Molen Amstelveensche of Middelpolder, Bankrasmolen / Pancrassermolen / No. 1, Amstelveen

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1640

1857 vernieuwd ? (*)

verdwenen

1991

1901 bovenbouw gesloopt 1991 restant gesloopt

geschiedenis

De Amstelveense- of Middelpolder werd vanaf ca. 1640 door twee molens bemalen. Deze molens maalden uit op de Amstel. Ze hadden beiden een vlucht van 25,5 m.

Aangezien de zuidelijke molen rond 1855 fundamentele problemen begon te vertonen werd besloten de maalinrichting te vervangen (*).
Algemeen Handelsblad, 20 mei 1857:
"Op Zaturdag den 16den Junij 1857, des voormiddags ten 11 ure, zal ... worden overgegaan tot de PUBLIEKE AANBESTEDING van:
Het Amoveeren van den SCHEPRAD-WATERMOLEN des gemelden Polders, staande nabij het Pancrasmeertje, en het in de plaats daarvan weder opbouwen van eenen WIND-VIJZELMOLEN, alsmede het reconstrueren van het DUIKERSLUISJE, gelegen in den Amsteldijk, vóór den Molenvliet, aldaar. ..."
"Gisteren werd te Ansterdam, in het lokaal de Beerebijt, publiek aanbesteed: ... Aannemer hiervan is geworden de heer A. Rutgers, te Ouderkerk a/d. Amstel, voor de som van ƒ 19.600."
De operatie waarbij de molen werd vervijzeld kostte ƒ 9500 uit het slikgeldfonds en ƒ 1391,92 uit de polderkas. In 1858 kwam de molen in gebruik.

Het Pancrassermeer wed in 1876 bedijkt. Voor de vervening en droogmaking vanaf 1880 werd een stoomgemaal gebouwd, terwijl het bovenland bemalen bleef worden door de beide molens. De noordelijke molen werd in 1883 toch voor afbraak verkocht. De zuidelijke molen die aan het vroegere Bancrassermeer nabij Ouderkerk/Bankraspad stond, diende (als reserve) voor de bemaling van de bovenlanden.

In 1899 viel het besluit tot sloop van de molen. Er volgde echter een natte herfst, en de molen werd toch weer volop ingezet. De stoommachine bleek niet aan de verwachtingen te voldoen en werd vervangen door een ander mechanisch systeem.

Op 22 oktober 1901 werd "De Molenwerf, met het daarop staande gedeelte van den Watermolen, twee perceelen Kade, den Vóórwaterloop en den achter den Molen gelegen Watervliet, alles staande en gelegen in den Middelpolder, aan den Amsteldijk nabij Ouderkerk" door het polderbestuur geveild. Uit de formulering blijkt dat de molen toen al gedeeltelijk gesloopt was. De verkoop bracht ƒ 3000 op.
Het stenen onderstuk bleef staan, en werd tot op de fundering blootgegraven, zodat het veel hoger lijkt dan vroeger. De op de foto's van Grund zichtbare spaarbogen bevonden zich oorspronkelijk dus onder het niveau van de molenwerf, ongeveer 2 m hoger dan het huidige straatniveau. De onderbouw bleef als woning in gebruik. Hij werd pas in 1989 of 1991 gesloopt. Op deze plaats staat nu een geheel nieuw woonhuis.

Bronnen o.a.:
- "Een eeneiige tweeling. De geschiedenis van Bovenkerkerpolder en Middelpolder", P. van Schaik, 1993. Amstelveense Hist. Reeks no. 1.
- "Welke molen op 'Juli'?", art. door J.S. Bakker in Molenwereld 238, 2015 nr. 6.

(*) Of het om complete nieuwbouw ging, of om vervijzeling en een opknapbeurt, is ons niet duidelijk. Het NH Molenboek van 1981 vermeldt bouwjaar 1857, maar dat lijkt gebaseerd op de tekst op bovenvermelde gedenksteen. Qua prijs lijkt een nieuwbouw wel mogelijk.
Red.