Molen De Boer / Het Boerke, Zaandam-Oost

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

< 1678

verdwenen

1889

gesloopt

geschiedenis

Het is niet geheel duidelijk wanneer de Boer werd gebouwd. Pieter Boorsma vindt de windbrief van de molen niet. In een artikel van dhr. P.Boer uit de Zaende, valt te lezen, in een opsomming van windbrieven en verbandaktes:"6 october 1663 windbrief aan Frans Jansen te Oostzaandam, voor olymolen De Bork, staande met zijn erf te Oostzaandam in de Noort nevens de Noordervaldeursloot". De plaats komt goed overeen, de naam zou foutief kunnen zijn gelezen of (over)geschreven.
Ron Couwenhoven denkt op zijn beurt dat deze windbrief toebehoorde aan een voorganger van de oliemolen de Bark. Hoe het nu werkelijk zit zal nog eens uitgezocht moeten worden. Grappig is wel dat de Boer in 1731 toebehoorde aan Frans Jansz. de Boer, het is niet denkbeeldig dat dit de kleinzoon is van Frans Jansen, die de windbrief van de molen in ontvangst nam.
Boorsma treft de Boer voor het eerst aan in een stuk uit 1678, maar plaatst hierbij de opmerking dat de molen veel ouder was. De Boer werd gebouwd als enkelwerks oliemolen en was niet groot van bouw, daardoor kreeg hij ook de bijnaam "het Boerke". Op 14 juni 1727 wordt het olieslagerscontract voor ladingen opgericht, eigenaar Jan Poort laat op deze dag de molen hierbij verzekeren. Op 1 juni 1733 wordt de opstal van de Boer verzekerd, ditmaal gebeurde dat op naam van Frans de Boer.
In de 1792 wordt de Boer gekocht door Adriaan en Claas Duyn, zij bezitten ook de kort bij gelegen oliemolens De Zeef, De Quak en Het Oude Kaar, ook de oliemolen De Blauwe Arend die aan de westkant van de Zaan stond was hun eigendom. De broers blijven tot 1817 actief met de Boer en verkopen de molen dan.
In 1851 neemt Teunis Crok de molen over van Arend Molenaar, die voogd is van de minderjarige kinderen van Jacob Molenaar. Op het moment dat Crok de Boer kocht, sloeg hij al olie met De Engel in Wormerveer en De Bonte Hen aan de Kalverringdijk te Zaandam. De Boer was geen grote productiemolen en werd daarom in 1854 geruild met de pelmolen De Zeilemaker van Pieter Keg, welke molen Crok ging verhuren. Op 13 september 1884 werd het volgende geveild:"Een oliemolen, genaamd de Boer, met gereedschappen, schuur enz. staande en gelegen te Zaandam, in het Oostzijderveld, groot 2 aren en 50 centiaren". De molen werd niet verkocht en bleef tot 23 september 1884 verzekerd in het olieslagerscontract. Vermoedelijk komt de molen hierna niet meer in bedrijf.
De kleine oliemolen die later toch voorzien werd van een dubbel werk, werd in 1889 gesloopt. Op zijn erf bevindt zich nu het Zilverschoonplein in de wijk Kogerveld.
(meer info op www.duizendzaansemolens.nl)

Bronnen:
- "Duizend Zaanse molens" P. Boorsma 1968 blz. 132
- "De Windbrief 3e jaargang nr.10" blz.16 (uitgave van Vereniging de Zaansche Molen)
- "De Zaende" 2e jaargang 1947 blz. 134-135
- "De Zaende" 5e jaargang 1950 blz. 76-80
- www.duizendzaansemolens.nl R. Couwenhoven
- "Gedenkboek van het olieslagerscontract" 1912
- "het Olieslagerscontract" R. Couwenhoven 2002 blz. 50,69,107
F. Rol.