Puttershoek, Zuid-Holland

De Lelie

Foto van De Lelie, Puttershoek, William Bouter (12-7-2018)De molen na de recente schilderbeurt waarbij onder andere de kleuren van het gevlucht zijn gewijzigd. | Database Nederlandse molens
© William Bouter (12-7-2018)
De molen na de recente schilderbeurt waarbij onder andere de kleuren van het gevlucht zijn gewijzigd.

NederlandsEnglishFrançaisDeutschEspanõlPortuguesePусский简体中文

De Lelie

1836
Grondzeiler
Ronde stenen molen
Korenmolen
Molendijk 2
3297 LC Puttershoek
X: 98987 Y: 424100
N 51.802723 O 4.575102
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Toon deze molen in Google Streetview
Zuid-Holland
Hoeksche Waard
Puttershoek
Gemeente Puttershoek, sectie E, nr. 190
Stichting Molens Hoeksche Waard

De Stichting Molens Hoeksche Waard is eigenaar sinds 6 november 2018, daarvoor was dat de Stichting Molens Binnenmaas.

Maalvaardig
Ja
2022: 285.396
2020: 392.686
2019: 401.084
2018: 353.083
2017: 308.225
eerdere tellerstanden ( ↓ ↑ )
  • 2016: 297.921
  • 2015: 286.076
  • 2014: 256.876
  • 2013: 61.491
  • 2012: 62.270
  • 2011: 113.183
  • 2010: 87.765
  • 2009: 83.269
  • 2006: 114.155
  • 2005: 64.571
  • 2004: 95.756
  • 2003: 173.146
  • 2002: 308.336
Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

Zeer groot, in het voorjaar van 2016 is er bovendien fors bij de molen gekapt zodat windvang en zicht uit het oosten beter zijn geworden.

Jesse in 't Veld / Tony Hop / Piet Lodder
06-57379439

Zaterdag 10:00 - 17:00 uur en regelmatig zondag 14:00 - 17:00 uur.
Meelverkoop

Fietsroute in de buurt van De Lelie via fietsnetwerk.nl
1087
01979
 
Vaags
Groot Wesseldijk
Verbij

De Lelie

Constructie

Constructie

Ronde stenen molen

Gedekt met riet (vóór 1987 met hout).

24,00 m.
Oud-Hollands

Op deze molen is nooit een wiekverbetering toegepast.

Roeden etc.

Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
Fabrikaat en motornr. Type PK Brandstof Bouwjaar Status
Buiskool nr. - stoomlocomobiel 15 pk / - rpm kolen 1902 verdwenen
         

Kruiwerk etc.

Engels (tot 1987 een neutenkruiwerk met gietijzeren neuten aan de overring); kruirad
Vaste Vlaamse blokvang uit vier stukken; vangbalk met haak; vangstok; kneppel

Eén koppel 16der kunststenen; regulateur; sleepluiwerk; centrifugaalbuil (Bonte, Leuven); windaangedreven haverpletter, koekenbreker, graanschoner en slijpsteen.
Op de begane grond een elektrisch aangedreven maalstoel (80 cm). Op de steenzolder een los opgesteld koppel 16der kunststenen, afkomstig uit de molen van Westmaas, voor demonstratiedoeleinden.

Bovenwiel 70 kammen
Bovenschijfloop 33 staven
Spoorwiel 120 kammen
Steenschijfloop 37 staven
Overbrengingsverhouding 1 : 6,88

Eenvoudige baard, geel geschilderd, groen afgebiesd met in groen de opschriften 'De Lelie' en daaronder 'Anno 1836'. Onder de steunder is, niet onlogisch, een Franse lelie geschilderd.

Aan de zuidwestzijde een gevelsteen met het opschrift:
DEN EERSTEN STEEN
IS GELEGD DOOR
Cs VAN HOLST JUNIOR
DEN 24 MEIJ 1836

Aan de achterzijde van de bovenas de naam van de toenmalige eigenaar in opgegoten letters:
T. VERBAAS

? (1836)
Fa. Wed. Dirkse, Mijnsheerenland (1956)
W. Herrewijnen, Spijkenisse (1987)

De Lelie

Verwijzingen

De Lelie

Geschiedenis

Geschiedenis

Deze molen werd in 1836 gebouwd in opdracht van Cornelis van Holst ter vervanging van een ter plaatse staande wipkorenmolen. Die laatste was in 1829 door Van Holst aangekocht. Bij de bouw van de huidige molen werd gebruik gemaakt van nog goede onderdelen van de constructie van deze molen en waarschijnlijk tevens van het oude molenaarshuis, getuige enkele geschilderde zolderbintjes.

Al in 1838 werd de molen aan Hendrik van der Koogh verkocht. Deze was grutter van 'Het Vergulde Anker' in Dordt. Vanaf 1838 tot 1850 was Jacob Sonneveld huurder-molenaar.
In 1850 werd Kornelis Labrijn eigenaar, die na ruim vijf jaar de molen aan Teunis Verbaas verkocht. In 1877 nam diens oudste zoon Pieter de molen over, maar vier jaar later, 1881 dus, ging die failliet.
Vanwege dit faillissement is de toenmalige inventaris bekend gebleven: paard en wagen, tuig en dekkleed, de dijk om te weiden, een heining en vier zeilen. Verder een molenhaak, 25 bilhamers, een slijpsteen, ook hoorde een takel met stropketting voor het lichten van de loper bij de inboedel, evenals een handboom, wiggen, waaghout, vier lampen, een oliekan, schalen en een evenaar met 83 kg aan gewicht.
Pieter Verbaas vertrok na het faillissement met zijn gezin naar Amerika om daar een nieuw bestaan op te bouwen als slager en winkelier.

Koper in 1881 was Cornelis de Regt uit Colijnsplaat, maar deze was daar slechts drie jaar actief. Waarschijnlijk was deze degene die de helft van de molenromp in de witkalk heeft gezet (zoals te zien op een foto uit 1905). Van 1884 tot 1897 was Dirk Aart Berkouwer uit Nieuwerkerk aan den IJssel eigenaar.

Vanaf 1900 voerde Gerrit Korporaal, de volgende eigenaar, ingrijpende wijzigingen door in het molenbedrijf. Zo werd in 1902 een machinekamer in het dijklichaam tegen de molen gemaakt, waarin een stoomlocomobiel van ca. 15 PK van het fabrikaat Buiskool uit Beerta werd geplaatst. Deze machine kon op windstille dagen het gaandewerk aandrijven. Opmerkelijk: de overbrenging van stoommachine naar spoorwiel kon ook andersom gebruikt worden om met windkracht de koekenbreker aan te drijven.
De machine is waarschijnlijk slechts gebruikt tot 1914. In dat jaar ging Korporaal namelijk samenwerken met Arij Quispel, een vroegere knecht, die aan het Schouteneinde een maalderij had ingericht met een zuiggasmotor en een dubbele maalstoel. Een jaar later, in 1915, kwam Pieter Kalis, schoonzoon van Korporaal, in het bedrijf werken. In 1931 kreeg hij vergunning tot het inrichten van een elektrische hulpgraanmaalderij in de wagenschuur naast de molenaarswoning. Vanaf dat moment zal de samenwerking met Quispel wel zijn beëindigd. In datzelfde jaar vertrekt Pieter Kalis na een scheiding uit Puttershoek en verhuurt Korporaal met recht van aankoop zijn bedrijf aan Jan Cornelis Leeuwenburgh, veevoerhandelaar. Samen met zijn broer Cornelis leert hij de kneepjes van het vak bij Korporaal. Gerrit Korporaal stond bekend als een van de sterkste mannen van het dorp. De overlevering wil dat hij met gemak twee balen van 80 kilo in één keer op de wagen sjouwde. In 1944 overleed hij echter, nadat hij bekneld was geraakt tussen de geladen molenwagen en de muur van de maalderij.

Tot 1945 werd er met drie koppel stenen gemalen: een blauwe steen voor het malen van bakkersgemaal, een 16der kunststeen voor veevoeder en een breeksteen voor het breken van paardebonen en later maïs. De toenmalige zes bakkers in Puttershoek namen wekelijks twee tot drie baaltjes van 50 kg af en ook de veevoeromzet was vrij groot.

In 1948 kocht Jan Cornelis Leeuwenburgh de inmiddels buiten gebruik zijnde molen van Dirkje Korporaal, dochter van Gerrit, die - inmiddels hertrouwd - met haar nieuwe echtgenoot Simon Taal naar Middelburg vertrok.
In 1955 droeg Leeuwenburgh de inmiddels vervallen molen aan de toenmalige gemeente Puttershoek voor het symbolische bedrag van f 1,--. Het gevlucht was behoorlijk slecht, de basis van de kap flink verrot en ook staart en zoldervloeren dienden grotendeels te worden vernieuwd.
De gemeente liet de molen in de periode 1955-1957 restaureren. Van de drie koppel stenen werd, na vervanging van de zoldervloer, er één herplaatst. Het uiterlijk onderging een opvallende verandering: de romp werd om esthetische redenen gewit (was volledig geteerd sinds 1910). In de jaren '70 is de gehele romp gezandstraald omdat het creosoot door de witkalk heen kwam en daardoor lelijke vlekken veroorzaakte.

In 1987 is de molen, na een nieuwe periode van verval, gerestaureerd. Het gevlucht werd vernieuwd en de kap, tamelijk onbegrijpelijk eigenlijk, met riet gedekt. Oude foto's tonen steeds een met hout, al dan niet met extra dakleer, gedekte kap. Wel draaide de molen sindsdien weer regelmatig, waarbij ook soms veevoer werd gemalen.

Sinds mei 2014 is het koppel stenen weer geschikt gemaakt voor het malen van tarwe.
In oktober 2016 is een tweede koppel kunststenen, afkomstig uit de korenmolen van Westmaas, op de steenzolder neergelegd. Dit koppel is bedoeld door demonstratiedoeleinden en zal, mede vanwege de conditie, niet maalvaardig worden gemaakt.

Halverwege 2018 is opnieuw aan de molen gewerkt, waarbij met name aan de wiekenkruis diverse reparaties zijn verricht: 8 windborden vervangen, voorzomen, bordschroten, enkele heklatten en kluften en de vorstplanken. Daarnaast is veel aandacht besteed aan de kleurstelling: kap en gevlucht zijn uitgevoerd zoals het vermoedelijk in de periode 1905-1942 geweest is. De staartbalk is veel lichter geel geworden en de vangstok herkreeg het rood-wit-blauw. 

In 2015 had niet de molen, maar de directie omgeving een grote verandering ondergaan: het nabijgelegen gebouw van het voormalige stoomgemaal "'t Hooft van Benthuizen" werd toen gesloopt. Vanaf 1870 vormden gemaal en molen het aanzicht van Puttershoek. Het gemaal was, ontdaan van machines, al jaren buiten bedrijf en, hoewel mogelijkheden van behoud waren onderzocht, tenslotte opgegeven. Het is bijzonder jammer dat dit oude stuk Puttershoek niet in zijn geheel behouden kon blijven. De nieuwbouw die op deze plaats gepland is zal wel in grote lijnen de vormen en architectuur van het gemaal volgen.


De Lelie

Aanvullingen

Aanvullingen

Deze molen zou model hebben gestaan voor de bouw van de nieuwe korenmolen "The Lily" in 2003 te Stirling Ranges in West-Australië. Die molen werd gebouwd in opdracht van Pleun Hitzert, een naar Australië geëmigreerde oud-inwoner van Puttershoek.
Molenaar Peter Reedijk van de Landzigt te Zuid-Beijerland heeft evenwel een andere mening en stelt: "vergelijk foto's van die twee molens maar eens met elkaar en vergelijk maar eens foto's van de kap van The Lily met foto's van de kap van de Landzigt...".
De overeenkomst tussen de kappen van The Lily en de Landzigt komt doordat voor de kap van The Lilly gebruik is gemaakt van bouwtekeningen van de Landzigt (destijds door Maarten Hunink aan Pleun Hitzert ter beschikking gesteld).

Korenmolenaars werden door hun stoffige uiterlijk nog wel eens gekscherend 'meelmuis' genoemd. Ook de plaatselijke slagersknecht had daar een handje van. Op een dag hadden de molenaars er genoeg van en hebben ze hem opgewacht. Na vastgebonden te zijn aan een van de wieken, werd hij enkele malen rondgedraaid. Ze hebben hem nadien nooit meer 'meelmuizen!' horen roepen...

Jesse in 't Veld, "Een strijd tegen de echo", in: De nieuwe Molenwereld 3 (2019), pp. 22-29.

De Lelie

Historische foto's

Historische foto's

Eertijds naar molendatabase.nl ingezonden historische foto’s van deze molen.
Kijk op allemolens.nl voor historische foto’s en documenten van deze molen.
Vaags
Groot Wesseldijk
Verbij

De Lelie

Actuele foto's

De Lelie, Puttershoek, Jesse in 't Veld (17-7-2015) | Database Nederlandse molens
© Jesse in 't Veld (17-7-2015)
De Lelie, Puttershoek, Abel van Loenen (18-10-2014). | Database Nederlandse molens
© Abel van Loenen (18-10-2014).
De Lelie, Puttershoek, Kees van Drie (6-11-2015) | Database Nederlandse molens
© Kees van Drie (6-11-2015)
De Lelie, Puttershoek, Rob Pols (11-5-2012)De gevelsteen.  | Database Nederlandse molens
© Rob Pols (11-5-2012)
De gevelsteen.
De Lelie, Puttershoek, William Bouter (12-7-2018) | Database Nederlandse molens
© William Bouter (12-7-2018)
De Lelie, Puttershoek, Frank Hendriks (13-6-2022) | Database Nederlandse molens
© Frank Hendriks (13-6-2022)
De Lelie, Puttershoek, Frank Hendriks (13-6-2022) | Database Nederlandse molens
© Frank Hendriks (13-6-2022)
De Lelie, Puttershoek,  Jesse in 't Veld (18-1-2019)Na zestig jaar afwezigheid keerde het originele reclamebord van P. Sluis in 2016 weer terug op de romp. | Database Nederlandse molens
© Jesse in 't Veld (18-1-2019)
Na zestig jaar afwezigheid keerde het originele reclamebord van P. Sluis in 2016 weer terug op de romp.
De Lelie, Puttershoek, Marcel van Nies (8-8-2020)De maalvloer met de maalbak en lessenaar. | Database Nederlandse molens
© Marcel van Nies (8-8-2020)
De maalvloer met de maalbak en lessenaar.
De Lelie, Puttershoek, Marcel van Nies (8-8-2020) | Database Nederlandse molens
© Marcel van Nies (8-8-2020)
De Lelie, Puttershoek,  Jesse in 't Veld (18-1-2019)De steenzolder met het koppel maalstenen, de graanpletter en de graanschoner. | Database Nederlandse molens
© Jesse in 't Veld (18-1-2019)
De steenzolder met het koppel maalstenen, de graanpletter en de graanschoner.
De Lelie, Puttershoek,  Jesse in 't Veld (18-1-2019)De graanschoner met daarachter de koekenbreker. | Database Nederlandse molens
© Jesse in 't Veld (18-1-2019)
De graanschoner met daarachter de koekenbreker.
De Lelie, Puttershoek, Jesse in 't Veld (18-1-2019)De koekenbreker op de steenzolder, oorspronkelijk afkomstig uit korenmolen. | Database Nederlandse molens
© Jesse in 't Veld (18-1-2019)
De koekenbreker op de steenzolder, oorspronkelijk afkomstig uit korenmolen.
De Lelie, Puttershoek, Marcel van Nies (8-8-2020) | Database Nederlandse molens
© Marcel van Nies (8-8-2020)
De Lelie, Puttershoek,  Jesse in 't Veld (18-1-2019)Het grote spoorwiel (121 kammen) met het steenrondsel. | Database Nederlandse molens
© Jesse in 't Veld (18-1-2019)
Het grote spoorwiel (121 kammen) met het steenrondsel.
De Lelie, Puttershoek,  Jesse in 't Veld (18-1-2019)De (later aangebrachte) regulateur en de grote hoeveelheid bilhamers op de steenzolder. | Database Nederlandse molens
© Jesse in 't Veld (18-1-2019)
De (later aangebrachte) regulateur en de grote hoeveelheid bilhamers op de steenzolder.
De Lelie, Puttershoek, Marcel van Nies (8-8-2020) | Database Nederlandse molens
© Marcel van Nies (8-8-2020)
De Lelie, Puttershoek,  Jesse in 't Veld (18-1-2019)De aandrijving van de koekenbreker en de graanschoner is geplaatst op de luizolder. Daarmee kan ook nog een slijpsteen worden aangedreven. | Database Nederlandse molens
© Jesse in 't Veld (18-1-2019)
De aandrijving van de koekenbreker en de graanschoner is geplaatst op de luizolder. Daarmee kan ook nog een slijpsteen worden aangedreven.
De Lelie, Puttershoek, Marcel van Nies (8-8-2020) | Database Nederlandse molens
© Marcel van Nies (8-8-2020)
De Lelie, Puttershoek,   Jesse in 't Veld (18-1-2019)Het bovenwiel en de as in de kap. Duidelijk zichbaar zijn de vulstukken, die gemaakt zijn van de oude houten buitenroede die in 1865, tegelijk met het steken van de as, is vervangen door een ijzeren Pot-roede. | Database Nederlandse molens
© Jesse in 't Veld (18-1-2019)
Het bovenwiel en de as in de kap. Duidelijk zichbaar zijn de vulstukken, die gemaakt zijn van de oude houten buitenroede die in 1865, tegelijk met het steken van de as, is vervangen door een ijzeren Pot-roede.
 

Draag zelf bij

    Tekst  
Stuur ons uw teksten over deze molen
  |   Stuur ons uw teksten over de motor in deze molen (indien van toepassing)
Vanwege migratie van de server is het even niet mogelijk om teksten in te sturen.
   
    Foto's  
Stuur uw foto's van deze molen (ook eventuele motor)
Vanwege migratie van de server is het even niet mogelijk om foto's in te sturen.