Molen Hensbroek, Hensbroek

Hensbroek, Noord-Holland
b

korte karakteristiek

naam
Molen Hensbroek
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
herbouwd
1918
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de polder Hensbroek, thans op vrijwillige basis

adres
Oudelandsdijkje 7
1711 SB Hensbroek
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van Molen Hensbroek via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
01000
oude dbnr.
B668
Meest recente aanpassing
| Tellerstand
media-bestand
Molen 01000 Molen Hensbroek (Hensbroek)
René Pronk (18-9-2014)

locatie

plaats
Hensbroek
plaatsaanduiding
gemeente
Koggenland , Noord-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Hensbroek, sectie G, nr. 223
geo positie
X: 119833, Y: 519370
N: 52.66066, O: 4.86743
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Zeer groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Oudelandsdijkje 7
1711 SB Hensbroek
molenaar
Harry Bus
telefoon
0628918309
website
social media
open voor publiek
nee
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Grenen achtkant, gedekt met riet, op lage voet. De onderste ca. 2 meter gedekt met geverfde gepotdekselde planken.
kap
Gedekt met riet
inrichting

Stalen vijzel, Ø 1,55 m., met licht en zwaar werk.
Woning in de molen.

versieringen

Eenvoudige baard, donkergroen geverfd, wit afgebiesd, met in gele cijfers het bouwjaar '18 66' en onder de steunder de afbeelding van een (tafel)bel.

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
binnenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Rollenkruiwerk; 63 houten rollen. Binnenkruirad.
vlucht
25,70 / 25,90 m.
vang
Vlaamse vang; 5 deels vaste, deels scharnierende stukken. Vangbalk met klos; vangstok. Pal.
overbrenging

Bovenwiel 52 kammen
Bovenschijfloop 27 staven, steek 16,0 cm.
Onderbonkelaar 26 / 36 kammen
Vijzelwiel 37 kammen, steek 16,5 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 1,35 (licht werk) en 1 : 1,87 (zwaar werk).

hoogte
wiekvorm
Systeem Dekker op beide roeden
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Straathof ✉︎ 8 binnen 1984 1984 binnen aanw. 25,70
Straathof ✉︎ 9 buiten 1984 1984 buiten aanw. 25,90
Pot ✉︎ ? binnen ? 1918? binnen 1984 25,60
Pot ✉︎ ? buiten ? 1918? buiten 1984 25,60
wiekverbeteringen

Sinds 1934 heeft deze molen op beide roeden het systeem Dekker.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
De Prins van Oranje ✉︎ 418 1866 1918 aanw.
Enthoven & Co, L.I. ✉︎ 461 1867 1867 1915 07,60
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de polder Hensbroek, thans op vrijwillige basis

molenmaker
K. Klay, Winkel (1866)
omwentelingen
eigendomshistorie

De Stichting De Westfriese Molens is eigenaar sinds 2001, daarvoor was dat lange tijd het Waterschap West-Friesland.

geschiedenis

De molen van de polder Hensbroek is een in 1866 gebouwde achtkante binnenkruier. Hij bemaalt tezamen met een dieselgemaal met twee vijzels de 530 ha. grote polder Hensbroek op de Vereenigde Raaksmaats- en Niedorperkoggeboezem.

Het gebied dat de huidige polders Hensbroek, Obdam, De Wogmeer en Ursem omvat, vormde vanouds een watergemeenschap, die al voor 1544 werd bemalen op de Waard. Nadat in het begin van de 17de eeuw Ursem en in 1659 Obdam zich hadden afgescheiden, kaadde ook Hensbroek, hoewel niet voor 1844, zich af van de ringsloot van de Wogmeer. Sinds 1659 maalde de Wogmeer dus alleen nog uit op het polderwater van Hensbroek dat weer door drie molens - waarvan twee van de Wogmeer - werd afgemalen op de Raaksmaatsboezem.

Nadat één molen voor de bemaling onvoldoende bleek te zijn geworden, werd in 1866 op ca. 0,4 km ten noordoosten van de oude molen, op de plaats waar voordien nooit een molen had gestaan, een nieuwe vijzelmolen gebouwd door molenmaker Klaas Klay uit Winkel voor ƒ 19.950,--. Dat is de huidige molen.
De oude molen dateerde zo te zien van het einde van de 16de of het begin van de 17de eeuw en was al voor 1863 vervijzeld.
In 1879 werd de bemaling versterkt door pal naast de oude molen een stoomvijzelgemaal te bouwen. Als gevolg hiervan werd deze molen buiten bedrijf gesteld en onttakeld. De romp bleef in gebruik als machinistenwoning tot deze op 9 februari 1927 verbrandde. Inmiddels had men al in 1908 de andere molen buiten dienst gesteld en was het stoomgemaal tot hoofdgemaal geworden.

In september 1915 verkocht men de haspelkruis-as van de overgebleven molen aan de polder Obdam, waarna die molen met dat wiekenkruis weer aan de slag ging. De onttakeling van de molen van Hensbroek werd al in 1918 weer ongedaan gemaakt: de molen kwam weer in bedrijf en wel met een reserve-as uit de Schermer en beide roeden van De Knevelaar van de Eilandspolder nabij Groot-Schermer.

In 1934 moest het stoomgemaal vanwege een onbetrouwbare ketel buiten bedrijf worden gesteld, waarna de bemaling weer geheel op windkracht plaatsvond. Om een maximaal profijt van de molen te hebben werd hij voorzien van Dekkerwieken en werd tevens licht en zwaar werk aangebracht. De polder is uitsluitend op windkracht bemalen totdat in 1948 het oude stoomgemaal tot dieselgemaal werd verbouwd.
In 1962 is de molen in het kader van een in de polder uitgevoerde ruilverkaveling geschikt gemaakt voor diepere bemaling; hierbij werd de vijzel iets versmald.

De molen draait en maalt nog zeer geregeld op vrijwillige basis.

 

aanvullingen

toelichting naam

Deze molen wordt vernoemd naar de polder die hij kan bemalen.

literatuur

Nel van Leijen, 'De familie Van Leijen uit de Schermer', in: Molens 62 (2001) 12 - 15.

trivia

Deze molen is in 1866 gebouwd en, overeenkomstig die tijd, gemaakt van grenenhout. Grenenhout is duidelijk minder 'stijf' dan eiken (waarvan de meeste - overwegend oudere - molens in die omgeving zijn gemaakt) maar wel veerkrachtig. Eén van de molenaars die hier woonde en maalde had, dankzij het ietwat beweeglijke achtkant, een opvallende aanwijzing om te gaan zwichten: dit deed hij pas als het derde lepeltje van het rek viel!
(Met dank aan Nel van Leyen).

foto's

foto's