Molen Jansmole, Goëngahuizen

geschiedenis

De Jansmolen bemaalde voorheen de voormalige polder Van der Meer. Een oorspronkelijk bouwjaar was tot 2019 niet bekend of overgeleverd, al was wel bekend dat al zeer lang op deze plaats een spinnekop heeft gestaan, zo staat de molen in 1832 in het kadaster vermeld.
Inmiddels heeft dendrochronologisch onderzoek (onderzoek naar de leeftijd van het in de molen gebruikte hout) uitgewezen dat deze molen voor Friese begrippen echt heel oud is, sterker nog: dit is voorzover nu bekend de oudste nog bestaande molen in Fryslân. Bepaalde delen van de ondertoren en -tafelement zijn vervaardigd uit eiken die in of omstreeks 1726 zijn gekapt.
Duidelijk is evenwel ook dat dit alleen de ondertoren geldt: het bovenhuis is al diverse malen geheel vernieuwd.

 

Deze molen beleefde met enige 'regelmaat' de cyclus: stilstand-verval-herstel (etc.) beleefd. Op foto's uit 1952 lijkt deze molen, met zijn buurmolen De Modderige Bol, al buiten bedrijf. In 1957 stond de molen met een gebroken roede, maar daarna moet men toch weer het nodige herstel hebben uitgevoerd, want op foto's van rond 1970 is de toestand redelijk, zij het statisch. Bovendien lijken beide roeden te kort.

In 1980 was opnieuw duidelijk sprake van verval en rond 1982 was dat als "dramatisch" te betitelen: het bovenhuis in slechte staat en provisorisch ondersteund, het wiekenkruis hing er schots en scheef bij. 

 

In 1990/91 volgde zeer groot herstel, waarbij onder meer een nieuwe gietijzeren bovenas werd gestoken (ter vervanging van de fraai met Franse lelies beschilderde houten as). Maalvaardig maken was er nog niet bij: bij wijze van bovenwiel plaatste men een soort schijf op de as: hiermee kon de molen draaien (en worden gevangen). 

In 2010/11 heeft men de molen opnieuw gerestaureerd en nu voorzien van een echt binnenwerk met kamwielen. In december 2011 werd een houten vijzel aangebracht, zodat de molen ook weer kon malen, zij het in circuit. De gietijzeren as kwam bij deze gelegenheid te vervallen: de Jansmole kreeg een nieuwe houten bovenas. In het algemeen vindt men in Friesland dat een spinnekop een houten bovenas dient te hebben.