Molen (standerdmolen), Arnhem

Arnhem, Gelderland
b

korte karakteristiek

naam
(standerdmolen)
modeltype
Standerdmolen, grondzeiler
functie
korenmolen
bouwjaar
herbouwd
1916 / 1976
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Museumstuk (dynamisch)

adres
Hoeferlaan 4
6816 SG Arnhem
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
01785 bis
oude dbnr.
B180
Meest recente aanpassing
| Aanvullingen
media-bestand
Molen 01785 bis (standerdmolen) (Arnhem)
Pieter Zuijkerbuijk (18-10-2018)

locatie

plaats
Arnhem
gemeente
Arnhem, Gelderland
kadastrale aanduiding
Gemeente Arnhem, sectie B, nr. 852
geo positie
X: 190926, Y: 447061
N: 52.01075, O: 5.91049
biotoopwaarde
1 (slecht)
landschappelijke waarde
Van betekenis op het museumterrein: deze geel geverfde molen valt (zeker tegen de groene achtergrond...) op de grote weide sterk op.

contact en bezoek

bezoek/postadres
Hoeferlaan 4
6816 SG Arnhem
molenaar
Medewerkers en vrijwilligers van het NOM
telefoon
026-3576100
e-mail

website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
ja
op afspraak
nee
openingstijden

Als de molen draait, tijdens museumopenstelling (zie hiervoor de website van het NOM)

toegangsprijzen

Zie website museum

winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van (standerdmolen) via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Standerdmolen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Gedekt met hout; lichtgeel geverfd, wit afgebiesd
kap
Gedekt met gepotdekselde planken
inrichting

Eén koppel 16der blauwe stenen boven de standerd; tweede koppel blauwe stenen (niet aangesloten); kammenluiwerk

plaats bediening
grondzeiler
plaats kruiwerk
middenkruier
kruiwerk
Zetelkruiwerk; kruihaspel
vlucht
22,20 m.
vang
Vlaamse vang; vangbalk met haak; evenaar; pal
overbrenging

Bovenwiel (tandkrans trapzijde) 73 kammen
Steenschijfloop 14 staven
Overbrengingsverhouding 1 : 5,21

Bovenwiel (tandkrans borstzijde) 68 kammen
Rest gaandewerk niet meer aanwezig

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Verbij ✉︎ g.n. buiten 2021 2021 buiten aanw. 22,20
Berkhof ✉︎ 1 binnen 2016 2016 binnen aanw. 22,28
Groot Roessink ✉︎ g.n. buiten 2008 2008 buiten 2021 22,00
De Ruiter ✉︎ g.n. binnen 1976 1976 binnen 2016 22,20
De Ruiter ✉︎ g.n. buiten 1976 1976 buiten 2008 22,20
wiekverbeteringen

Deze molen heeft nooit een wiekverbetering ondergaan.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Verbij ✉︎ g.n. 2021 2021 aanw. 04,50c
Vaags ✉︎ g.n. 2012 2012 2021 04,50
media-bestand
As g.n., De Ruiter
De Ruiter
✉︎ g.n. 1976 1976 2011 04,50c
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Museumstuk (dynamisch)

molenmaker
G. Kuiper, Arnhem (1916) J. de Ruiter, Elspeet (1975/76)
afkomstig van
omwentelingen
eigendomshistorie

Deze molen is sinds 1916 eigendom van de Stichting Nederlands Openlucht Museum te Arnhem.

geschiedenis

Deze standerdmolen stond oorspronkelijk in Huizen (NH). Daar moet hij ergens in de 17e eeuw zijn gebouwd (1665 wordt als bouwjaar wel genoemd).
In 1916 heeft men deze molen als één van de eerste gebouwen naar het toen nieuwe Nederlands Openluchtmuseum overgeplaatst. Het werd daar een open standerdmolen, dit in tegenstelling tot de uitvoering in Huizen.

In 1949 is deze molen hersteld met onderdelen van de in 1943 in Mussel (bij Onstwedde, Groningen) afgebroken, uit 1827 daterende open standerdmolen. De onderbouw werd óf bij die gelegenheid óf in 1952 gedekt met riet en zo werd het (weer) een gesloten standerdmolen.

Vervolgens stond de molen jarenlang als statisch monument op het museumterrein. Gaandeweg werd de toestand slechter en tenslotte greep men drastisch in: in 1975/76 voerde molenmaker De Ruiter (Elspeet) een bijzonder grote restauratie uit, die feitelijk neerkwam op herbouw. Als enig oude onderdeel bleef de eiken standerd over. De molen werd hersteld met een houten bovenas en ook houten roeden.
Niet onbelangrijk: de molen kreeg ook zeilen. Na deze restauratie wordt weer geregeld met de molen gedraaid, in principe is de molen ook maalvaardig.

Het antieke bovenwiel, afkomstig van Mussel, heeft men in 1976 niet opnieuw gebruikt maar wordt sindsdien bij de molen onder een afdak bewaard. Opvallend is het fraaie opschrift: "Roelof Popkes mulder anno 1827 en 1 July" (Roelf Popkes Mulder (1764-1857) was afkomstig uit Assen).

In 2011 werd de molen stilgezet: de houten bovenas was aan vervanging toe en één van beide houten roeden vertoonde een scheur.
In maart 2012 is, nadat de roeden waren gestreken, de gehele kast van de standerd getild, waarna begonnen werd met een flinke herstelbeurt.
Begin 2013 werd de gehele kast weer op de standerd gehesen, waarna in snel tempo de molen werd gecompleteerd. Op 26 januari was de molen, in het kader van de ontmoetingsdag van het Gilde van Vrijwillige Molenaars, alweer draaivaardig.
De molen kreeg een geheel nieuwe houten bovenas, verder zijn de kruisplaten en daarnaast enkele steekbanden en zonneblokken vervangen. De nog uit Huizen afkomstige standerd zelf bleef wederom gehandhaafd. Aan het gevlucht zijn deze keer alleen heklatten en voorzomen etc. vernieuwd; de houten roeden zijn opnieuw gestoken, de scheur in de binnenroede werd kennelijk toch niet als te problematisch ervaren. In 2016 werd de binnenroede alsnog vervangen.

Eind 2020 moest men ingrijpen: de nog vrij nieuwe bovenas bleek aangetast door zwamvorming. De molenaars van het NOM hebben nog enige tijd beperkt doorgedraaid maar in april 2021 ging deze as er alweer uit en werd door een nieuwe, eveneens houten, bovenas vervangen. Ook kreeg de molen toen een nieuwe houten buitenroede (wederom uit één stuk).
In juni 2022 was men bezig met het vernieuwen van de betimmering van de kap. De potdekseling is geheel vervangen en beplakt met EPDM.

Technische bijzonderheden:
De staartconstructie van deze standerdmolen is zodanig uitgevoerd, dat de uitlopende trapbomen tevens als schoren fungeren. Dit was op veel Noord-Hollandse standerd- en wipmolens het geval.
Al wordt dit vrijwel niet opgemerkt of onderkend: deze molen heeft drie zolders. Al is de hel (onderste zolder) slechts een 'kruipruimte' van 1 meter hoog: hij loopt wel onder de gehele vloer door!

aanvullingen

toelichting naam

Deze molen heeft geen echte naam, maar wordt, naar de plaats van herkomst, wel "de Huizer molen" genoemd.

wetenswaardigheden

Deze molen is in 1941 opgemeten en getekend door Anton Sipman. In de befaamde map "Molentekeningen" is dit te vinden onder de nrs. 1, 2 en 3. 

unieke eigenschap

Zo langzamerhand uniek voor een molen van deze grootte zijn de geheel houten bovenas en roeden (geen borstroeden!).

literatuur

L.H. Boot, 'De Standerdmolen uit Huizen in het Openluchtmuseum in Arnhem', in: Molenwereld 191 (2015) 158  - 166.

foto's

foto's