Een gevelsteen vermeldde: "Wed. Durks, 1837". Helaas is deze steen verloren gegaan.
vanaf ca. 1900 zelfzwichting op beide roeden
11-07-1837: Leeuwarder Courant
"Krachtens Zijner Majesteits Besluit, van den 31 Januarij 1824, (Staatsblad no.19), wierd gevorderd, autorisatie verleend tot het oprigten van een Pel- en Runmolen, te Dragten."
De molen werd in 1837 gebouwd voor de wed. Gaarkeuken. Hij heeft eerst dienst gedaan als run- en schorsmolen en later als pelmolen en (vee-)koekslagerij.
In drukke tijden, zo vertelde Ate Beintema, die 34 jaar lang als molenaarsknecht op en rond de molen werkte, lagen er soms wel vijf schepen van dertig ton in de Drachtster vaart om maïs vanuit Amsterdam en Rotterdam aan te voeren, die in deze molen werd verwerkt tot koeken. In de drukste tijd werkten er op de molen een man of acht, negen.
In het begin van de 20e eeuw werd op beide roeden zelfzwichting gemonteerd.
De molen kwam stil te staan in 1930, toen Lieuwe Durskz op 12 maart was overleden. Later is de molen ontdaan van zijn wiekenkruis.
Vanaf 28 september 1940 werd de molen gesloopt. De molenromp bleef staan tot ca. september 1949, de onderdelen werden te koop aangeboden door R. Bruinsma te Terwispel.
Bronnen vermelden dat de molen al in 1939 gesloopt is en dat hij ook korenmolen is geweest.
Toen de Fa. O. & L. Durksz in 1930 na het overlijden van Lieuwe Oene Durksz werd opgeheven, sprak men in De Molenaar van een “graanmaalderij” aan Moleneind A94. Bij het neerhalen van de schoorsteen bij de molen in 1935 had de krant het over een “graanmolen”. Sloper Bruinsma uit Terwispel bood in 1940 onderdelen van een “korenmolen” aan, maar daarbij waren geen molenstenen.
Lieuwe Durksz (1851-1930) was tot zijn plotselinge dood een actief man. Zo was hij bij een kwart eeuw voorzitter van de kerkenraad van de Doopsgezinde gemeente en tevens voorzitter van het bestuur van de Nutsspaarbank en van de Onderlinge Brandwaarborgvereniging “Drachten”. Van 1881 tot 1902 was hij ook wethouder in de gemeente Smallingerland.
Het fraaie oude molenaarshuis staat nog steeds aan het Moleneind nz. en heeft o.a. onderdak verschaft aan de plaatselijke VVV. Op de oude molenpôlle is een klein hertenkamp aangelegd. In 1996 had een reclamebureau plannen voor herbouw van de molen.
Bronnen o.a.:
- artikel "De laatste Drachtster molen in volle fleur", art. in Drachtser Courant 29 aug. 1952 nr. 66, juli 1992).
- "Smallingerland positief over herbouw korenmolen", art. door GDW in nr. 81, maart 1996.
- aanvullingen Dick Bunskoeke, 11 sept. 2020.
Informatie over de foto:
De eerste molen is de molen van Durk Durksz en de tweede molen van houthandel Bollema tegenover Durk klaver Molenmakerij. Schuin tegenover deze molen aan de noordkant van de vaart was de molenmakers-werkplaats van Durk Klaver.
-----
Het haventje op de plek waar vroeger de molen stond, is pas enkele jaren geleden gegraven toen het Molenend werd gereconstrueerd. Het voorhuis van de ernaast staande boerderij is nu een deel van een restaurant, dat met de naam naar de molen verwijst.
Dick Bunskoeke, 20 feb. 2021.