Molen Het Spinbol, Assendelft

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1641

circa

verdwenen

1855

verbrand

geschiedenis

Verfmolen, eerder oliemolen 'Het Spinbol', staande aan de Nauernase Vaart in het noorden, tussen de papiermolens de Huisvrouw en de Koning.

In het jaar 1641 is Jacob Jacobsz. Leen schuldig aan Nicolaas de Rennesse, vrijheer van Assendelft, een recognitie (=bekentenis) van 6 pond, voor het erigeeren (=oprichten) van een oliemolen op de Laysloot.
De aandelen in deze molen veranderen veelvuldig van eigenaar.
Op 2 mei 1670 verkopen Frederik Jz. en zijn zuster Aleydt, aan Pieter azn. en IJsbrant Azn., te Westzaan, de helft van den dubbelen oliemolen 'Het Spinbol' voor 900 gulden. Op 20 januari 1678 wordt de helft van deze molen geveild. 'comsosis (?) presenteert te cercoopen de geregte helfte van een dubbele olymolen ende erff...staende en leggende in de heerlyckheyt van Assendelft, ande Nieuwe Vaartdyck, genaemt 'Het Spinbol'. Volgt een deel van den inventaris, w.o.: 1 paar haren, meest nieuw, bequaem om hennipsaet mee te slaen.
Tussen 1734 en 1740 is de molen verbouwd tot verfmolen.
Op 5 januari 1743 treedt Gerrit van Vliet met den verfmolen de Spinbol, getaxeerd op 2000 gulden, in een der assurantiecontracten.Op 3 januari 1842 wordt de molen gekocht door de Fa. Heyme Vis van de heren Klaas van Vliet en Jan Schaap, zeildoekfabrikanten te Krommenie, voor een bedrag van 4000 gulden. De molen moet het capaciteitsverlies opvangen van de in 1841 verbrande verfmolen 'de Gekroonde Visser'. Op 18 april 's morgens om 6 uur breekt er brand uit in de kop van de molen, waardoor deze geheel verbrand. De firma koopt om dit verlies weer op te vangen de molen "het Oostekattegat" te Zaandam oost.
In de Zaanstreek werd een wipmolen een spinbol genoemd, dit verklaart de naam van de molen.

Bronnen:
- 'molens te Assendelft' P. Boorsma 1942;
- '3 eeuwen verf', Mr. D. Vis 1943;
- 'zaanse windmolens', P. Boorsma 1939.
Fulco Rol.
-----

Op 1 januari 1829 plaatsten de notarissen Kuenen en W.A. Haselaar uit Haarlem een advertentie in de Oprechte Haarlemsche Courant, waarin zij de veiling van Het Spinbol op 15 januari aankondigden. Deze zou 's avonds om zes uur plaats vinden in het Heerenlogement in Krommenie in tegenwoordigheid van de vrederechter van heet kanton Beverwijk. Er was dus sprake van een executoriale verkoop. De notarissen prezen de verkoping als volgt aan:
Een verwmolen met dezelfs erven, schuren en verdere aanhorigheden ook geapproprieerd tot een snuifmolen, genaamd Het Spinbol, staande en gelegen aan de Nauernasche Vaart in de gemeente Assendelft zijnde geteekend nr. 400.
NB.
Deze Molen is de eenige, waarop vermillioen gemalen wordt, de tegenwoordige Eigenaar zal deswegens aan de Koper, des begerende, de noodige inlichtingen geven.

Het Spinbol werd dus zowel als snuifmolen en als verfmolen gebruikt. Het vermalen van vermillioen was uniek. Koper werd Jan Vredenburg uit Krommenie, die ook met de snuifmolen De Vrijheid of Snuiver in zijn dorp werkte. Dit betekende overigens niet het einde van Het Spinbol als verfmolen, want toen hij op 18 april 1855 in vlammen opging was Heyme Vis uit Zaandam eigenaar. Dit was een grote verfproducent met o.a. de Oostzaandamse molens De Duinjager, De Pauwin en De Sluiswachter.
Ron Couwenhoven, 26 okt. 2013.
-----

Vermoedelijk is hij gebouwd in 1641.
In het protocol van dat jaar komt voor: "Jacob Jacobsz Leen is schuldig aan Nicolaas de Renesse, Vrijheer van Assendelft, een recognitie van 6 pond, voor het erigeeren van een oliemolen op de Laysloot, belend N.O: Jacob Cornelisz; O: die Twischdijk (d.i. de dijk van de Nauernasche Vaart) Z: Baart Pietersz".
Omstreeks het jaar 1735 is de molen veranderd van bestemming en verfmolen geworden, en wel"houtmolen" (hij vermaalde verfhout). Op 4 aprik 1772 verkoopt Cornelis van Vliet aan Alida Schoenmaker, weduwe van Gerrit Maanen (te Alkmaar) 1/4 in de verfmolen Het Spinbol voor 625 gulden. Op 3 januari 1842 kwam hij in bezit van de firma Heijme Vis, te Zaandam.
Deze hield de molen in bedrijf tot en met 18 April 1855, de dag waarop de molen verbrandde. Hij heeft gestaan aan de Nauernasche Vaart, ten zuiden van De Koning,
Bron: Duizend Zaansche Molens.
jnjv