Molen De Grauwe Veldmuis, Zaandam-West

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1633

verdwenen

circa 1890

1889 - 1890 gesloopt

geschiedenis

De windbrief voor deze molen werd op 20 september 1633 uitgereikt aan Maarten Cornelisz. Noomen. Acht jaar later kocht Jacob Heremans een half part in de molen, waarvoor hij ƒ 825 betaalde. De naam van de molen kwam aan het licht toen de minderjarige kinderen van Heremans de molen op 6 januari 1660 voor ƒ 550 verkochten aan Jan Willemsz. Sonnewijser en Claes Jacobsz Schaep.

Op 17 januari 1660 werd deze paltrok-wagenschotzager geveild, de opbrengst was ƒ 510.

Lang heeft de Grauwe Veldmuis niet als wagenschotzager gewerkt, want in 1692, bij een andere veiling werd de molen als balkenzager gepresenteerd. Tijdens deze veiling werd er niet meer dan ƒ 440 geboden, waarna de eigenaar van de molen de veiling ophield. Wel wordt uit de bovenstaande bedragen duidelijk dat de Grauwe Veldmuis maar een kleine paltrok was.

In 1726 was de Grauwe Veldmuis in bezit van Trijn Jans de Boer, enkele jaren later was haar schoonzoon Gerrit Ariansz. Koomen houtzager met deze molen. Begin 1735 verkocht Koomen de Grauwe Veldmuis aan Claas Pietersz. Planck en Dirk Maartensz. Noomen, later was Dirk Noomen alleen eigenaar van de molen.

Op 5 augustus 1762 verkocht Dirk Noomen de molen voor ƒ 1075 aan Simon Wit. Kort daarvoor had Noomen de paltrok “de Otter” gekocht aan het Otterspad in Westzaandam. Simon Wit werkte tot 1778 met de molen en verkocht hem daarna aan Barend Verlaan. Deze bleef tot het begin van de negentiende eeuw actief met de Veldmuis. Wie daarna met de Grauwe Veldmuis werkte is onduidelijk. Wel is bekend dat de molen in de jaren twintig van de negentiende eeuw toebehoorde aan Maartje Corver, de echtgenote van Jan Carel van Wessem.

Dhr. Bakker noemde Wijnand Striene als laatste eigenaar van de molen. Vermoedelijk was dit een loonzager.
Dhr. Bakker, de zoon van de meesterknecht van het Herderskind D. Bakker, schreef in De Windbrief een anekdote over de Grauwe Veldmuis: ”D. Bakker was van 1873 tot 1875 kotjongen op de Veldmuis, een paltrok van Wijnand Striene. 2 oktober 1875 was er een enorme storm, waarbij de Vos in de Papenpadsloot woei [de oliemolen “de Olievos”]. Alle molens hadden averij, maar op de Veldmuis moesten ze doorzagen, want er was een groot bestek te zagen. Kotjongen D. Bakker had een extra slokje gehaald voor het “grote volk”. Maar tijdens de storm zaten ze allen in het kot. 11 november daaropvolgend werd de kotjongen 11 jaar!! Hij verdiende ƒ 1,50 per week. Hierbij waren de kotsnippels inbegrepen.”

Eind 1889, begin 1890 werd de Grauwe Veldmuis gesloopt. Een van zijn houtloodsen bleef staan en werd later door de firma van Doesburgh gebruikt voor opslag. In de 1960-er jaren verdween ook dit overblijfsel van de Grauwe Veldmuis.

Bronnen:
- “Duizend Zaanse molens” P. Boorsma 1968 blz. 91
- www.duizendzaansemolens.nl R. Couwenhoven
- “de Windbrief” 2e jaargang 1972 nr.4 Molenervaringen van D. Bakker (uitg. Ver. De Zaanse Molen)
- “de Zaende” 2e jaargang 1947 blz. 332
- "1100 Zaanse Molens", Ron Couwenhoven 2015, blz. 46.