De Jonge Held

Leegkerk, Groningen
bestaande molen

media-bestand
Molen 00469 De Jonge Held (Leegkerk)
Jeffrey Cusiël (23-6-2020)

korte karakteristiek

naam
De Jonge Held
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Tijdelijk niet draaivaardig (zie 'Geschiedenis')
bestemming
Bemalen van de polder De Jonge Held, thans op vrijwillige basis
adres
Friesestraatweg 436
9746 TL Groningen
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate Nr
00469
inventarisnr
GR057

locatie

plaats
Leegkerk
plaats aanduiding
gemeente
Groningen, Groningen
kadastrale aanduiding
Gemeente Hoogkerk, sectie E, nr. 441
geo positie
X: 228.681, Y: 584.510
N: 53.24209, O: 6.49089
biotoop waarde
Zeer groot
biotoop toelichting

contact en bezoek

bezoek/postadres
Friesestraatweg 436
9746 TL Groningen
telefoon
06-4122 1361
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden
toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museum informatie
gericht op scholen
ja
AKG lid
nee
bijzonderheden

levensloop

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Tijdelijk niet draaivaardig (zie 'Geschiedenis')
bestemming
Bemalen van de polder De Jonge Held, thans op vrijwillige basis
molenmaker
Tjapke Hapkes Bos, Bedum (1829)
omwentelingen

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Houten achtkant, gedekt met riet, met stenen veldmuren
kap
Gedekt met riet
inrichting

Houten vijzel (bilinga) met drie gangen.

versieringen

Eenvoudige baard, wit geverfd, rood afgebiesd, met in kleine cijfers het opschrift '18' '29'

kenmerken windmolens

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Neutenkruiwerk, kruilier met rondgaande ketting
vlucht
19,20 m.
vang
Vlaamse vang; vangbalk met duim; vangstok
overbrenging

Bovenwiel 57 kammen
Bovenbonkelaar 33 kammen, steek 12,3 cm
Onderbonkelaar 40 kammen, steek 11,5 cm
Vijzelwiel 29 kammen
Overbrengingsverhouding 1 : 2,38

hoogte
wiekvorm
Systeem van Bussel met zelfzwichting en neusremkleppen op beide roeden
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Bremer/Dunning 277 buiten 1997 1997 buiten aanw. 19,24
Bremer 181 binnen 1970 1970 binnen (aanw.) 19,20
Bremer buiten 1955 1955 buiten 1997 19,20
Gorter binnen 1947 1947 binnen 1970 19,50
wiekverbeteringen

Vanaf 1937 heeft deze molen op beide roeden zelfzwichting met Oud-Hollandse voorzomen gehad. Sinds het (noodzakelijke) herstel na de storm van 12/13 november 1972 zijn de voorzomen uitgevoerd volgens het Van Bussel-stroomlijnsysteem met neusremkleppen.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
De Prins van Oranje 1377 1891 aanw.

eigendom

eigenaar
Stichting Groninger Poldermolens
eigendomsvorm
Stichting
eigendomshistorie

De Stichting Groninger Poldermolens is eigenaar sinds 1-01-2016, daarvoor was dit de Molenstichting Westerkwartier.

geschiedenis

In 1794 bestonden er plannen tot verbeteren van de polders van Leegkerk, Dorkwerd, ’t Wester Stads Hamrik en Hoogkerk. Men kwam tot conclusie dat het neerzetten van twee poldermolens de oplossing kon bieden. Het plan werd maar gedeeltelijk uitgevoerd, want er werd slechts één molen opgericht, genaamd De Groote Molen (De Oude Held). Hier bleef het in eerste instantie bij, tot ontevredenheid van de ingelanden van Leegkerk en Dorkwerd: dat gebied bleef te nat.
In 1828 werden alsnog plannen gemaakt voor de bouw van een tweede molen. De Oude Held zou de polders van Hoogkerk, ’t Wester stads Hamrik blijven bemalen, de nieuwe molen de polders van Leegkerk en Dorkwerd.

Op 27 maart 1829 werden de handtekeningen gezet en was de weg vrij voor de bouw van De Jonge Held. Molenmaker Bos uit Bedum bouwde hem voor ƒ 4.695,--. Helaas was waterstaatkundig gezien niet alles goed geregeld, want in 1831 moest een nog geen twee jaar oude tochtsloot worden verlegd. Lager gelegen gronden liepen door de verkeerde ligging regelmatig blank!

In 1899 werd na het opknappen van het muldershuis ook herstel verricht aan de molen, o.a. vervanging van een deel van een achtkantstijl dat erg slecht bleek. Molenmaker Hazenberg laste een nieuw stuk waarna de molen weer een tijd vooruit kon.

In 1914 werd een nieuw molenaarshuis gebouwd nadat het oude, vanwege de nieuwe woningwet, onbewoonbaar was verklaard.
Aan de molen zelf is door de jaren ook genoeg gerestaureerd. In 1928 kwam er een tegenvaller: de bijna 100 jaar oude kap moest geheel worden vernieuwd. Ondanks de opkomende elektriciteit bleef men de molen trouw en werd  in de molen geïnvesteerd.
In mei 1937 besloot men zelfzwichting aan te laten brengen. Molenmaker Hazenberg begrootte de kosten op ƒ 150,--.

In 1941 werd de schroef vervangen; in 1947 een nieuwe binnenroede gestoken, gemaakt door de firma Gorter uit Hoogezand. In 1955 herstelde molenmaker Bremer de molen voor ƒ 6.406,--. Hij stak daarbij onder meer een nieuwe buitenroede. “De Hollandsche Molen” gaf toentertijd 25% subsidie op de begroting, de provincie 10% en de gemeente Hoogkerk ƒ 400,--.
In 1963 werd de vijzel hersteld. Rond 1970 werd een nieuwe binnenroede gestoken.
Eind 1972, begin 1973 was uitvoerig herstel aan het wiekenkruis nodig als gevolg van de zeer zware novemberstorm, waarbij de zelfzwichting deels van een roede werd afgeblazen.

Na jaren van trouwe dienst kwam eind jaren '80 een eind aan het malen op de wind: naast de molen werd een elektrisch gemaal geplaatst. Sindsdien zorgt dat voor de bemaling.

In 1997 is er opnieuw een grote restauratie uitgevoerd: de kap werd, met kuip, neutenring en boventafelement, geheel vernieuwd. Bij die gelegenheid werd de kap ook weer met riet gedekt; sinds 1928 was dat verticaal gepotdekseld. Ook werd een nieuwe buitenroede gestoken. De totale kosten bedroegen ƒ 260.000,--. De officiële ingebruikstelling vond plaats op 30 mei 1997.

In 2004 is een nieuwe vijzel geplaatst en sindsdien is de molen weer geheel maalvaardig en ook zeer geregeld in bedrijf. In 2022 werd die vijzel nog geheel nagezien en kreeg een nieuwe gang duigen.

Helaas volgde hierna opnieuw stilstand: de ruim 50 jaar oude binnenroede bleek bij de askop in minder goede staat en dient vervangen te worden.


aanvullingen

toelichting naam

De molen is vernoemd naar de polder die hij kan bemalen.

advertentie afbeelding

foto's

foto's