Molen De Hoop, later De Zandkraai, Zaandam-West

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1699

verdwenen

1901

afgebroken

verplaatst naar

Ouderkerk aan den IJssel (Hoop en Liefde)

geschiedenis

De grote (gerst)pelmolen de Zandkraai werd gebouwd in 1699. De windbrief van de molen werd op 9 september van dat jaar uitgereikt aan Gerrit Jacobsz. van Sante. Aanvankelijk heette de molen "de Hoop".
Op 3 juli 1702 liet Gerrit van Sante de molen tegen brand verzekeren.

Op 14 november 1734 werd de molen overgeschreven naar een andere brandverzekering, maar nu onder de naam "de Santhoop". De verandering van de naam van de molen gebeurde dus in etappes. Voor deze naam geeft Pieter Boorsma in zijn boek "Zaanse Windmolens", de volgende verklaring: "Mogelijk was het hun (de eigenaars) niet voor den wind gegaan en waren zij tot de conclusie gekomen, dat hun hoop -verwachting- zooals men placht te zeggen: op zand "gebouwd", of gegrondvest, bleek te zijn", ook is het natuurlijk mogelijk dat men vroeger sprak van de Hoop van van Sante of van van Santes Hoop, wat later werd gevormd tot Santhoop.

Omstreeks 1760 kwam de molen in bezit van Klaas Groot Jr. met nog steeds de naam "de Zandhoop".

In het jaar 1853 werd de molen gekocht door Willem van Heijningen, hij verzekerde de molen in het papiermakerscontract, nu onder de naam "de Zandkraai". De verzekerde waarde van de Zandkraai bedroeg ƒ 13.000. Pelmolens waren in die dagen zeer kostbare molens.

In het laatste kwart van de negentiende eeuw begon de aftakeling van de Zaanse molens op gang te komen. De molens konden niet meer concurreren met de stoomfabrieken en verloren hun waarde. In 1885 moest het papiermakerscontract de waarde van de bij haar verzekerde molens naar beneden bijstellen. De verzekerde waarde van de Zandkraai ging van ƒ 13.000 naar ƒ 9000. Eigenaar Van Heijningen tekent tegen deze beslissing bezwaar aan, maar dat hielp niet.

In 1888 verkocht Van Heijningen de Zandkraai aan Engel van de Stadt Jr., een telg uit de familie Van de Stadt die door heel Zaandam een groot aantal houtzaag- en pelmolens bezat. Engel van de Stadt Jr. was eerder eigenaar van de noordwestelijker staande pelmolen "de Koning van Pruisen", deze molen begon echter gebreken te vertonen zodat hij hem verkocht.

Aan het einde van de negentiende eeuw was het voor de pelmolens niet meer rendabel om op windkracht te pellen. Een groot aantal pelmolens verdween in de laatste jaren van de negentiende en de eerste jaren van de twintigste eeuw. Engel van de Stadt Jr. hield het in 1901 voor gezien. De molen werd 29 juni 1901 voor ƒ 2000 gekocht door slopersbedrijf Cornelis Zemel Pzn. Dit sloopbedrijf verkocht de molen gelijk door aan G. de Jong Dzn uit Krimpen aan de IJssel, die de molen als korenmolen Geloof, Hoop en Liefde liet herbouwen in Ouderkerk aan den IJssel.

Aan de westkant van molen onder de stelling hing een naambord waarop de naam van de molen was geschilderd.

Bronnen:
- "Duizend Zaanse molens" P. Boorsma 1968 blz. 102
- "Zaanse windmolens" P. Boorsma 1939 blz. 72
- "Zaanse molenbranden" R. Couwenhoven 2002 blz. 60/61/63
- "Molens in de Zaanstreek in oude ansichten deel 2" T. Neuhaus 1987 blz. 105
- "1100 Zaanse Molens", Ron Couwenhoven 2015, blz. 74.