Molen De Zwart / oliemolen van Lieven Jansz, Alkmaar

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1582

of 1588

verdwenen

1650

verbrand

opvolger

Alkmaar (De Zwart / De Swarte Molen)

geschiedenis

In 1582 werd deze oliemolen gebouwd door Lieven Jansz van Moerbeke, afkomstig uit het Graafschap Vlaanderen, wonende te Luttik-Oudorp. Hij liet daartoe een bestaande molen verplaatsen vanuit het Graafschap Vlaanderen.
-----

Jan Adriaansz. Leegwater vertelt het in zijn Een kleyn chronykje (1649) zo:
"De alder eerste vierkante wind-olijmolen die in Hollant quam, die is uit Vlaanderen gekomen regt na den troubel. Die heeft doen zetten Lief Jansz. Andries van Moerbeek op 't noordooster bolwerk tot Alkmaar en was woonachtig op Lutcautorp in 't gulden Agten, dien ik wel gekent heb."
-----

Op 9 maart 1588 werd voor de erfpachtsom van 3 pond een windbrief (het recht om een molen te mogen bouwen en exploiteren) voor een olijmolen te Alkmaar, binnen de stad, verstrekt aan Lijeven Jans, burger van Alkmaar.
Bron en algemene informatie: www.gahetna.nl, index Grafelijkheidsrekenkamer: windrechten (molens).

Dit zou dus niet kloppen met het bovengenoemde bouwjaar 1582. Het is mogelijk dat het een leesfoutje betreft in een document, of dat de molen al bestond maar dat nog geen windbrief verleend was. Dit is de eerste verleende windbrief voor een oliemolen in Alkmaar, het betreft dus in ieder geval wel dezelfde molen. Wat de bron is voor het bouwjaar 1582 is niet bekend.
-----

Op 3 januari 1622 verleende de vroedschap van Alkmaar aan Louris Ariensz, Rens Cornelisz en Pauwel Ariensz vergunning om de oliemolen om te bouwen naar meelmolen.
Op 21 juli 1650 verwoestte een brand, als gevolg van het heetlopen van een as, de molen. In achtkante vorm met omloop herbouwd en lang gebruikt als moutmolen voor de brouwers.
Bron: C.W. Bruinvis, 'De Molens van Alkmaar', p. 24 e.v.
-----

Bij deze molen een interessant hiaat: Op de kaart die hij publiceerde in 1632 tekent Marci Zuerii Boxhornii alle molens in de binnenstad van Alkmaar, maar het bolwerk waar deze molen stond laat hij leeg (beeldbank RAA PR 1003126). Een foutje of is er meer aan de hand?
-----

"Windolimoolen te Alkmaar op 't Ooster Blockhuijs. Opgericht door Lieven Jansz, poorter tot Alkmaar den 9 maart 1588 (3de bouck appointementen fol. 152 3 R.)"

Bron: Notities uit de reeckeningen van Johan Colterman, rentmeester-generaal van Kennemerlant ende Westvrieslant, 1603. Aantekeningen van Simon Hart, voormalig directeur van het Amsterdamse stadsarchief, onderzoeker in de 1940-er en 1950-er jaren. Overgenomen door J.W. van Sante, archivaris in de 1950-er en 1960-er jaren, gemeentearchief Zaanstad.
Ron Couwenhoven, 15 nov. 2019.