Noordermolen
1921 CG Akersloot
N 52.579117 O 4.740266
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Toon deze molen in Google Streetview
Bijzonder groot; geheel vrij in de wind en het zicht gelegen
Niet te bezichtigen
Bijzonder groot; geheel vrij in de wind en het zicht gelegen
Niet te bezichtigen
Eiken achtkant, gedekt met riet, op lage voet. De onderste ca. 2 meter gedekt met geverfde gepotdekselde planken.
Gedekt met riet
|
|
Houten vijzel, Ø 2,56 m.
Woning in de molen
Bovenwiel 52 kammen
Bovenbonkelaar 27 kammen, steek 16 cm.
Onderbonkelaar 40 kammen
Vijzelwiel 41 kammen, steek 14,0 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 1,88
Eenvoudige baard, donkergroen geverfd, wit afgebiesd, met de tekst
'NOORDERMOLEN.' en daaronder, heel klein, '1589'
De Noordermolen is een zeer waarschijnlijk in 1589 gebouwde achtkante binnenkruier. Hij bemaalt tezamen met een elektrisch vijzelgemaal de 1476 ha grote Groot-Limmerpolder op de Schermerboezem.
Al kort voor 1544 is het gebied van deze polder van de Schermer afgekaad en onder bemaling gebracht.
De Spaanse legerbenden die deze streken doortrokken om in 1573 Alkmaar te belegeren, hebben naast veel andere gebouwen ook deze molens vernield. Nadat de uitwateringssluis na hun aftocht was herbouwd en de sluistochten waren verruimd, bleek toch weer behoefte aan bemaling. Bij besluit van 13 oktober 1588 verklaarden de Staten dat de oprichting van twee achtkante molens nodig was en dat hiervoor toestemming werd verleend. Vrij spoedig hierna moet met de uitvoering van de plannen zijn begonnen. Al in het daarop volgende jaar werd te kennen gegeven dat de molens waren geplaatst en in de zomer van 1591 verzochten de molenmeesters van de twee poldermolens voor de polder van Limmen, Bakkum en Akersloot om de algemene rekening van de oprichting te mogen doen.
Na de droogmaking van de grote meren konden de beide molens als gevolg van de hieruit voortvloeiende hogere opmaling en de verminderde lozing van de sluis de polder op zeker moment niet meer voldoende op peil houden.
Bij octrooi van 14 maart 1651 werd daarom door de Staten vergunning verleend om nog een derde molen te bouwen. Er zijn echter geen aanwijzingen dat deze derde molen ook inderdaad is gebouwd. Op een in 1680 verschenen kaart is hij in elk geval niet aangegeven. Zo werd de polder bemalen door twee molens, De Noordermolen en De Zuidermolen, welke laatste in 1863 nog met een scheprad werkte. Op de plaats van deze molen werd in 1879 een stoomvijzelgemaal gebouwd, dat in 1919 is geëlektrificeerd.
De Noordermolen is inmiddels formeel buiten bedrijf, maar maalt nog regelmatig.
Constructie
Het eiken achtkant staat op twee aan twee evenwijdig geplaatste penanten en is in de loop der tijd verstijfd met een extra veldkruis per veld. Opmerkelijk is dat de uiteinden van de oorspronkelijke veldkruisen in elkaar zijn gewerkt. Boventafelement, rolvloer, kuip en kap zijn al eens vernieuwd (eerste helft 19de eeuw?). Sporen van kruikrammen of een hangelier zijn niet te vinden. Hieruit mag worden afgeleid dat, bij de vernieuwing van de kap, de molen in een buitenkruier is veranderd en voorzien van een staart, waarmee de huidige verschijningsvorm werd verkregen.
In de jaren '70 en '80 van de 20ste eeuw was de molen uitgerust met een vangtrommel, dit op verzoek van de toenmalige molenaar Kees Borst, wiens 'geboortemolen', de Zelden van Passe te Zoeterwoude, een vangtrommel heeft. Inmiddels heeft de molen weer een vangstok.
In de zomer van 2010 was de vijzel in dusdanige staat, dat deze niet meer als maalvaardig te beschouwen was. In september 2012 is de vijzel uitgenomen en op de kant gezet. Het hout was slecht en door het lagere waterpeil kon niet genoeg water meer worden uitgeslagen. Het nieuwe exemplaar wordt 80 centimeter langer. De diameter blijft met 250 centimeter gelijk. Het is bovendien een viergangige vijzel, die - mits met voldoende tasting - enorm veel water kan verzetten.
Eind 2014 is een geheel herstelde vijzel aangebracht, waarmee deze molen weer maalvaardig was.
De houten vijzel is zeer opmerkelijk: deze is breder dan lang en heeft vier gangen (i.p.v. de gebruikelijke twee of drie). Vermoedelijk geeft de Noordermolen dankzij deze vijzel het meeste water van alle Nederlandse poldermolens: bij stevige wind moet deze ver boven de 100 m3 per minuut uit kunnen komen.
Tekst | | Stuur ons uw teksten over de motor in deze molen (indien van toepassing) |
Foto's |