Sancto Antonio / St. Antonius

Halsteren, Noord-Brabant
bestaande molen

media-bestand
Molen 00709 Sancto Antonio / St. Antonius (Halsteren)
Marcel Stroo (26-3-2017)

korte karakteristiek

naam
Sancto Antonio / St. Antonius
modeltype
Ronde molen, beltmolen
functie
korenmolen
bouwjaar
herbouwd
1947
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming
Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf.
adres
Halsterseweg 57
4661 KM Halsteren
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate Nr
00709
inventarisnr
NB038

locatie

plaats
Halsteren
plaats aanduiding
gemeente
Bergen op Zoom, Noord-Brabant
kadastrale aanduiding
Gemeente Halsteren, sectie C, nr. 4933
geo positie
X: 77.925, Y: 392.623
N: 51.51733, O: 4.27675
biotoop waarde
Groot
biotoop toelichting

contact en bezoek

bezoek/postadres
Halsterseweg 57
4661 KM Halsteren
molenaar
André van Weenen / Johan de Reu
telefoon
0653379459
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden
Zaterdag van 10.00 uur tot 16.00 uur
toegangsprijzen
Gratis
winkelinformatie
De Molenwinkel is vanaf eind april open op zaterdag van 10.00 uur tot 16.00 uur.
meelverkoop
ja
museum informatie
gericht op scholen
ja
informatie voor scholen

Deelnemer project Energie van het Natuurpodium Bergen op Zoom

AKG lid
nee
bijzonderheden

levensloop

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming
Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf.
omwentelingen

constructie

modeltype
Ronde molen, beltmolen
krachtbron
wind
functie
romp
Ronde stenen molen, geheel gewit
kap
Gedekt met dakleer
inrichting

Twee koppel 17der kunststenen; één regulateur, haverpletter, sleepluiwerk, elektrisch aangedreven mengketel.

versieringen

Eenvoudige baard, donkergroen geverfd, met grove letters:
ANNO 1817

Op de windpeluw staat in dezelfde letter 'St. Antonius' geverfd.

Op de sluitsteen boven de inrijpoort staat boven een bloemafbeelding: SANCTO ANTONIO XIII JUNII MDCCCXVII.

Eenvoudige windwijzer in de vorm van een molen

Opvallend is de met seringenstruiken begroeide molenbelt; in bloei geeft dit de molen een zeer apart aanzien.

kenmerken windmolens

plaats bediening
beltmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Engels; kruilier
vlucht
24,50 m.
vang
Vlaamse vang; vangbalk met haak; vangstok; pal (gedem.)
overbrenging

Bovenwiel 66 kammen
Bovenschijfloop 37 staven, steek 12, 0 cm.
Spoorwiel 71 kammen
Steenschijflopen resp. 21 en 20 staven, steek 11,5 cm.
Overbrengingsverhoudingen resp 1 : 6,03 en 1 : 6,33

hoogte
van de belt: 4,00 m.
wiekvorm
Binnenroede systeem Van Bussel met remkleppen; buitenroede Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Derckx 986 buiten 2004 2004 buiten aanw. 24,30
Derckx 987 binnen 2004 2004 binnen aanw. 24,30
Pot buiten ? 1948 buiten 2004 24,50
Pot binnen ? 1948 binnen 2002 24,50
Pot 2762 binnen 1937 1937? binnen 1947 24,50
wiekverbeteringen

In 1937 bracht molenmaker Van Riet (uit Goes) hier een experimenteel wieksysteem aan met draaibare voorzoom. De kleppen werden bediend met een zwichtring.
Bij het herstel na oorlogsschade (met andere as en roeden) kreeg de molen het systeem Van Bussel.
In 1958 kreeg de molen op de binnenroede het systeem Fauël (fokwieken) met regelborden (die later werden vastgezet). De buitenroede bleef de Busselneus houden, tot dit eind jaren '80 weer gewijzigd werd in Oud-Hollands.
In 2004 kreeg de nieuwe binnenroede het systeem Van Bussel met regelkleppen; de nieuwe buitenroede behield de Oud-Hollandse ophekking.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As 1338, De Prins van Oranje
De Prins van Oranje
1338 1888 1948 aanw. 04,00
Aerschot, van Herentals (B) ? 1947/48 ?

geschiedenis

Opdracht tot bouw van deze molen werd in 1817 gedaan door de Bergen op Zoomse broodbakkers Henricus Daverveldt, Adriaan Dietvorst en Johannes Goossens. Later was Johannes Dietvorst eigenaar. In 1844 werd hij opgevolgd door de Wouwse herbergier en grutter Petrus Antonius Sprangers die later de molen overdeed aan Cornelis Schrier.
Daarna kwam de molen in bezit van de familie Moerland. De in 1951 opgerichte firma Anthonie Moerland en Zonen ging in 1969 over in de firma G. Moerland en Zoon.

Molenmaker De Groote (Kloetinge) herstelde in 1947/48 de opgelopen oorlogsschade. Hiervoor werd gebruik gemaakt van de roeden van de verdwenen korenmolen te Dinteloord. Omdat de oude askop (uitgerust met boutgaten) voor deze roeden te nauw was, kreeg de molen ook een andere as, namelijk die van de op 9 september 1944 verongelukte molen van Kleppe te Ritthem (Zld.).

Al die jaren was de molen zo mogelijk dagelijks in bedrijf voor het malen van graan.
Frans 'Suus' Moerland was niet bang uitgevallen en liet zijn molen vaak flink doorlopen. Hij timmerde destijds de regelborden in de fokken zelfs dicht, omdat die naar zijn mening te snel opengingen!

Op 12 augustus 2002 brak tijdens het malen de binnenroede. Moerland maalde daarna door met één roede; in april 2004 werd de molen stilgezet voor een noodzakelijke restauratie. Zeer veel werd als sponsoring door locale bedrijven gedaan (o.m. de levering van hout en verf). Grote rol hierbij speelde de Stichting Vrienden van de Antoniusmolen.
Frans Moerland overleed onverwacht op 1 maart 2011 op 77-jarige leeftijd. Enige tijd later zette Corneel Droogers de molen regelmatig in werking.

In 2012 heeft de molen geruime tijd in de steigers gestaan: het voegwerk van de romp is onder handen genomen, de balkkoppen gerepareerd, de vloeren vernieuwd en een nieuwe korte spruit. Het werk uitgevoerd door John de Jongh uit Oerle. Op 24 november werd de molen weer in gebruik genomen. Daarmee werd de restauratie voorlopig afgerond.
Voorlopig, want in het onderste gedeelte van het metselwerk zaten nog slechte stukken. Dit gedeelte heeft men in 2015 gerestaureerd en in de zomer van 2017 is de romp opnieuw gewit. Eind 2016 werd één koppel vervangen door een nieuw koppel kunststenen, vervaardigd door Hans Titulaer.

Vanaf oktober 2017 maalde Corneel Droogers hier professioneel, daarnaast gebruikte hij ook De Jager te Oud-Vossemeer. Inmiddels heeft hij zijn bedrijf geheel verplaatst naar Oud-Vossemeer en wordt in Halsteren vooralsnog alleen nog gedraaid, niet meer gemalen.


aanvullingen

wetenswaardigheden

Het erf van deze molen is in verhouding zeer groot en bevatte diverse gebouwen zoals een molenaarswoning, schuur en pakhuis. Sommige delen waren vervallen, maar alles vormde een fraai geheel. De West-Brabantse Molenstichting had dan ook grote bezwaren tegen de plannen van de eigenaar: die wilde op het terrein een woonvoorziening voor dementerende ouderen bouwen en daartoe de bestaande bebouwing slopen.
Op verzoek van de West-Brabantse Molenstichting zou hierover op maandag 25 januari een zaak dienen. Vrijdag 22 januari werden echter alle gebouwen gesloopt.

toelichting naam

De molen kwam gereed op de feestdag van Sint Antonius (13 juni), wat nog te lezen is op de sluitsteen boven de inrijpoort.

literatuur

Bart Mols, Drie jonge korenmolenaars, in: De Nieuwe Molenwereld 2 (2018), pp. 44 - 46.
Hans Geerts, Strijd om behoud van een bijzonder molenerf in Halsteren. Een molinologische tijdcapsule, in: De Nieuwe Molenwereld 6 (2020), pp. 39 - 44. (Zie ook 'Aanvullingen').

trivia

De volgende ontboezeming bereikte de redactie in februari 2008:
"Ben absoluut geen kenner van de technische kanten van de molen. Ik heb er echter wel mijn hele jeugd tegenover gewoond, en heb op die wijze een emotionele band ermee. Elke dag wakker worden, uit het raam kijken en de molen zien vormt je. Mij heeft het in ieder geval een warm hart voor molens gebracht en in het bijzonder die in Halsteren! Ben blij te zien dat hij er weer zo mooi bij staat tegenwoordig! En te horen dat Suus (Frans) nog steeds maalt! Ik zal nooit vergeten dat hij mij als klein kind de molen liet zien (inclusief het stof, de geur van het graan, de muizen en het wankele trapje naar de kap!)".

advertentie afbeelding

foto's

foto's