Korenmolen De Regt

geschiedenis

Het bouwjaar van deze molen staat (nog) niet helemaal vast: het is altijd gehouden op 1853, maar vermoedelijk is de molen iets ouder, verondersteld wordt vooralsnog 1850, of mogelijk 1849.

De constructie is altijd zeer bijzonder geweest: vanaf de Lekdijk is het een grondzeiler; vanaf de polderzijde is het deels een stellingmolen. De houten stelling werd rond 1940 vervangen in beton, met een ijzeren leuning.
Naast de molen staat een molenaarshuis, dat oorspronkelijk rond 1860 gebouwd is. Ook staat er een pakhuis uit ca. 1910/1920. Maar de omgeving is vooral om één reden veranderd: de molen staat al jaren meer ín de dijk dan er bovenop. Dit omdat de dijk in de loop der jaren diverse malen is verhoogd.

Vele jaren is deze molen eigendom geweest van de familie De Regt. Zeer bekend werd Willem de Regt (1889-1964). Deze zeer inventieve molenaar paste in 1943 zijn molen zodanig aan, dat ook elektrisch gemalen kon worden. Met name dit elektrisch aangedreven koppel, de jacobsladder maar ook de uitzonderlijke lagering van de steenspillen getuigen nog steeds van zijn vernuft. Over graanverwerking, met name het malen met stenen, schreef hij regelmatig in het vakblad 'De Molenaar'.
Zijn zoon Adriaan maalde liever met de motor en heeft dat gedaan tot het maalbedrijf werd beëindigd. Adriaan de Regt overleed op 17 januari 1991.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog beleefde deze molen, net als vele andere in Nederland, een ongekende opbloei. Na de oorlog werd evenwel duidelijk dat men in deze opzet de concurrentiestrijd niet zou kunnen volhouden. Rond 1952 maalde men hier voor het laatst op windkracht.
Daarna werd de onderhoudstoestand slechter en dit leverde op den duur gevaar voor op voor de omgeving. Juist op de smalle Lekdijk was dit een probleem.
Na de vroege aanvraag van een sloopvergunning volgde veel onderhandelen. Iedereen was van mening dat de molen behouden moest blijven, maar wist ook dat de praktische situatie onderhand erg moeilijk was geworden. Kortom: men kwam er niet uit en daarmee was het lot van de molen (voorlopig) bezegeld: op 24 januari 1968 kwam de sloopvergunning af en laat dat jaar volgde inderdaad de onttakeling tot romp, dit met behulp van een drijvende bok. Van de molen restte daarna de witte stenen romp, met daarin nog altijd het maalbedrijf van De Regt. Slopers waren Van Vlijmen en de broers Anton en Arie de Vries.

In de loop van de jaren '90 van de twintigste eeuw veranderde de zaak. De famlie De Regt had na de opheffing van het maalbedrijf het gehele complex verkocht en de nieuwe eigenaar liet het woonhuis verbouwen maar schonk intussen ook de romp aan een inmiddels speciaal voor de molen opgerichte stichting.

Vanaf ca. 2000 is er gepraat over herstel van deze molen en dat was niet eenvoudig, want het unieke karakter, zowel grondzeiler als stellingmolen, stond alles danig in de weg. Zou men de molen ter plekke restaureren naar de vroegere situatie, dan zou de molen te weinig domineren en ook bewegingsbelemmering hebben. Verhogen was moeilijk omdat daarmee de opzet sterk zou worden aangetast, om over verplaatsen nog maar te zwijgen. Dat laatste zou bovendien veel duurder uitvallen.
De discussie hierover heeft lang geduurd. Uiteindelijk heeft men ervoor gekozen om de molen te restaureren naar de huidige situatie, daarmee ook de bestaande verhoudingen accepterend, evenals het feit dat er niet uit alle richtingen zomaar zou kunnen worden gedraaid.

In 2014 is de molen, nadat in eerdere fasen de romp hersteld en het nog aanwezige maalwerk zoveel mogelijk volgens de bestaande situatie gehandhaafd was, weer voorzien van een kap en gevlucht. Nationale Molendag dat jaar werd voor het eerst officieel gedraaid. Maalvaardig is de molen vooralsnog alleen met de motor. Wél heeft men inmiddels een generator geplaatst: hiermee wordt, als de molen draait, elektriciteit opgewekt.

In 2016 zijn talud van de dijk en directe omgeving van de molen zodanig aangepast, dat de molen in principe weer uit alle richtingen kan draaien.

Voor de herbouw had men indertijd de bovenas van de in 1981 door brand verwoeste molen nr. 2 van de Overwaard van Kinderdijk ter beschikking gekregen. Deze zou echter, ook na inkorten, nog steeds veel te grof en te zwaar zijn voor deze kleine molen. Men besloot daarom, veel duurder maar ook veel beter, voor deze molen een nieuwe as laten gieten. De maten kon men eenvoudig nemen: de bovenas van deze molen was na de onttakeling in 1968 gered door molendeskundige Leen Vellekoop en bevindt zich sinds 1990 in de wipkorenmolen van Hazerswoude.
Voor de roeden had men de beschikking over twee gelaste exemplaren, afkomstig van De Bol te Varik. Daar waren deze roeden inmiddels vervangen door nieuwe. Voor Molen de Regt zijn de Schuitema-roeden ingekort, uitvoerig gerepareerd en ook voorzien van extra platen op het middengedeelte. De verwachting is dat zij zo nog jaren mee kunnen.