Molen Joeswert, Feerwerd

Feerwerd, Groningen
b

korte karakteristiek

naam
Joeswert
modeltype
Kantige molen, stellingmolen
functie
korenmolen, pelmolen
bouwjaar
herbouwd
1977
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

adres
Mentaweg 3
9892 TA Feerwerd
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
00477
oude dbnr.
B320
Meest recente aanpassing
| Constructie
media-bestand
Molen 00477 Joeswert (Feerwerd)
Bernd Käding (2-4-2014)

locatie

plaats
Feerwerd
gemeente
Westerkwartier, Groningen
kadastrale aanduiding
Gemeente Ezinge, sectie B, nr. 1171
geo positie
X: 226830, Y: 591502
N: 53.30530, O: 6.46496
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde
Zeer groot maar er zijn ook behoorlijk wat beplantingen in de omgeving

contact en bezoek

bezoek/postadres
Mentaweg 3
9892 TA Feerwerd
molenaar
Libbe Kooistra / Rolf Wassens
telefoon
e-mail

website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Op afspraak

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van Joeswert via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Kantige molen, stellingmolen
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Houten achtkant, gedekt met verticale houten delen, op gewitte gemetselde onderbouw
kap
Gedekt met gepotdekselde planken
inrichting

Eén koppel 16der en één koppel 14der blauwe stenen (de laatste naar keuze op de wind of de motor); eén koppel blauwe stenen (Ø 1 m.) op elektrische kracht; electrisch luiwerk,
jacobsladders, bloembuilen, mengketels, pletwals. Elektromotor Bauknecht 10 pk.

plaats bediening
stellingmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Voeghoutenkruiwerk. Kruilier.
vlucht
21,25 m.
vang
Hoepelvang (metaal). Vangbalk met duim; vangstok. Pal.
overbrenging

Bovenwiel 63 kammen
Bovenbonkelaar 32 kammen
Kammenluitafel 37 kammen
Luiaswiel 21 kammen
Spoorwiel 106 kammen
Steenschijflopen 27 resp. 23 staven
Pelschijflopen 19 staven
Overbrengingsverhoudingen 1 : 7,73 en 1 : 9,07 (maalwerk) en 1 : 10,98 (pelwerk)

hoogte
van de stelling: 7,90 m.
wiekvorm
Systeem van Bussel met zelfzwichting en neusremkleppen op beide roeden
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Bremer ✉︎ 214 binnen 1977 1978 binnen aanw. 21,25
Bremer ✉︎ 215 buiten 1977 1978 buiten aanw. 21,25
onbekend ✉︎ ? buiten ? 1908(?) buiten 1955 21,50
onbekend ✉︎ ? binnen ? 1904 binnen 1976 21,50
wiekverbeteringen

Vanaf 1900 heeft deze molen zelfzwichting gehad, eerst op één en vanaf 1905 op twee roeden. Bij de grote restauratie van 1976/77 is dit opnieuw aangebracht. Tussen 1981 en 1989 zijn de Oud-Hollandse voorzomen hiervan vervangen door het systeem Van Bussel met neusremkleppen.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
NSBM Fyenoord ✉︎ g.n. 1840 1904? aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

molenmaker
W.D. Faber, Garnwerd (1855) Fa. Doornbosch, Adorp (1976/77)
omwentelingen
eigendomshistorie

De Molenstichting Winsum is eigenaar sinds 1993; daarvoor was dat de Molenstichting De Meeuw en Joeswert. 

geschiedenis

De molen werd in 1855 gebouwd door molenmaker W.D. Faber te Garnwerd. Jarenlang was deze molen als koren- en pelmolen in bedrijf en ook, onder molenaar Hedde de Groot, één van de best onderhouden molens van de provincie Groningen.

Dat duurde tot 1955, toen de molen 100 jaar bestond: op 10 december dat jaar brak tijdens het malen de buitenroede. In zijn val beschadigde dat end de lange spruit (de rechter lange schoor brak ook) en de stelling. De Groot probeerde vervolgens fondsen te vinden om zijn molen te herstellen maar kreeg geen gehoor en gaf het na enige tijd gedesillusioneerd op. Hij verkocht zijn molen aan Jan Keizer, voorheen molenaar te Staphorst, maar ook die slaagde er niet in, iets aan de situatie te veranderen. 

Hiermee werd de Joeswert van een zeer fraaie en verzorgde molen een krepeergeval. Rond 1969 was de situatie zeer slecht: de stelling geheel verdwenen en grote gaten in de bekleding van de romp. 

In 1976 werd begonnen met een restauratie en die werd, gezien de toestand van de molen, buitengewoon omvangrijk: nieuwe kap, roeden en stelling en het achtkant werd eveneens grondig nagekeken. Op 29 april 1978 werd de geheel herstelde molen feestelijk in gebruik genomen. 

In 1979 werd deze molen productiemolen: Rolf Wassens startte hier zijn maalbedrijf. Na ongeveer 20 jaar raakte de onderhoudstoestand evenwel achterop, waardoor malen op windkracht enige jaren niet meer mogelijk was. Eind 2007 volgde zelfs een draaiverbod: Wassens moest het een tijd alleen met de motor stellen. 
In april 2010 werden beide roeden gestreken en de kap vervolgens naast de molen neergezet, om daar ter plekke te worden gerestaureerd. De bovenas verliet tijdelijk de kap, om geheel nieuwe vulstukken te krijgen. In december 2011 werd de geheel herstelde kap herplaatst. Kort daarna was de molen weer maalvaardig. 

Helaas lukte het na 1 januari 2017, toen Rolf Wassens als molenaar wilde stoppen, niet om het maalbedrijf daar op dezelfde basis voort te zetten. Er wordt in de Joeswert nog wel op windkracht gemalen, maar nu op vrijwillige basis. 

De bovenas hier is een bijzonder geval: deze Fyenoord-as is één van de oudste nog bestaande assen van Nederland, duidelijk ouder dan de Joeswert en moet daarom afkomstig zijn van een andere molen. De in oorsprong zeer korte as is met lange vulstukken tot aan de penbalk verlengd en heeft een losse metalen pen en moet hier in of vóór 1904 gestoken zijn. De originele pen van deze as is er, kennelijk om het beter pasbaar te maken in de houten vulstukken, afgeslagen. Onbekend is vooralsnog, in welke molen deze as eerder heeft gezeten.
Ten aanzien van de zelfzwichting kan ook het nodige worden opgemerkt: '1905 voor het laatst met zeil gewerkt' staat op het bovenwiel geverfd. Bekend is, dat de houten roeden in 1904 resp. 1905 zijn vervangen door ijzeren. Maar ook staat in 'De Molenaar' van 28 oktober 1903 dat Feerwerd al vanaf 1900 zelfzwichting had, aangebracht door molenmaker Noordewier uit Niezijl. Gezien de aantekening op het bovenwiel moet dan worden aangenomen dat in 1905 de tweede roede voorzien is van zelfzwichting, in 1900 de eerste.

Eigenaren van de molen waren o.a.:
Gatse de Groot (1892 - 1921)
H. de Groot (1921 - 1961)
G. Keizer (1961 - 1967)
gemeente Ezinge (1967 - 1974)
Molenstichting De Meeuw en Joeswert (1974 - 1993)
Molenstichting Winsum (1993 - heden).

aanvullingen

toelichting naam

Op oude kaarten komt de naam Joeswert (of Joeswerd) voor als naam van de polder direct ten zuiden van de molen. Een paar kilometer zuidelijker staat aan de Meedenerweg een boerderij met dezelfde naam.

trivia

Op de in 1978 grotendeels vernieuwde waaierij stond een rijmpje te lezen:
„Wat suist en bromt het ons om d’oren
Als men het pellen gaat aanhoren.
De wieken huilen door de lucht
De kammen brommen door de staven
Als alles gaat met zulk een vlucht.
De gerst die gaat men hier afpellen
Door stenen die in ‘t ronde snellen.
Zo pelt men door ons lichaam krachten
Bij dagen en ook bij nachten
Wijl de aarde ons in ‘t ronde draait".

foto's

foto's