Molen 't Wissel, Elst

Elst, Utrecht
b

korte karakteristiek

naam
't Wissel
modeltype
Ronde molen, grondzeiler
functie
korenmolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Tijdelijk niet draaivaardig (zie 'Geschiedenis')
bestemming
Het malen van graan, thans op vrijwillige basis
adres
De Oude Weg 8 (molen)
3922 GB Elst
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van 't Wissel via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
02483
oude dbnr.
B832
Meest recente aanpassing
| Conversie
media-bestand
Molen 02483 't Wissel (Elst)
Tijdens het Nationale Molenweekend.
Marcel van Hees (11-5-2013).

locatie

plaats
Elst
plaatsaanduiding
gemeente
Rhenen, Utrecht
kadastrale aanduiding
Gemeente Rhenen, sectie H, nr. 6971
geo positie
X: 161418, Y: 444559
N: 51.98939, O: 5.48064
biotoopwaarde
1 (slecht)
landschappelijke waarde
Deze wordt sterk verminderd door bebouwing en beplantingen in de directe omgeving.

contact en bezoek

bezoek/postadres
De Oude Weg 8 (molen)
3922 GB Elst
molenaar
Carel Adolfse
telefoon
0649094754
website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden
10:00 .. 16:00
toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Ronde molen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Ronde stenen molen
kap
Gedekt met riet
inrichting

Een koppel 16der blauwe en een koppel 16der kunststenen; steenkraan; sleepluiwerk. 

versieringen

Eenvoudige baard, donkergroen geverfd, wit afgebiesd, met de opschriften 't Wissel'
en '1855'.

Windvaan met daarin de letters 'RVO'
(N.B. dit verwijst ongetwijfeld naar Reijer van Ommeren).

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
35 ijzeren rollen; kruirad
vlucht
22,00 m.
vang
Vlaamse vang; 4 deels vaste, deels scharnierende stukken. Vangbalk met haak; vangstok. Kneppel..
overbrenging

Bovenwiel 54 kammen
Bovenschijfloop 28 staven, steek 12,4 cm.
Spoorwiel 73 kammen
Steenschijflopen 24 staven, steek 10 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 5,87

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Derckx ✉︎ 343 buiten 1980 1981 buiten (aanw.) 22,00
Derckx ✉︎ 344 binnen 1980 1981 binnen (aanw.) 21,90
Pot ✉︎ ? binnen ? 1959 binnen 1980 22,00
Pot ✉︎ ? buiten ? 1959 buiten 1980 22,00
wiekverbeteringen

Van 1959 tot 1980 was op beide roeden met het systeem Van Bussel aanwezig (zinloos, want de molen is in die periode nooit in bedrijf geweest). Uiteindelijk is, toen de roeden moesten worden vernieuwd, weer Oud-Hollandse ophekking aangebracht.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Penn & Bauduin ✉︎ 324 1868 aanw. 04,10
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Tijdelijk niet draaivaardig (zie 'Geschiedenis')
bestemming
Het malen van graan, thans op vrijwillige basis
omwentelingen
geschiedenis

Het is niet bekend of de molen een voorganger had: in deze regio zijn vroeger diverse standerdmolens vervangen door stenen molens.

In 1895 werd de molen door Reijer van Ommeren (afkomstig van een molen uit Achterberg bij Rhenen) gekocht en er is een paar generaties op gemalen. Vanaf 1930 werd al niet meer op windkracht gemalen en de toestand werd langzamerhand slecht.

In 1959 werd een flinke restauratie uitgevoerd, waarbij tweedehands roeden werden gestoken die van het systeem Van Bussel werden voorzien. Gedraaid of gemalen werd er echter niet en dus was er al spoedig weer sprake van verval.

Een nieuwe restauratie werd in 1980/1981 uitgevoerd, voornamelijk op initiatief van de Elster huisarts W.A. van Ommeren (naamgenoot, maar geen directe familie van de laatste molenaar). Hierna werd weer op kleine schaal gemalen voor enige bakkers in de omgeving.
Helaas kwam de molen al spoedig weer tot stilstand, deels vanwege de matige omgeving, deels omdat de restauratie niet voldoende was geweest en zich nieuwe technische problemen aandienden.
De stilstand duurde veel langer dan bedoeld, omdat de Stichting de Utrechtse Molens toen financieel in zwaar weer was geraakt en veel werk moest worden uitgesteld.

Pas in juni 2005 werd, met het afnemen van de kap, een forse restauratie ingezet en toen ging het snel: reeds op 22 december datzelfde jaar volgde de feestelijke heringebruikname. Op het koppel blauwe stenen wordt zo nu en dan veevoer gemalen.

In november 2009 werd de molen enige tijd tot stilstand gedwongen als gevolg van ingrijpend herstel aan het metselwerk. Door de strenge winter van 2009/2010 kon dit werk niet worden afgerond, althans: de molen was begin 2012 nog steeds 'lek'. Ondertussen was ook het koppel 16der kunststenen niet maalvaardig, het zat althans enige tijd helemaal vast.
Halverwege 2013 werd  er toch weer volop gewerkt: staartwerk, roeden en windborden opnieuw in de verf en de stenen romp gereinigd. Ook werd geprobeerd, de lekkage van de romp met bijenwas te stuiten, naar verluidt met behoorlijk succes.
Later werd de omgeving, met name vanuit ZW, beter nadat er flink gesnoeid en gekapt was.

In de laatste weken van 2016 werd proefgemalen met het koppel kunststenen. Dit ging heel goed en dit koppel maalt sindsdien geregeld maïs. In 2017 vervingen de molenaars zelf alle inmiddels slecht geworden windborden. Vroeg in 2019 kreeg de kap een geheel nieuw rietdek.

Eind 2021 volgde helaas stilstand: de roeden zouden, net als die van vele andere molens in Utrecht, niet in orde zijn en helaas bleek dat bij deze molen inderdaad het geval. Dus is deze molen vooralsnog langere tijd tot inactiviteit gedoemd.


aanvullingen

toelichting naam

Deze molen heette lang geleden "De Hoop", maar deze naam is in onbruik geraakt.
De huidige naam "'t Wissel" is in 1980/81 ter gelegenheid van de toenmalige restauratie gegeven en ontleend aan de wisselplaats in de (enkelspoors) trambaan die van Zeist via Rhenen naar Arnhem ging; deze lag vroeger in de nabijheid van deze molen.

foto's

foto's