- naam
- (Naamloos)
- modeltype
- Ronde molen, grondzeiler
- functie
- korenmolen
- bouwjaar
- herbouwd
- 2009
- bedrijfsvaardigheid
- Maalvaardig
- bestemming
Het malen van graan, thans op vrijwillige basis
- adres
-
Goidschalxoordsedijk 55
3274 BG Heinenoord - Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
- Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
- Ten Bruggencate-nr.
- 03610
- oude dbnr.
- B1318
- Meest recente aanpassing
- | Inrichting
Molen (Naamloos), Goidschalxoord
Goidschalxoord, Zuid-Holland
b
locatie
- plaats
-
Goidschalxoord
- gemeente
- Hoeksche Waard, Zuid-Holland
- streek
- Hoeksche Waard
- kadastrale aanduiding
- Gemeente Heinenoord, sectie G, nr. 1511
- geo positie
-
X: 90500, Y: 426959N: 51.82750, O: 4.45154
- biotoopwaarde
- 5 (goed)
- landschappelijke waarde
- Zeer groot
contact en bezoek
- bezoek/postadres
-
Goidschalxoordsedijk 55
3274 BG Heinenoord - molenaar
- Jaap van Steensel / William Bouter
- telefoon
-
goidschalxoort1718@gmail.com
- social media
- open voor publiek
- ja
- open op zaterdag
- ja
- open op zondag
- nee
- op afspraak
- ja
- openingstijden
Vrijwel elke zaterdag 10:30 - 16:00 uur, verder als de molen draait en ook op afspraak.
- toegangsprijzen
- winkelinformatie
- meelverkoop
- ja
- museuminformatie
- gericht op scholen
- nee
- bijzonderheden
- fietsroute
- fietsroute in de buurt van (Naamloos) via fietsnetwerk.nl
constructie
- modeltype
- Ronde molen, grondzeiler
- krachtbron
- wind
- functie
- romp
- Ronde stenen molen
- kap
- Gedekt met riet
- inrichting
Eén koppel 16der Engelse en twee koppel 16der kunststenen (waarvan één koppel flintstenen); één regulateur (voorheen twee); afzuiginstallatie; pletter (2021); koekenbreker; sleepluiwerk.
In de naastgelegen schuur een Ruston dieselmotor die via een ondergrondse tunnel het maalwerk in de molen aan kan drijven.- versieringen
- Aardig gesneden baard, donkergroen geverfd, wit afgebiesd, zonder opschrift.In de romp een kleine smalle steen met het opschrift:
GOIDSCHALXOORT 1718
In het motorhuis is een kleine smalle steen ingemetseld met het opschrift: GOIDSCHALXOORD 2010 - plaats bediening
- grondzeiler
- bediening kruiwerk
- buitenkruier
- plaats kruiwerk
- bovenkruier
- kruiwerk
- Rollenkruiwerk; 41 houten rollen. Kruirad.
- vlucht
- 21,90 m.
- vang
- Vlaamse vang; 4 vaste stukken. Vangbalk met haak; vangstok. Kneppel; pal.
- overbrenging
Bovenwiel 70 kammen
Bovenschijfloop 34 staven, steek 11,0 cm.
Spoorwiel 72 kammen.
Steenschijflopen 27 (Engelse) en 28 (kunststenen) staven, steek 9.0 cm.
Overbrengingsverhoudingen 1 : 5,49 / 1 : 5,29- hoogte
- wiekvorm
- Oud-Hollands
- wiekenkruis
-
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte Vaags 413 buiten 2018 2018 buiten aanw. 21,90 Vaags 414 binnen 2018 2018 binnen aanw. 21,90 Vaags 207 binnen 2009 2009 binnen 2018 21,90 Vaags 206 buiten 2009 2009 buiten 2018 21,90 Pot 979 binnen 1876 1876? binnen 1998 21,90 Pot ? buiten ? buiten 1998 22,00 - wiekverbeteringen
Op deze molen is nooit een wiekverbetering toegepast.
- bovenas
-
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte Penn & Comp, F.J. 295 1864 1864/2009 aanw. 04,70
- motor(en)
-
fabrikant motornr type motor brandstof vermogen bouwjaar jaar geplaatst jaar verdwenen Ruston & Hornsby 164300 Size 6X Class HR diesel 34 1931 ca. 2010 Machinefabriek Delftshaven ? Liggende stoommachine Kolen 12 voor 1906 1906 1920
verwijzingen
- allemolens.nl
- Kijk op allemolens.nl voor historische foto's en documenten van deze molen
- monument
- 21359
- inventarisnummer
- ZH194
eigendom
- eigenaar
- Stichting Molens Hoeksche Waard
- eigendomsvorm
- Stichting
geschiedenis
- toestand
- werkend
- bouwjaar
- bedrijfsvaardigheid
- Maalvaardig
- bestemming
Het malen van graan, thans op vrijwillige basis
- molenmaker
- ?? 1718) Fa's Vaags, Aalten en Poland, Broek op Langedijk (2009)
- omwentelingen
- eigendomshistorie
De Stichting Molens Hoeksche Waard is eigenaar sinds 6-11-2018, daarvoor was dat de Stichting Molens Binnenmaas sinds 1 juli 2011, daarvoor de Stichting Molencomplex Goidschalxoord sinds 2007; daarvoor de familie Weeda vanaf 1920.
- geschiedenis
-
Deze molen werd in 1718 gebouwd als opvolger van een wipkorenmolen. De eerste bekende molenaar is Arij Cornelisz. Rijshouwer. Deze werd in 1762 opgevolgd door Pieter Vlasbom.
Pieter trouwde met Arij's dochter Marrigje en was knecht op de molen van Nieuw-Beijerland voordat hij molenaar werd in Goidschalxoord. Pieter overleed in 1798 waarna zijn weduwe Marrigje het molenbedrijf totaan haar overlijden (1803) leidde, daarna volgde haar zoon Hendrik in het bedrijf.
Hendrik overleed al in 1812. Diens vrouw Maria nam het bedrijf met haar zoon Pieter over maar in 1818 ging dat financieel niet meer: er waren teveel schulden. Vandaar het besluit, de molen te verkopen.
Een eeuw na de oprichting, op 11 juli 1818 werd de molen met huis, schuur, erf, boomgaard en tuin publiekelijk geveild in Goidschalxoord. Koper was Ludovicus Kluit, die de molen aankocht voor zijn broer Kornelis van Driel Kluit. Uiteindelijk werd de molen tot 1920 bemalen door verschillende generaties Kluit.
In juni 1898 werd er een hinderwetvergunning verleend voor een stoommachine die op windstille dagen het binnenwerk van de molen aandreef via een tunnel. Mogelijk ging het hier om een stoom-locomobiel. In 1906 werd er een nieuwe 12 pk. stoommachine aangeschaft bij de "Machinefabriek Delftshaven".
Wanneer deze verdwenen is is niet helemaal duidelijk: bij de verkoop in 1920 wordt de stoommachine niet meer genoemd. Nadat de stoommachine is verdwenen is het drijfwerk behouden gebleven en werd gebruikt om in het motorhuis andere machines, waaronder een koekenbreker, aan te drijven. Ook werd er waarschijnlijk rond de Eerste Wereldoorlog een windaangedreven stofafzuiging aangebracht, een bijzonder stukje molenmakerswerk dat nog steeds in de molen te bewonderen is.
Buitengewoon interessant was dat de familie Kluit hier - waarschijnlijk als eerste in Nederland - kunststenen toepaste. In deze betrekkelijk kleine molen zelfs drie koppel 16ders.
Dat ze aan de molen verknocht waren blijkt uit het volgende: op gezette tijden hadden zij een molenmaker over de vloer, met kost en inwoning. De molen werd dan helemaal nagekeken en waar nodig gerepareerd. Zo was dit heel lang één van Nederlands best onderhouden molens.
Op 18 november 1920 kocht Oelbert Weeda de molen, waarna de familie Kluit naar ''De Hoop'' te Barendrecht vertrok (en later naar Rotterdam, waar zij de bekende molen "De Noord" jarenlang zou gebruiken). Oelbert was geboren in 1875 op de Poldersche Molen in Maasdam. Zijn vader, Aart Weeda, was daar watermolenaar.
In de jaren 50 kwam de molen buiten bedrijf, al liet Oelbert Weeda de molen nog steeds draaien tijdens de Sportfeesten die in het veld tegenover de molen werden gehouden. Oelberts overlijden op 22 februari 1959 betekende voor de molen het voorlopige einde.
Die stilstand betekende tenslotte: intens verval. Het Zuid-Hollands molenboek van 1980 meldde dat de molen "in bijzonder slechte staat" verkeerde en daar was geen woord van gelogen: van binnen was het nog vrijwel compleet, maar door de verwaarlozing stond alles min of meer op instorten.
In 1998 werden de - al jaren kaal staande - roeden doorgeslepen, omdat zij een gevaar gingen vormen voor het verkeer (dat hier vrij dicht langs de molen gaat).
Rond 2003 kwam er eindelijk een doorbraak en leek het mogelijk, deze molen te redden. Toch duurde het nog drie jaar voordat men echt een begin kon maken met conserverende maatregelen: op 7 september 2006 werden bovenas en overblijfselen van de kap verwijderd en opgeborgen in een tentruimte op het molenterrein.
Op 23 mei 2007 droeg de familie Weeda de molen over aan de speciaal opgerichte Stichting Molencomplex Goidschalxoort. Bijzonder belangrijk was dat deze stichting op 31 oktober 2007 de hoofdprijs won in het TV-programma BankGiroLoterij Restauratie. Met het bedrag van € 1.000.000,-- kon de restauratie vrijwel geheel worden gefinancierd.
Om molen en motorhuis weer helemaal te reconstrueren, moesten beide opnieuw worden gefundeerd. De stenen romp hoefde gelukkig niet te worden afgebroken; uiteraard moest er bijzonder veel aan het metselwerk worden hersteld. Ook werd er in het motorhuis een Ruston 6XHR dieselmotor geplaatst die het mechanisme aandrijft dat vroeger door de stoommachine was aangedreven. Deze motor was afkomstig van molen De Graanhalm in Burgh-Haamstede en stond daarvoor in de Achterhoek.
Van de oorspronkelijke inrichting heeft men nog zeer veel opnieuw kunnen gebruiken. Wel zijn spoorwiel en schijfloop van de motoraandrijving vernieuwd. Het spoorwiel, op zich niet eens in heel slechte conditie, was namelijk door het gedeeltelijk instorten van de steenzolder kromgetrokken.
Alles boven de kapzolder, met uitzondering van de bovenas, lagers en 1 kruisarm van het snaarwiel voor de afzuiger, is nieuw. Onder de kapzolder is nog ca. 80% oud materiaal aanwezig. Hier zijn enkel reparatiewerken uitgevoerd. Wel zijn er enkele onderdelen zoals een kaar, kuipdeksels, maalstenen en een maalbak, vernieuwd. Ook treft men weer de oude vloerbalken aan, die oorspronkelijk onderdeel waren van de constructie van de vroegere wipkorenmolen, zoals koker- en torenstijlen.
De restauratie voltrok zich grotendeels in 2009; op Nationale Molendag 2010 werd de molen, toen nog niet maalvaardig, officieel in gebruik genomen. Op 13 februari 2011 werd voor het eerst sinds 58 jaar weer gemalen.
Een aardig detail: de wervels op het gevlucht zitten niet zoals gebruikelijk voorop de voorzoom, maar achterop. Dit zou het gevlucht iets gestroomlijnder maken. Deze constructie is ook te vinden op de Oude Molen te Fijnaart. Inmiddels wordt dit vaker toegepast.
Helaas kreeg ook deze molen te maken met het gedeelde roeden-probleem: vanaf april 2017 werd niet meer gedraaid. Begin februari 2018 zijn beide gedeelde roeden kaalgezet en op 17 mei dat jaar stak men nieuwe roeden, nu uit één stuk. In 2021 werd de inrichting verrijkt met een pletter, afkomstig uit Mol (België). De molen draait en maalt vaak.
Lijst van molenaars:
Arij Cornelisz Rijshouwer 1721 - 1762
Pieter Vlasblom 1762 - 1798
Marrigje Vlasblom-Rijshouwer 1798 - 1803
Hendrik Vlasblom 1803 - 1812
Maria Vlasblom-Besteman 1812 - 1818
Kornelis van Driel Kluit 1818 - 1850
Kornelis Kornelisz Kluit 1840 - 1851
Arie Kornelisz Kluit 1851 - 1890
Pieter Kluit Azn. 18.. - 1895
Arie Kluit Azn. 1895 - 1920
Oelbert Weeda 1920 - 1959
aanvullingen
- toelichting naam
Deze molen heeft, voorzover bekend, nooit een naam gehad.
- unieke eigenschap
Vermoedelijk de enige molen waar van oudsher een windaangedreven afzuiginstallatie is geplaatst en ook bewaard is gebleven.
- trivia
In de periode half december tot half januari werd de ketel van de stoommachine constant warm gehouden: de ervaring leerde dat er in deze periode vaak te weinig bruikbare wind was om te kunnen malen. Deze periode kreeg van molenaar Kluit indertijd de naam ‘vinkestilte’.
foto's
- foto's
-
draag zelf bij
- teksten
- tekstbijdragen over deze molen insturen | Wilt u specifiek iets kwijt over een roede, as of motor, klik dan daar op het rode envelopje ✉︎ behorende bij het betreffende object.
- foto's
- foto's insturen