Molen van Nijs / De Nijverheid, Stramproy

Stramproy, Limburg
b

korte karakteristiek

naam
Molen van Nijs / De Nijverheid
modeltype
Ronde molen, beltmolen
functie
korenmolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

adres
Veldstraat 54
6039 ED Stramproy
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van Molen van Nijs / De Nijverheid via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
00184
oude dbnr.
B469
Meest recente aanpassing
| Verwijzingen
media-bestand
Molen 00184 Molen van Nijs / De Nijverheid (Stramproy)
Marcel van Nies (20-6-2018)

locatie

plaats
Stramproy
plaatsaanduiding
gemeente
Weert, Limburg
kadastrale aanduiding
Gemeente Stramproy, sectie D, nr. 3093
geo positie
X: 177877, Y: 356235
N: 51.19506, O: 5.71448
biotoopwaarde
2 (bedenkelijk)
landschappelijke waarde
Groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Veldstraat 54
6039 ED Stramproy
molenaar
Geert Hannen / Jack Leijsse / Marc Lamerikx / Rob Niëns / Paul Horstman
telefoon
06-37458380
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Zie de agenda op de website. 

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Ronde molen, beltmolen
krachtbron
wind
functie
romp
Ronde stenen molen
kap
Gedekt met dakleer
inrichting

Twee koppel 17der kunststenen; sleepluiwerk; elevator; klein koppel elektrisch aangedreven stenen op de begane grond.

versieringen

Eenvoudige baard, op de koppen van de voeghouten aangebracht, donkergroen geverfd, met in wit enige geverfde takken en het jaartal '1903'

Spreuk, aanwezig in de molen:
"Het stemt immer tot verheugenis, wanneer een molen proper is".

Van het spoorwiel zijn de verticale vlakken oranjerood geverfd, de horizontale vlakken donkerblauw en de kopse kanten van de kruisarmen wit. De koning hieronder: het vierkante deel rood met witte hoeken, het ronde deel blauw. De ijzeren banden wit. De staakijzers zijn afwisselend rood/wit geverfd, de vulstukken wit, de stroppen rood en blauw.

plaats bediening
beltmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Engels. Kruilier.
vlucht
24,80 m.
vang
Vlaamse vang; 4 scharnierende stukken. Vangbalk met haak; vangtrommel. Pal.
overbrenging

Bovenwiel 56 kammen
Bovenbonkelaar 30 kammen
Spoorwiel 67 kammen
Steenschijflopen 25 staven
Overbrengingsverhouding 1 : 5,01

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Verdonkschot ✉︎ 7 binnen 2010 2010 binnen aanw. 24,80
Verdonkschot ✉︎ 8 buiten 2010 2010 buiten aanw. 24,80
media-bestand
Roede 969, Pot
Pot
✉︎ 969 buiten 1876 1925 buiten 2010 24,80
media-bestand
Roede 1110, Pot
Pot
✉︎ 1110 binnen 1878 1925 binnen 2010 24,80
wiekverbeteringen

Deze molen heeft nooit een wiekverbetering ondergaan (zie ook "Trivia"). 

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Mercx ✉︎ g.n. 1890 1925 aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

omwentelingen
geschiedenis

In de buurtschap Breyvensroth, rond 1960 nog landelijk gebied, staat de stenen bergmolen De Nijverheid, ook bekend als Molen van Nijs.

De molen werd in 1903 gebouwd in opdracht van Michiel Kunnen. Hij was afkomstig uit  Maarheeze, waar zijn familie een windmolen had. Hij trouwde, nadat zijn molen gereedgekomen was, met Maria Korten maar overleed reeds in 1913.
De weduwe Kunnen hertrouwde met Jacques van de Laar. Zakelijk bezien was dit huwelijk geen succes: Van de Laar was van huis uit geen molenaar en had ook weinig belangstelling voor het vak. Gedurende de Eerste Wereldoorlog was het gemaal slecht en bleef onderhoud achterwege.

In 1921 werd de molen openbaar geveild. Koper werd Jacques Nijs, de 28-jarige zoon van Wilhelmus Nijs, molenaar op een van de stenen bergmolens aan de Zuid-Willemsvaart in Weert. De windmolen had toen nog een houten as en een houten gevlucht.
Vader Nijs kocht van P.J. Truyen uit Deurne (N.B.) twee 25 m. lange ijzeren Potroeden, een houten molenas voorzien van een gietijzeren insteekkop en aswiel met vang van de standerdmolen, die aan de Molenstraat stond. De kap werd eveneens vernieuwd en kreeg een ander model dan voorheen. Als kapbedekking werden kleine zinken platen aangebracht. Onder de kap werd tevens een nieuw Engels kruiwerk gelegd. Aan de kap te beoordelen zijn deze werkzaamheden uitgevoerd door de molenmakers Sjang en Sjef Hendrickx uit Beegden/Heel.

Het gangwerk heeft een tamelijk kleine overbrengingsverhouding, namelijk 1 op 5. De molen draaide daardoor gemakkelijk en aangezien hij vanouds goed in de wind stond, was er geen behoefte aan stroomlijnwieken. Jacques Nijs was een echte liefhebber en had zijn molen goed ingericht. Een lange, door de koning aangedreven, elevator kon vanaf de begane grond de karen boven de molenstenen van maalgoed voorzien. Verder was er een haverpletter en een koekenbreker. Onderin de molen stond een maalstoel met een Güldner-dieselmotor, die in een kazemat was opgesteld.
De molen heeft nog een aantal kenmerken van eerder herstel, toen minder kostbare onderdelen werden toegepast, al vanaf de jaren zestig. De staartbalk is gemaakt van een oude molenroede, fabrikaat Fransen. De lange schoren bestaan uit stalen buizen met een grote middellijn en wanddikte. Opmerkelijk is het laag geplaatste onderste draaipunt van de koning. Het spoorwiel bevindt zich daardoor nogal ver boven dit draaipunt. Men spreekt dan van een doorlopende koning. Deze constructie heeft meestal een merkbare invloed van het overkruien van de kap op het gangwerk tot gevolg.

In 1956 plaatste Nijs een hamermolen en een mengmachine, die vier jaar in bedrijf bleven. De windmolen werd daarna praktisch niet meer gebruikt, omdat de gebruikelijke soorten veevoer niet met stenen konden worden gemalen. Evenals Lei van de Winkel in Stramproy was ook Nijs genoodzaakt een regeling met de plaatselijke afdeling van de Boerenbond te treffen, die tot opheffing van zijn bedrijf leidde. Jacques Nijs overleed in 1962.

De stilstaande molen, die tijdens het leven van Nijs perfect werd onderhouden, begon daarna gebreken te vertonen. In 1974 nam de gemeente Stramproy de molen van de familie Nijs over, waarna direct herstel door de firma Adriaens volgde. Sindsdien werd de molen zeer geregeld als instructiemolen gebruikt voor de opleiding van vrijwillige molenaars, dit alles onder leiding van Jacques Nijs Jr.

Voor 2009 was een flinke herstelbeurt gepland: nieuwe roeden en kapbedekking, staart deels herstellen, deels vernieuwen, Verder herstel aan voeghouten, metselwerk binnen en buiten, vervanging van rollen en rails van het Engels kruiwerk, werkzaamheden aan de balkkoppen van de zolders, een houtwormbehandeling en tot slot geheel schilderen. In 2010 kwam dit werk gereed.

De molen wordt in opdracht van de gemeente Weert beheerd door de Molenstichting Weerterland. In 2013/14 is de totale omgeving rond de molen heringericht en fors verbeterd door het rooien van vijf bomen. Ook kreeg de molen een nieuw voorterrein en een grote molentuin die door vrijwilligers uit de buurt is aangelegd en wordt onderhouden.
Met de molen worden zeer regelmatig voergranen gemalen.

Molenaar en oud-eigenaar Jaques Nijs jr. overleed na een welbesteed leven op 22 augustus 2019. Hij heeft zeer vele leerling-molenaars uit Limburg, Brabant en België de kneepjes van het vak geleerd.

 

aanvullingen

toelichting naam

De molen wordt aangeduid naar de familie die deze molen geruime tijd in eigendom had, vermoedelijk relevanter dan de naam 'De Nijverheid'.
Rond 1975 doken, onder meer in publicaties van De Hollandsche Molen, namen als "De Vrijheid" en "Veldmolen" op, maar de redactie liet toen direct weten, dat deze molen bekend zou moeten blijven als 'de molen van Nijs'.

literatuur

Frans Verstappen, 'Molenaarsechtpaar Jac en Els Nijs-Peeter viert gouden huwelijksfeest', in: Molenwereld 170 (2013) 182 - 185.

trivia

De molenaars Nijs stonden bekend als heel secure mulders: goed strijkende stenen en een juist afgesteld gangwerk maakten dat deze molen vanouds zeer gemakkelijk draaide. Toen Chris van Bussel ergens in de dertiger jaren aan Nijs sr. stroomlijnwieken voorstelde, werd er geantwoord: "Ge moet het binne zuuke, neet boete!". Niet verwonderlijk heeft de molen van Nijs nooit een wiekverbetering ondergaan.

foto's

foto's