Molen Het Pink, Koog aan de Zaan

Koog aan de Zaan, Noord-Holland
b

korte karakteristiek

naam
Het Pink
modeltype
Kantige molen, stellingmolen
functie
oliemolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het slaan van olie, thans op vrijwillige basis

adres
Pinkstraat 12
1541 HD Koog aan de Zaan
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van Het Pink via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
01060
oude dbnr.
B675
Meest recente aanpassing
| Tellerstand
media-bestand
Molen 01060 Het Pink (Koog aan de Zaan)
Abel van Loenen (17-2-2019)

locatie

plaats
Koog aan de Zaan
plaatsaanduiding
gemeente
Zaanstad, Noord-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Koog aan de Zaan, sectie C, nr. 1763
geo positie
X: 115674, Y: 497747
N: 52.46606, O: 4.80851
biotoopwaarde
3 (matig)
landschappelijke waarde
Niet bijzonder groot; de molen staat nogal ingebouwd door woningen en iets verderop is er rommelige industriële bebouwing.

contact en bezoek

bezoek/postadres
Pinkstraat 12
1541 HD Koog aan de Zaan
telefoon
075-617 2199
website
pink.molens.org
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
nee
openingstijden

€ Elke 2e zaterdag van de maand 10.00 – 17.00 uur en verder als de molen draait (doorgaans in de weekends). 

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
ja
bijzonderheden

constructie

modeltype
Kantige molen, stellingmolen
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Grenen achtkant, gedekt met riet, op vierkante onderbouw met twee aangebouwde, haaks op elkaar staande schuren
kap
Gedekt met riet
inrichting

Eén koppel kantstenen, voorslag, naslag, zes stampers, twee vuisters, Engelse plet, koekenbreker

versieringen

Eenvoudige baard, donkergroen geverfd, wit afgebiesd, met jaartallen 1620, 1751 en 19 39.

plaats bediening
stellingmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Engels; 35 ijzeren rollen. Kruirad.
vlucht
23,30 m.
vang
Stutvang; 4 vaste stukken. Vangbalk met klos, vangstok. Trekvang; pal.
overbrenging

Bovenwiel 53 kammen
Bovenbonkelaar 30 kammen, steek 14,0 cm.
Steenschijfloop 13 staven
Steenwiel 71 kammen, steek 14,0 cm.
Onderbonkelaar 25 kammen
Wentelwiel 59 kammen, steek 13,0 cm.
Kranswiel voorslag 44 kammen
Overwerker 29 kammen
Roerwiel 16 kammen
Kranswiel naslag 36 kammen
Overwerkers 16 en 12 kammen
Roerwiel 9 kammen
Overbrengingsverhouding kantstenen 3,09 : 1
Overbrengingsverhouding wentelas 1 : 0,74

hoogte
van de stelling: 7,00 m.
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Buurma ✉︎ 226 binnen 1989 1990 binnen aanw. 23,30
Buurma ✉︎ 227 buiten 1989 1990 buiten aanw. 23,30
Beudeker ✉︎ g.n. binnen 1957 1957 binnen 1990 23,00
Beudeker ✉︎ g.n. buiten 1957 1957 buiten 1990 23,00
Pot ✉︎ 2360 buiten 1915 1915/1926 buiten 1957 23,35
Pot ✉︎ 2275 binnen 1913 1913/1926 binnen 1957 23,35
wiekverbeteringen

Op deze molen is nooit een wiekverbetering toegepast.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Enthoven & Co, L.I. ✉︎ ? 1868 1926 aanw.
onbekend ✉︎ ? ? 1926
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
onderbouw vermoedelijk deels uit 1620
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het slaan van olie, thans op vrijwillige basis

molenmaker
Onbekend (1751) Fa. Gebrs. Husslage e.v.a. (1939)
omwentelingen
eigendomshistorie

Vereniging De Zaansche Molen is eigenaar sinds 1939, daarvoor was dat heel lang de familie Honig.

geschiedenis

Molen 'Het Pink' is een zeer waarschijnlijk in 1751 op een oudere onderbouw gebouwde en als oliemolen ingerichte achtkante bovenkruier met stelling.

De eerste vermelding van een molen op deze plaats dateert van 1620. Op 3 oktober van dat jaar werd verleend het Consent van de Windt tot een houtsaegersmolentgen omme Jan Jansz. buyerman tot Oostzaenen met sijnen medestanders op hun eygen lant op de Coogh in den banne van Oostzaenen voorsz. ad 3 pond met Kerstmis toecomende.
Uit archiefonderzoek blijkt dat de Secretaris van de Rekenkamer zich vergiste door Oostzaenen te schrijven in plaats van Westzaenen, maar dat dit niet anders dan betrekking kan hebben gehad op molen 'Het Pink'. Aangenomen wordt dat dit een wipmolen was, in Noord-Holland ook wel kokermolen genoemd. In dit geval een wipmolen op een vrij hoge vierkante onderbouw.
In het voormalige, in 1751 gebouwde huis van de familie Honig in de Dubbele Buurt te Koog aan de Zaan, kwam aan de achterzijde een in hout gesneden versiering voor met daarin een schild met de afbeelding van een wipmolen. Dit schild, dat volgens de overlevering Het Pink voorstelde, bevindt zich nu in de Oosterschuur van de molen.

Het jaartal 1751 werd bij de restauratie van 1939 op de baard van de molen gevonden. Zeer waarschijnlijk is in dat jaar de wipmolen door de huidige achtkante bovenkruier vervangen. Wellicht is dit voor de familie Honig die de molen in 1749 in bezit kreeg, aanleiding geweest om genoemd schild te laten maken aan het in diezelfde periode gebouwde nieuwe huis.

Hoewel het kennelijk de bedoeling was dat hij tot zaagmolen zou worden ingericht, schijnt dit niet of hoogstens voor korte tijd het geval te zijn geweest. In 1638 was hij in ieder geval al als oliemolen in bedrijf: in dat jaar verkocht Jan Jansz. te Coogh een vierde part (eigendomsdeel) van een olymolen en erff, leggende en staende bewesten die Coogh.

Deze molen bleef weinig bespaard: op 15 november 1792 raakte de kap van de molen in brand als gevolg van het breken van de pensteen tijdens het harde malen met storm uit het zuidwesten, maar men slaagde erin, de molen te behouden.
Op 15 maart 1876, toen de molen met stormweer zonder zeil en met acht borden uit stond te malen, brak de bovenas waardoor askop en wiekenkruis naar beneden stortten. Niet alleen werd de kap opgelicht en opzij geschoven, maar ook werden door de val stelling en een van de schuren zwaar beschadigd. Op 19 mei daaropvolgend was de schade alweer hersteld. De groen geverfde houten kapbedekking heeft men hierbij vervangen door een van riet.
Op 16 november 1903 stond de molen na een breuk weer zonder roeden. Hij werd hersteld met (iets te korte) roeden uit de oliemolen De Haan te Zaandam, die toen in afbraak was. Op 25 juni 1915 werd de molen door de bliksem getroffen maar een begin van brand kon tijdig worden geblust.
Op 11 september 1926 brak voor de tweede keer tijdens het malen de bovenas. Askop en wiekenkruis bleven echter hangen, waardoor de schade beperkt bleef. Molenmakers slaagden er met kunst- en vliegwerk in, de roeden te strijken. Ook nu werd de schade hersteld, door aankoop van de bovenas van oliemolen De Jonker te Zaandam (hetgeen voor die molen het begin van het einde betekende). Het Pink kwam opnieuw in bedrijf maar het was maar van korte duur.

Na enige jaren van stilstand werd Het Pink in 1935 ten geschenke aangeboden aan de Zaanse Vereniging voor Vreemdelingenverkeer, die enkele vergeefse pogingen ondernam om de molen door verplaatsing naar elders te behouden.
In 1939 deed men de inmiddels zwaar gehavende en deels leeggeplunderde molen over aan De Zaansche Molen, die kans zag hem in dat jaar geheel te restaureren. Sindsdien is de molen regelmatig, voornamelijk op vrijwillige basis, in werking. In de loop van de jaren '70 lukte het ook weer om hier olie te slaan (hetgeen sindsdien regelmatig bij wijze van demonstratie wordt gedaan).

De molen is op een voor een oliemolen gebruikelijke wijze ingericht met een voor- en naslag en een koppel kantstenen, maar in zoverre weer afwijkend dat de wentelas diagonaalsgewijs in de vierkante onderbouw is geplaatst en beneden het niveau van de stelling is gelegen. De huidige ijzeren wentelas is omstreeks 1913 aangebracht ter vervanging van de vroegere houten as en afkomstig uit de voormalige oliefabriek 't Hart te Zaandam. Opmerkelijk is dat het steenschijfloop voorzien is van ijzeren staven.
Bij de restauratie in 1939 is het interieur weer gecompleteerd met onderdelen uit andere, toen al buiten bedrijf zijnde Zaanse oliemolens.
Beide molenschuren zijn in de loop der tijd veranderd: de noorderschuur was oorspronkelijk korter, het eindbint van de oude schuur is nog terug te vinden. De oosterschuur is vroeger eveneens kleiner geweest. De geringe bergruimte voor zaad, olie en koeken die er vroeger geweest moet zijn wijst erop, dat Het Pink ooit een enkele oliemolen was en pas later, misschien toen hij nog wipmolen was, een dubbel werk (voor- en naslag) heeft gekregen. Maar omdat de ruimte in de onderbouw niet toeliet het oliewerk - een rij stampers en heien - naar behoren en dus dwars te plaatsen, is het diagonaalsgewijs opgesteld. Meest aannemelijk is dat bij de ombouw tot dubbele oliemolen beide schuren meteen zijn vergroot.

 

aanvullingen

toelichting naam

De naam van de molen dateert waarschijnlijk al uit de begintijd, want al in 1653 wordt gesproken over "De Pinckmolen". Later stond de molen te boek als "De Pink" wat pas in de 20ste eeuw schijnt te zijn veranderd in "Het Pink".

wetenswaardigheden

De kop van de in 1926 gebroken as wordt bewaard in de tuin van het Zaans Molenmuseum, gelegen op korte afstand van Het Pink.

In de molen bevindt zich een originele set brandblusmateriaal (hoosemmers en scheppen) afkomstig van oliemolen 'De Oude Zwan'.

trivia

Van 12 oktober 1944 tot 2 juli 1945 (het was oorlog en elektriciteit was er niet of nauwelijks meer) is de molen verhuurd geweest aan de Zaanlandsche Stoomdrukkerij v/h E.N. Smit Wz. te Koog aan de Zaan. Met twee in de molen geplaatste drukpersen kon zo, bij gebrek aan elektriciteit, op windkracht drukwerk worden vervaardigd!

foto's

foto's