Molen Aeolus, Farmsum

Farmsum, Groningen
b

korte karakteristiek

naam
Aeolus
modeltype
Kantige molen, stellingmolen
functie
korenmolen
bouwjaar
herbouwd
1977
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf

adres
Borgshof 24
9936 CS Farmsum
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
10225
oude dbnr.
B319
Meest recente aanpassing
| Constructie
media-bestand
Molen 10225 Aeolus (Farmsum)
Bas Juk (16-3-2017)

locatie

plaats
Farmsum
gemeente
Eemsdelta, Groningen
kadastrale aanduiding
Gemeente Delfzijl, sectie D, nr. 1464
geo positie
X: 257790, Y: 593701
N: 53.31996, O: 6.93004
biotoopwaarde
3 (matig)
landschappelijke waarde
Groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Borgshof 24
9936 CS Farmsum
molenaar
Bert Peihak
telefoon
06-21646580
website
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Donderdag 13.00 - 16:30 uur, als de blauwe wimpel uithangt.

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
ja
informatie voor scholen

Scholen en groepen op afspraak. 

bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van Aeolus via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Kantige molen, stellingmolen
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Eiken achtkant, gedekt met riet, op stenen onderbouw
kap
Gedekt met riet
inrichting

Eén koppel maalstenen; kammenluiwerk

versieringen

Eenvoudige baard, wit geverfd, met de opschriften "De Aeolus 1881 1976"

Op het bovenwiel staat het jaar 1869 ingesneden.

plaats bediening
stellingmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Voeghoutenkruiwerk. Kruirad.
vlucht
21,00 m.
vang
Hoepelvang (metaal). Vangbalk met duim; vangstok.
overbrenging

Bovenwiel 64 kammen
Bovenbonkelaar 29 kammen
Kammenluitafel 25 kammen
Luiaswiel 16 kammen
Spoorwiel 101 kammen
Steenschijf 29 staven
Overbrengingsverhouding 1 : 7,69

hoogte
van de stelling: 8,90 m.
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Buurma ✉︎ 80 binnen 1977 1978 binnen aanw. 21,00
Buurma ✉︎ 81 buiten 1977 1978 buiten aanw. 21,00
wiekverbeteringen

Van 1933 tot 1968 had deze molen op beide roeden zelfzwichting met Oud-Hollandse voorzomen.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Koning ✉︎ 132 1906 1933 aanw. 05,70
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf

molenmaker
H.W. Dijken (1811) Fa. Roemeling, Scheemda (1977)
omwentelingen
eigendomshistorie

De gemeente Eemsdelta is eigenaar per 1-01-2021. Daarvoor was dat de per die datum opgeheven gemeente Delfzijl.

geschiedenis

De molen Aeolus werd in 1811 (of  mogelijk iets daarvoor) gebouwd als koren- en pelmolen voor H.W. Dijken. Deze werd opgevolgd door Eefke Jans Nieland, gehuwd met Cornelis Jans Borst. Deze was hier tot 1829 nog mulder.
Na 1829 was de molen in handen van drie generaties Van Delden: tot 1844 Folkert Edzes, tot 1876 Jacobus en tot 1896 F. van Delden. Daarna was Pieter Begeman eigenaar. Hij verkocht in 1919 de molen aan de broers Geert en Pieter Koning.

De gebroeders Koning lieten in 1933 een grote herstelbeurt uitvoeren: molenmaker Harm Wiertsema uit Scheemda vernieuwde vrijwel de gehele kap, stak een tweedehands ijzeren bovenas (tot dan toe was die steeds van hout geweest) en voorzag beide roeden van zelfzwichting.

De opleving duurde niet bijzonder lang: de molen raakte in 1945 als gevolg van de oorlog beschadigd (tot op het allerlaatst - de rest van Nederland was al bevrijd - werd rondom Delfzijl nog zwaar gevochten) en kwam niet meer op windkracht in bedrijf.

Pogingen van mw. Van der Veen - Dijk om in de jaren '60 de molen tot restaurant te verbouwen sneuvelden op geldgebrek. De aannemer die in 1964 begonnen was met herstel, liet in 1968 beslag op de molen leggen, omdat er nog niets betaald was. Ook werd de nieuwe stelling, die molenmaker Bremer klaar had liggen, om die reden nooit aangebracht. 

Oud-eigenaar Geert Koning kocht zijn voormalige bezit terug, nadat de molen op gerechtelijk bevel moest worden verkocht, maar ook hij kon, ondanks alle goede bedoelingen, geen potten meer breken: in 1968 werden wiekenkruis en staart verwijderd, omdat die inmiddels in te slechte staat waren geraakt; de stelling was op dat moment al jaren verdwenen. Ondertussen had de molen ook inwendig een aderlating ondergaan: beide pelstenen waren verwijderd ten gunste van "De Jonge Hendrik" te Den Andel, waar de oude stenen helemaal 'op' waren. Inmiddels was de gemeente Delfzijl eigenaar geworden.

Tot 1974 stond de molen in het dorp ten zuiden van de oude zeesluis van het Eemskanaal. De omgeving daar was inmiddels door industrialisatie sterk veranderd en verlelijkt en feitelijk was de situatie onhoudbaar geworden: aanleiding om de molen te verplaatsen.
De nieuwe locatie werd het terrein van de Borgshof, op de hoek van de Molenstraat en Hoogelandsterweg. Daar werd een nieuw stenen onderachtkant gebouwd; intussen werden achtkant en kap op de grond gerestaureerd.

Op 1 september 1976 ging het tijdens de opbouw volstrekt mis: de kraan, bezig met het plaatsen van het bovenachtkant op de onderbouw, begaf het, waarna dit achtkant op de grond te pletter stortte. Er vielen geen zwaargewonden, maar de schade was enorm en de restauratie liep uiteraard grote vertraging op.

Er is vervolgens een geheel nieuw achtkant gemaakt. Dat werd, ongebruikelijk voor Groningen, van eiken. Nadat dit achtkant geplaatst was, volgden kap en wiekenkruis snel.
Op 12 augustus 1978 werd de molen officieel in gebruik genomen en een gedenksteen ingemetseld.

Van reconstructie van het pelwerk werd bij deze herbouw afgezien. Ook keerde er geen vorm van zelfzwichting terug: de molen kreeg weer Oud-Hollandse ophekking met zeilen.
Het blijft al met al een opmerkelijke molen met een jonge onderbouw en achtkant en daarop een duidelijk oudere kap.

Het halslager is van gietijzer, in de baan voorzien van een laagje babbits.

 

aanvullingen

wetenswaardigheden

Het dorpshuis van Farnsum, pal naast de molen gelegen, heeft zich naar de molen vernoemd.

foto's

foto's