deel van krantenfoto: Volkskrant en de Haarlemsche courant op 16 maart 1926.
Vijzel
| fabrikant | asnummer | fabricagejaar | jaar gestoken | jaar verdwenen | lengte | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| De Prins van Oranje | ✉︎ | 1069 | 1876 | 1876? | 1926 |
Polder : De Noordpolder van Delfgauw werd door 2 molens bemalen.
De ondermolen van de Noordpolder en de Kooltuinmolen.
Het Drooggemaakte gedeelte in de noordhoek van de polder, ontstaan in 1874-1875 door de drooglegging van een veenplas én het lage gedeelte werden door 1 vijzelmolen drooggehouden uitslaand op rest van de polder.
De molen is vermoedelijk in 1632-1633 gebouwd.
De rest van de polder werd door de Kooltuinmolen bemalen.
De vijzelmolen werd in 1874 nieuw gebouwd ter vervanging van een oude molen ter plekke, die mogelijk te oud of te klein was. De droogmaking in de Noordpolder werd ook wel met de Put aangeduid, de molen zelf werd daarom ook Putmolen genoemd. De molen verbrandde op 15 augustus 1926.
Delftsche courant, 21 juni 1874:
"AANBESTEDING
De Ondernemers der Droogmaking van den Plas in den Noordpolder vn Delfgaauw, onder de Gemeente Vrijenban, zijn van voornemen, op Zaturdag den 4 Julij 1874, des middags ten 12 ure, in 'de Prins', nabij de Oostpoort te Delft, bij enkele inschrijving aan te besteden:
Het maken en in complete orde opleveren van een achtkanten Wind-Vijzel-Watermolen, met de leverancie van alle de daartoe benoodigde materialen."
Het Vaderland : staat- en letterkundig nieuwsblad, 16 augustus 1926
EEN OUDE MOLEN AFGEBRAND.
Te Pijnacker ontstond Zondagochtend brand in den watermolen van den Noord Biesland, schen Polder, doordat in een pan met vet. welke op het vuur stond te braden, de vlam sloeg. Binnen enkele minuten stond de molen in lichterlaaie, zoodat van den inboedel van den molenaar A. Huisman niets kon worden gered dan eenig waschgoed. Een naast den molen staande hooiberg, zoomede «en schuur, zijn eveneens in vlammen opgegaan. De Technische Dienst der Deltfsche politie verleende, op verzoek, assistentie en doofde liet vuur met een tweetal stralen op een motorspuit. De schade wordt door verzekering gedekt. Kort geleden had het polderdestuur besloten tot afbraak van den molen, welke ongeveer drie eeuwen den polder heeft bemaald.
Delftsche Courant, maandag 16 augustus 1926:
'PIJNACKER'
Molen vernield.
Zondagmorgen tegen het uur van elf, is de oude watermolen in den Noord-Bieslandschen polder, in vlammen opgegaan. In het benedengedeelte van den molen was een der huisgenoten van den molenaar Huisman bezig met het smelten van vet, toen plots een vlam in de pot sloeg. Eenige oogenblikken later was het beneden in den molen reeds een vuurzee. Buren die op het hulpgeroep van de Huismans waren toegesneld, trachtten nog met emmers water paal en perk te stellen aan den brand, doch het vuur greep zoo snel om zich heen dat deze pogingen niet het minste resultaat hadden. Zelfs de Pijnackersche brandweer bleek er niet tegen op te kunnen. De houten wanden van den molen, het rieten dak, de betimmeringen in het benedengedeelte - in dit alles vonden de vlammen een rijk voedsel en de brandweer bleek dan ook niet bij machte zoo'n geweldige vuurzee te dooven. Toen riep men de hulp in van de politie-brandweer van Delft en deze bluschte de brand met twee stralen op de motorspuit. Het waren evenwel slechts ruïnes die overgebleven waren. De geheele molen was in puin, terwijl ook een volgeladen hooiberg en een schuur vernield bleken te zijn. Van het huisraad van den molenaar was niets meer te vinden.
De verwoeste molen dagteekende uit het midden der 17e eeuw en zou binnenkort - in verband met het oprichten van een modern gemaal - worden afgebroken."
Met de Noord-Bieslandsepolder onder Pijnacker wordt de Noordpolder bedoeld. Dat de molen zou dateren uit de 17de eeuw is niet juist, dat betrof zijn voorganger. Na de brand werd er een nieuw gemaal gebouwd (zie foto). Doordat dit gebouw deels op de oude molenfundering staat heeft het een merkwaardige vijfhoekige vorm.
In de muur links van de deur is de stichtingssteen van de vijzelmolen uit 1874 ingemetseld. De molenfundering is op maaiveldhoogte nog steeds zichtbaar. Ook de vijzelkom is nog aanwezig. Het gemaal werkte met een centrifugaalpomp, maar is thans niet meer in gebruik.
Tekst: Erwin Esselink.
Gepubliceerd in de fotobijlage van meerdere kranten waaronder o.a. de Volkskrant en de Haarlemsche courant op 16 maart 1926.
Info: R. van Wissen, 10 november 2023
gemaal op fundering met de waterinlaten
Foto J.W. de Winter, 18 januari 2011
De Noordpolder van Delfgauw werd aanvankelijk bemalen door twee molens. De eerste was de Kooltuinmolen, een achtkante molen, in het hooggelegen gedeelte van de polder. Voor de bemaling van het lage gedeelte van de polder beschikte de polder over een wipmolen. Dit laaggelegen gedeelte werd als bergboezem voor overtollig water van de hoger gelegen polder gebruikt. De uit 1874 daterende ondermolen brandde in 1926 af, waarna op de fundamenten en molenloop een dieselgemaal gesticht werd. Dit was uitgerust met een Kromhout dieselmotor en een Begemann centrifugaalpomp, waarmee het een capaciteit had van 16 m3 per minuut. In 1950 werd de motor vervangen door een Hatz-dieselmotor, later nogmaals door een Samofa-diesel. Thans wordt het beheerd door Vereniging voor Natuur- en Milieubescherminbg Pijnacker, die het heeft ingericht als verblijfplaats voor o.a. vleermuizen.
bron: gemalen.nl
Gepubliceerd in de fotobijlage van meerdere kranten waaronder o.a. de Volkskrant en de Haarlemsche courant op 16 maart 1926.