Molen Scholten's Meul', Borger

Borger, Drenthe
v

korte karakteristiek

naam
Scholten's Meul'
modeltype
Kantige molen, stellingmolen
functie
korenmolen
bouwjaar
verdwenen
toestand
verdwenen
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
04415 c
oude dbnr.
V1923
Meest recente aanpassing
media-bestand
Molen 04415 c Scholten's Meul' (Borger)
tekening

locatie

plaats
Borger
plaatsaanduiding
in dorp 0,1 km ten NO van kerk, achter marechausseekazerne
gemeente
Borger-Odoorn, Drenthe
streek
Hondsrug
geo positie
X: 249489, Y: 549612
N: 52.92531, O: 6.79231

constructie

modeltype
Kantige molen, stellingmolen
krachtbron
wind
functie
romp
achtkante bovenkruier
plaats bediening
stellingmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
verdwenen
bouwjaar
verdwenen
gesloopt
geschiedenis

Omdat 't gemaal groot was werd in 1849 de molen na brand herbouwd. De eigenaren waren afstammelingen van Prinsen en Alingh, waarvan de oude heer J. Alingh, beter bekend als 'd' Aolde Scholt', burgemeester van Borger (1819 - 1856). Daarom werd de molen ook altijd Scholten's Meul' genoemd.

De molen was in de beste jaren altijd verhuurd geweest. De molenaar kon 't werk niet af zonder molenaarsknecht. Enkele namen waren muller Kloas of muller Rieks

Omdat er veel te malen was voor de omgeving hebben er verscheidene molenaarsknechten op de molen gewerkt, zij hadden meestal boeken mee waarin zij lazen bij windstil weer, zodat ze de boeren nog eens iets konden vertellen.

Eén van de molenaarsknechten Rondeboom, later molenaar, was voorstander van 't feest van Neerlands verlössing. Bij de optocht tijdens dit feest in 1863 speelde Rondeboom voor Kozak; .. en doe de schooljongs zien lange board zaggen, doar ie met op't perd zat, gunk er 'n groot lewaai op, en elk schrieuwde 't oet: "Die Koezak is muller Rondeboom!" Want dat de muller een groot veurstander van 't feest was, dat was bekend, en an de top van de hooge meulenroe, die nao boven stund, hadd' Rondeboom de "Nederlandsche Driekleur" plaost, zoodat 't hoogste punt van "Neerlands verlösseng" van Börgers feestvreugde getugen kun, zee ie.

Ofschoon de molen van Scholten na de brand in 1849 nieuw gebouwd was waren er af en toe toch reparaties nodig en stonden de Borger boeren menigmaal aan't touw om er, onder leiding van Roelf Vlieghoes een nieuwe as of roede in te trekken.

Vlak voor de afbraak van de molen was er nog een nieuwe as ingelegd. In de hof van Bouwmans huis te Westdorp was een mooi stuk hout uitgezocht waaruit de as gemaakt werd.
Deze kwam met de sterkste wagen uit Borger met drie paarden over het zand naar de molen. Dit schouwspel trok wel zestig tot zeventig personen waaronder enkele helpenden en vele toeschouwers. Velen van hen dachten dat het onmogelijk was om zo zwaar stuk hout zonder stoom- of andere mechanische kracht de hoogte in te krijgen.

Eerst werd de oude as verwijderd, waarna de strop om de nieuwe as gelegd werd. Een half uur later lag de nieuwe as op zijn plek, bestemd om te draaien tot in de volgende eeuw, tenminste dat dacht men. Want hoe sterk en goed onderhouden Scholten's Meul ook was, er waren andere omstandigheden die hem te machtig waren.

Er was sprake van dat de molen geen winst meer opbracht omdat de knechten, die bij de molenaar in dienst waren, jaarlijk honderd rijksdaalders en nog eens twee gouden "Willems" als loon moesten hebben, omdat het brandkasten geld en het onderhoud duurder werden, maar voornamelijk omdat het gemaal verminderde en de hocht ieder jaar steeds minder opbracht. En de pelsteen stond grotendeels stil.

In de zomer van 1889 brandde de molen van Hovenkamp te Emmen af, en deze moest herbouwd worden. Daarom kwam de eigenaar naar Borger, waar de molen op afbraak werd verkocht. Nog in de herfst van dat jaar werd de molen van riet ontdaan en onttakeld. In october 1889 was de molen verdwenen. Een jaar later is de molengrond verkocht, hier kwam later de militaire kazerne aan de weg naar Buinen.

jnjv, bron: H. Tiesing, Drentsche Almanak 1896

aanvullingen

trivia

De voorganger van deze molen is in 1849 verbrand.

NB De aangegeven locatie is een schatting naar de TMK van ca. 1850.

-----

Provinciale Drentsche en Asser courant, 39-03-1887

In en buiten het gehucht Westdorp, gemeente Borger, zijn in de laatste dagen tal van zware eikenboomen gevallen, die er het natuurschoon langen tjjd hebben verhoogd. Een gedeelte dezer boomen zijn reeds bewerkt en daarbjj is gebleken, dat het hout uitmuntend van kwaliteit is. Ook is aldaar nog eene eik geveld, die tot molenas dienen zal in een korenmolen te Borger.

-----

Provinciale Drentsche en Asser courant, 30-05-1888

Borger, 27 Mei. Gisternamiddag had hier een niet alledaagsche gebeurtenis plaats. In de ongeveer 60 voet hooge windkorenmolen van de heeren Prins en Rosing zoude de oude as verwijderd en door een nieuwen vervangen worden. Het geheele dorp was bij die gelegenheid op de been. Tal van nieuwsgierigen, die nooit iets van dien aard hadden gezien, zoowel als zij, die tot het verleenen van hulp waren verzocht, waren hierbij tegenwoordig. Het werk had plaats onder de leiding en het toezicht der heeren R. en J. Vlieghuis, molenmakers alhier. Nadat de oude as aan touwen en kabels goed vastgebonden was, werd zij buiten getrokken, Waar zy nu in de lucht zweefde, om langzaam te dalen. Na een tocht, die slechts vijf minuten
duurde, lag zij daar neder, die oude, welke ongeveer dertig dienstjaren al draaiende heeft doorgebracht, naast hare zuster die haar zou opvolgen, en die haar door krachten zoowel als door netheid in vorm overtrof. Spoedig werden de ijzeren banden van de ouden genomen, waarmede de nieuwe weder werd gewapend, om daarna aan dezelfde touwen en kabels te worden opgetrokken, waarbij de oude was neergelaten, 't Was een eigenaardig gezicht, de tweede molenas nu te zien zweven in de lucht, die al kleiner werd naarmate hij hooger steeg. Die oude eik, uit Westdorp naar hier vervoerd, had zeker vele stormen over het hoofd zien gaan, was van menig verschillend drama in het dorpsleven getuige geweest en had op zijn ouden dag bij het vellen aan de werklieden, en daarna aan paarden en wagens veel tegenstand geboden, misschien wegens zijn gewicht de laatsten met bezwijking bedreigd, en nu, als molenas in banden geklonken, steeg hij al hooger en had zich geheel aan de macht der kennis en der werktuigen overgegeven. Daar lag zij dan, de nieuwe molenas, ongeveer een uur nadat de oude hare plaats had verlaten, op haar verheven standpunt, waar zij weldra de draaiende beweging zal beginnen. Zoo was dan het werk, waartegen zoo langen tijd was opgezien, in een kort tijdsbestek volbracht, waarbij de werktuigkunde der heeren Vlieghuis en de gunstige toestand waarin hunne werktuigen verkeeren, uitstekende diensten bewezen. Behoudens een enkele uitzondering, waarbij een persoon, de behulpzame hand biedende, een paar zijner vingers iets verwondde, liep alles in de beste orde af. Heeft het aanbrengen van een nieuwen as in een molen zelden plaats, wij achten het evenzoo eene zeldzaamheid, dat de nieuwe as te Westdorp in deze gemeente is gegroeid, aangezien zwaar eikenhout in onzen tijd hier eene zeldzaamheid is geworden. Bij dit werk, een soort »beewerk" volgens Drentsche wijze, werd geen sterke drank gebruikt, terwijl na de voltooiing getrakteerd werd, zoodat de jongelieden recht genoegelijk nog eenigen tijd doorbrachten.