelte van de polder Gnephoek van 1756 tot 1813 samengevoegd onder de benaming Veen- en Droogmaking in de Gecombineerde Gnephoek- en Vrouwgeestpolder. Het consent tot vervenen, bedijken en droogmaken werd op 4 oktober 1756 door hoogheemraden van Rijnland verleend.
Na de uitvening is de polder tussen 1797 en 1799 drooggemaakt door de toen nieuw gebouwde Vrouwgeestmolen. Een wipmolen, die de polder voor de volledige uitvening bemaalde, moet rond die tijd zijn afgebroken.

Tot 1968 werd de polder Vrouwgeest (ca. 150 ha.; opvoerhoogte 4,20 m.) aldus bemalen. Vanwege de samenvoeging met de polder Oudendijk tot één bemalingseenheid kwam de molen in dat jaar officieel buiten bedrijf. Op vrijwillige basis werd er evenwel nog wel gemalen.

In 1981/'82 werd bij een grote restauratie de kap vrijwel geheel vernieuwd; in 2004 kreeg de molen nieuwe roeden en in het late voorjaar van 2009 een nieuw rietdek.
In het najaar van 2014 verving men de fokken: de binnenroede behield de remkleppen, op de buitenroede bleef het bij steekborden. Ook kreeg de molen een nieuwe korte spruit.

Begin 2020 gebeurde iets opmerkelijks: het gemaal dat de polder drooghield, bleek defect en wel in die mate, dat het Hoogheemraadschap van Rijnland in eerste instantie van reparatie afzag en koos voor de bouw van een nieuw gemaal. Als gevolg heeft de molen toen een tijdlang als vanouds de polder moeten bemalen. Uiteindelijk heeft men toch het gemaal gerepareerd en geen nieuw gebouwd.
Vervolgens was de molen aan de beurt: van 9 juni tot 14 juli werden voorwaterloop en kruiwerk grondig nagekeken.

Sinds de oplevering, Kerstmis 1797, bemaalt de familie Vrolijk van vader op zoon deze molen:

  • Cornelis Vrolijk (1797 - 1829)
  • Jan Vrolijk (1829 - 1873)
  • Art Vrolijk (1873 - 1915)
  • Cornelis Willem Vrolijk (1915 - 1950)
  • Karel Vrolijk (1950 - 2008)
  • Hans Vrolijk (2008 - )

aanvullingen

toelichting naam

Deze molen wordt vernoemd naar de polder die hij kan bemalen. Er wordt ter plaatse ook wel gesproken over 'de molen van Vrolijk'.

literatuur

Andries Veloo, 'Karel Vrolijk en de Vrouwgeestmolen', in: Molenwereld 113 (2008) 108 - 112

foto's

foto's