Molen De Eersteling, Hoofddorp

Hoofddorp, Noord-Holland
b

korte karakteristiek

naam
De Eersteling
modeltype
Ronde molen, grondzeiler
functie
korenmolen
bouwjaar
herbouwd
1977
bedrijfsvaardigheid
Tijdelijk niet draaivaardig (zie 'Geschiedenis').
bestemming

Het malen van graan op professionele basis

adres
Hoofdweg Westzijde 741
2131 MA Hoofddorp
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Eersteling via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
12230
oude dbnr.
B670
Meest recente aanpassing
| Foto as
media-bestand
Molen 12230 De Eersteling (Hoofddorp)
Bram Westerink (28-11-2015)

locatie

plaats
Hoofddorp
plaatsaanduiding
gemeente
Haarlemmermeer, Noord-Holland
plaats(en) voorheen
Kruisdorp
streek
Meerlanden
kadastrale aanduiding
Gemeente Haarlemmermeer, sectie D, nr. 7717
geo positie
X: 107133, Y: 479483
N: 52.30124, O: 4.68544
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde
Niet onbelangrijk; staat op een verhoging in een groen gebied temidden van allerhande bebouwing

contact en bezoek

bezoek/postadres
Hoofdweg Westzijde 741
2131 MA Hoofddorp
telefoon
023-5636925
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
nee
openingstijden

Donderdag 13:00 - 17:00 uur, vrijdag en zaterdag 10:00 - 17:00 uur. 

toegangsprijzen
winkelinformatie

Meelproducten

meelverkoop
ja
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Ronde molen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Ronde stenen molen
kap
Gedekt met riet
inrichting

Twee koppel 17der kunststenen; regulateur; sleepluiwerk. Eén koppel kan tegenwoordig naar keuze worden aangedreven door een elektromotor. 

versieringen

Aardige baard, groen geverfd, wit afgebiesd, met het opschrift:
'1856' '1977' met daaronder 'De Eersteling'

Aardige achterbaard met enige geschilderde korenaren.

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Rollenkruiwerk; 34 ijzeren rollen. Kruihaspel.
vlucht
24,80 m.
vang
Stutvang; 4 vaste stukken. Vangbalk met haak; vangstok. Kneppel; pal.
overbrenging

Bovenwiel 64 kammen
Bovenschijfloop 27 staven
Spoorwiel 72 kammen
Steenschijflopen 24 staven
Overbrengingsverhouding 1 : 7,11

hoogte
van de molenberg: ca. 7 m.
wiekvorm
Binnenroede systeem Fauël met steekborden; buitenroede Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Derckx ✉︎ 223 buiten 1977 1977 buiten (aanw.) 24,80
Derckx ✉︎ 224 binnen 1977 1977 binnen (aanw.) 24,80
Fransen ✉︎ g.n. ? ? 1946 binnen 1975 24,50
Pot ✉︎ ? ? ? 1944 buiten 1975 24,50
wiekverbeteringen

Op de oude locatie had deze molen van ca. 1946 tot de onttakeling in 1975 op de binnenroede een Van Bussel-achtige stroomlijnneus. 
Na de overplaatsing heeft men de molen Oud-Hollands opgehekt, in 1990 kreeg de binnenroede het systeem Fauël (fokwieken) met steekborden.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As ?, onbekend
onbekend
✉︎ ? ? aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Tijdelijk niet draaivaardig (zie 'Geschiedenis').
bestemming

Het malen van graan op professionele basis

molenmaker
D.D. van Dijk, Kruisdorp (1856) Fa. Verbij, Hoogmade (1977)
omwentelingen
eigendomshistorie

De gemeente Haarlemmermeer is eigenaar sinds 1975, daarvoor was dat E.F. de Koning sinds 1936, daarvoor W. de Koning vanaf ca. 1900, daarvoor D.D. van Dijk sinds 1856.

geschiedenis

De vroegste geschiedenis van deze molen begint in Katwijk. In februari 1854 verzocht J. Zoeter, korenmolenaar te Oud-Beijerland, om een stuk woeste duingrond aldaar in erfpacht te mogen nemen om er een korenmolen te bouwen. Een akte hiervoor werd in november van dat jaar opgemaakt, maar al in 1855 werd de erfpacht overgedragen aan Dirk David van Dijk, meester-molenmaker en -timmerman te Piershil. Volgens overlevering zou hierna een molen gebouwd zijn, maar hiervoor is nooit bewijs gevonden.
In januari 1856 vroeg diezelfde Dirk David van Dijk namelijk aan het gemeentebestuur van (de in 1852 drooggevallen) Haarlemmermeer toestemming om in een korenmolen te mogen bouwen.
Verondersteld moet worden, dat de molen in Katwijk door omstandigheden nooit gebouwd is, maar dat de (misschien al gereedgemaakte) onderdelen in 1856 zijn gebruikt voor de bouw van de molen te Kruisdorp (een plaats die later "Hoofddorp" zou worden genoemd).

Dirk David van Dijk, die zeer veel molens op de Hoekse Waard en Goeree-Overflakkee had gebouwd (waarvan de meeste nog bestaan) ging vanaf de bouw hier malen en werd dus van molenmaker molenaar. Hij oefende die functie nog lang uit en overleed op 27 juli 1905, 83 jaar oud. Op dat moment was de molen al in handen van zijn stief-familie De Koning. 
De molen bleef tot omstreeks 1930 in bedrijf. Vanaf die tijd werd het maalbedrijf in de bij de molen staande motormaalderij voortgezet. 

Maar: aan het einde van de Tweede Wereldoorlog was de windmolen, die toen als gevolg van ruim 10 jaar stilstand in matige staat verkeerde, tóch weer nodig. 
Tijdens de strenge winter van 1944/'45, "de hongerwinter", werd de molen met kunst en vliegwerk door de Zaanse molenmakerij Husslage en vele vrijwilligers maalvaardig gemaakt. Belangrijk waren hierbij ook de bijdragen van de jonge ingenieur A.J. de Koning, de latere technisch adviseur van De Hollandsche Molen. Nét toen er geen elektriciteit meer voorhanden was kon De Eersteling, met gerepareerde houten roeden, aan de slag. Kort daarna waren tweedehands ijzeren roeden nodig, omdat de houten roeden toch echt 'op' waren. 

Had de molen in moeilijke tijden dus zeer goede diensten bewezen, geleidelijk nam de werkzaamheid weer af. Dit kwam zeker ook door de oprukkende bebouwing van Hoofddorp, waardoor de windvang steeds slechter werd. Vanaf 1954 vond alle maalwerk weer plaats in de motormaalderij.

De stilstaande molen raakte in verval en steeds duidelijker werd ook, dat deze inmiddels geheel ingebouwd staande molen op deze plaats geen toekomst had. Verplaatsing, gevolgd door restauratie was in feite de enige mogelijkheid en daar werkte men naartoe.
Nadat de gemeente Haarlemmermeer de molen had aangekocht werd ingezet op verplaatsing. Bijzonder hierbij was dat voor het eerst in Nederland een stenen molen, vele malen zwaarder dan tot dan toe bij (houten constructies) gebruikelijk was geweest, zou worden verplaatst. Vooruitlopend hierop werden in 1975 wiekenkruis en kap verwijderd.

Na veel voorbereiding werd onder zeer grote publieke belangstelling op de (ijskoude) 4de januari 1977 de ruim 100 ton zware bakstenen romp over een afstand van 1,8 km. naar de nieuwe standplaats gereden, waar inmiddels een nieuwe fundering aangelegd was. Zonder al teveel problemen kon de romp daar worden geplaatst. 

Eenmaal op de nieuwe plek moest de restauratie van de molen zelf nog volgen. Dit kwam ruwweg neer op: nieuwe kap, staart en wiekenkruis.

Eind 1977 was de restauratie voltooid en sindsdien werd weer geregeld gemalen. Dick Prins, molenvriend en vrijwillig molenaar van het eerste uur, nam die taak op zich. In 2006 nam Sander van Rijn dit over.

Enige jaren na de verplaatsing van de molen werd ook het oude molenaarshuis naar de molen verplaatst. Dit ging overigens niet in één geheel, maar wel werden hele stukken muur tegelijk verplaatst.

In 2011 is de stenen romp, die op bepaalde plaatsen zeer poreus was geworden, in de steigers gezet voor groot herstel. Als gevolg was deze molen geruime tijd niet draaivaardig. Inmiddels is dit allemaal achter de rug. 

In oktober 2022 besloot men de molen, vanwege de minder goede staat van de roeden, stil te zetten. Gemalen wordt zolang met het elektrisch aangedreven koppel stenen. De meelverkoop gaat dus onverminderd door. 

aanvullingen

toelichting naam

De naam van de molen is logisch: dit was de eerste molen geweest die na het verkavelen en in cultuur brengen van de Haarlemmermeer in dit 'nieuwe land' werd gebouwd.
Opmerkelijk (of niet): hij is ook de laatste gebleken.

wetenswaardigheden

Dick Prins, mede-oprichter van het Gilde van Vrijwillige Molenaars en van 1977 tot 2006 hier molenaar, overleed op 12 juni 2021 op 84-jarige leeftijd.

unieke eigenschap

De eerste stenen molen in Nederland die in zijn geheel is verplaatst.

foto's

foto's