Molen De Eendragt, Anjum/ Eanjum

Anjum/ Eanjum, Fryslân
b

korte karakteristiek

naam
De Eendragt
modeltype
Kantige molen, stellingmolen
functie
korenmolen, pelmolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig (zie ook 'Geschiedenis')
bestemming

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf; museum, VVV-kantoor. 

adres
Mûnebuorren 18
9133 MB Eanjum
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
03228
oude dbnr.
B41
Meest recente aanpassing
| Foto
media-bestand
Molen 03228 De Eendragt (Anjum/ Eanjum)
Rob Pols (22-7-2017)

locatie

plaats
Anjum/ Eanjum
gemeente
Noardeast-Fryslân, Fryslân
kadastrale aanduiding
Gemeente Anjum, sectie B, nr. 2746
geo positie
X: 204304, Y: 598877
N: 53.37397, O: 6.12800
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Bijzonder groot; domineert dorp en wijde omgeving.

contact en bezoek

bezoek/postadres
Mûnebuorren 18
9133 MB Eanjum
molenaar
Henk Kingma / Auke Bijlsma
telefoon
0519-321926
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
nee
openingstijden

April t/m oktober: dinsdag t/m zaterdag 10.00 - 17.00 uur.
November t/m maart: zaterdag 10.00-17.00 uur.

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie

Op de magazijnzolder een permanente tentoonstelling over schelpen.
Op de stellingzolder een permanente tentoonstelling over molens.

gericht op scholen
nee
bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Eendragt via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Kantige molen, stellingmolen
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Grenen achtkant, gedekt met riet, op stenen onderbouw
kap
Gedekt met riet
inrichting

Twee koppel 17der kunststenen; twee koppel pelstenen; elevator; waaierij; wan; mengketel

plaats bediening
stellingmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Rollenkruiwerk; 24 vaste ijzeren rollen op de ondering. Kruilier.
vlucht
22,06 / 22,46 m.
vang
Vlaamse vang; vangbalk met duim; vangstok; pal
overbrenging

Bovenwiel 63 kammen
Bovenschijfloop 34 staven
Spoorwiel 100 kammen
Schijflopen maalwerk 25 resp. 27 staven
Schijflopen pelwerk 19 staven

Overbrengingsverhoudingen:
Maalwerk 1 : 7,41 / 1 : 6,86
Pelwerk 1 : 9,75

hoogte
van de stelling 9,00 m.
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Pot ✉︎ 1735 buiten 1895 1923> buiten aanw. 22,46
Pot ✉︎ 1264 binnen 1881 ? binnen aanw. 22,06
wiekverbeteringen

Zeer lang heeft de binnenroede zelfzwichting (met Oud-Hollandse voorzomen) gehad. Bij de grote restauratie van 1970/72 is gekozen voor Oud-Hollands met zeilen.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As 1023, De Prins van Oranje
De Prins van Oranje
✉︎ 1023 1876 1889? aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig (zie ook 'Geschiedenis')
bestemming

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf; museum, VVV-kantoor. 

molenmaker
Gerben Reinders van Wieren, Janum (1889)
omwentelingen
geschiedenis

Reeds in het jaar 1500 kent Anjum een rosmolen genaamd de Gortmolen van bakker Lambert. Op deze molen werd met twee paarden gewerkt die een steen in beweging brengen.
Omstreeks 1760 werd de inmiddels vervallen rosmolen afgebroken en vervangen door een windmolen, type monnikmolen met stelling. Met deze molen is bijna 130 jaar meel e.d. gemalen, tót in de namiddag van de 24ste mei 1889 de molen door de bliksem werd getroffen en vervolgens geheel verbrandde.

In datzelfde jaar werd er een begin gemaakt met de herbouw. Hierbij is gebruik gemaakt van onderdelen van gesloopte molens uit Leeuwarden. Sluitend bewijs dat het hierbij voornamelijk om de in 1888 gesloopte oliemolen 'De Eendracht' ging, is er (nog) niet, maar dit wordt wel aangenomen.
Aldus verrees in Anjum een hoge sterke molen. Eerst werden de stenen alleen aangedreven door de wind, later ook door een 40 pk Kromhout gloeikopmotor. Tot 1964 bleef deze laatste intensief in gebruik, de molen stond toen al een tijd stil en raakte in slechte staat. Zo was de stelling rond 1964 al grotendeels verdwenen. 

In 1967 deed de laatste molenaar Goffe Brouwer zijn vervallen molen over aan de toenmalige gemeente Oostdongeradeel. Deze liet hem in de jaren 1970-1972 restaureren. 
Sindsdien is de molen in gebruik als VVV-kantoor en expositieruimte; er wordt ook in de regel op zaterdag gedraaid. De molen is ook maalvaardig, maar in de praktijk zou dat problematisch zijn vanwege de andere bestemmingen van dit bouwwerk. 

Begin 2012 werden beide Potroeden gestreken om te worden gerepareerd; daarna zijn zij weer gestoken.

Er zijn enige opvallende constructiedetails:
- Dit is  één van de weinige molens in Friesland met de lange spruit tussen bovenwiel en windpeluw.
- Deze molen heeft vaste kruirollen: de 24 stuks zijn via stoelen in de kruivloer verankerd; de overring draait hieroverheen. Vrijwel dezelfde constructie bevindt zich in de 'Victor' te Wanswerd.
- Het bovenschijf is licht conisch uitgevoerd: de steek bovenaan is iets kleiner dan aan de onderzijde van de staven.
Het lijkt er sterk op dat deze molen, zoals meerdere in Friesland, gebouwd is door Gerben Reinders van Wieren uit Janum.

aanvullingen

literatuur

Wim T. Keune – Anjum en zijn molen (uitgegeven t.g.v. de molenrestauratie) (1972)
Warner B. Banga - Jim mutte komme: ut waait! Molens en molenaars in Dongeradeel (2010)

foto's

foto's