De Vriendschap

geschiedenis

Deze molen had als voorganger een standerdmolen genaamd Oude (of Stichtse) Molen op een locatie aan de huidige Molenstraat (de zgn. Molenpol) in Stichts Veenendaal, waar nu een molenmonument staat.
Waarschijnlijk is door schade aan deze molen en de oprukkende bebouwing van Stichts Veenendaal bij de toenmalige molenaar Wessel Klomp het idee ontstaan om in 1872 op de huidige locatie een nieuwe stellingmolen te laten bouwen.
In de houten bovenbouw zijn aanwijzingen te vinden dat het een voormalige koren-pelmolen betreft uit de regio Amsterdam. Er is ook wel verondersteld dat de molen is gebouwd met onderdelen van de in 1872 afgebroken papiermolen De IJver uit Wormerveer (bouwjaar 1781).
Bijzonder is de vierkante stenen onderbouw, hierin was lange tijd ook de molenaarswoning ondergebracht.

In 1891 verkocht Nicolaas Wolfswinkel, landbouwer te Amersfoort, de molen aan Jan Jacob van Eden. In 1898 verhuisde hij met zijn gezin vanuit de molen naar het naastliggende nieuwe molenaarshuis, waardoor er bedrijfsruimte beschikbaar kwam om aan de toegenomen vraag van maalproducten te kunnen voldoen. Jan Jacob kreeg in dat jaar van de gemeente Ede (Veenendaal viel destijds onder de provincie Gelderland) vergunning om onderin de molen een petroleummotor van 12 pk te plaatsen. Hierdoor kon nu ook in windstille perioden gemalen worden.

Op 16 november 1928, een week voordat hij ging trouwen, nam Gerrit van Eden de maalderij van zijn vader over voor ƒ 14.000,--. In 1933 liet hij het systeem Dekker aanbrengen; tevens kwam er een nieuw transportsysteem met jacobsladder. De vraag naar maalproducten bleef zodanig toenemen, dat in 1949 een hamermolen bijgeplaatst werd.

Tot 1952 bleef Van Eden gebruik maken van de wind. Toen moesten echter, om de concurrentie de baas te blijven, grote investeringen worden gedaan en dat ging ten koste van de windmolen: in 1957 werd het maalwerk uitgebroken; de plaats daarvan werd ingenomen door dertien silo's en naast de molen verrezen enige bedrijfsgebouwen.
In 1967 werden wiekenkruis en bovenas verwijderd, de stelling was toen al weg. Het rietdek op romp en kap werd vervangen door aluminium plaatwerk. Tevens torenden nu de verhoogde bedrijfsgebouwen boven de molenkap uit. Inmiddels had het bedrijf ook een nieuwe eigenaar: Gert van Eden had in 1960 zijn vader opgevolgd.
De bovenas van De Vriendschap ging niet verloren: die verhuisde naar De Toekomst te Hoeven; die molen werd toentertijd gerestaureerd en de askop daar vertoonde een scheur.

Begin jaren '90 was het voor Gert van Eden om diverse redenen niet meer verantwoord om nieuwe grote investeringen in zijn maalbedrijf te doen: hij verkocht zijn zaak met klantenkring en apparatuur aan E.J. Bos te Ederveen. Na de verkoop lanceerde Van Eden het idee om de molen te rehabiliteren en in maalvaardige toestand terug te brengen.
Na verkoop van het terrein en bebouwing aan de gemeente kon de herbouw van de molen een aanvang nemen. In 1995 werd een geheel maalvaardige molen opgeleverd. De vroegere eigenaar van het maalbedrijf trad naar voren als vrijwillig molenaar en ging ook met windkracht meel voor veevoer malen.

Bij de molen zijn twee stortputten aanwezig en deze zijn nog steeds operationeel: het te malen graan kan daarin worden gestort en vervolgens via de jacobsladder naar de stenen worden getransporteerd.

In december 2019 verkocht de gemeente Veenendaal deze molen aan vastgoedonderneming Ingenious Tomorrow B.V. te Ede, onder de uitdrukkelijke voorwaarde dat de molen maalvaardig en te bezichtigen zou blijven en de dagbesteding, die in het bijgebouw van de molen is ondergebracht, gehandhaafd zou blijven. Inmiddels is in de directe nabijheid van de molen ook een kinderopvang ondergebracht.