Ondermolen O

Ursem, Noord-Holland
bestaande molen

media-bestand
Molen 00122 Ondermolen O (Ursem)
Abel van Loenen (1-9-2019)

korte karakteristiek

naam
Ondermolen O
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
herbouwd
1652 / 1957
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig in circuit
bestemming
Vh. bemalen van het waterschap de Schermer (2e trap), thans buiten bedrijf; woning
adres
Molenweg 12
1645 WK Ursem
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate Nr
00122
inventarisnr
NH088

locatie

plaats
Ursem
plaats aanduiding
gemeente
Alkmaar, Noord-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Schermer, sectie U, nr. 410
geo positie
X: 120.869, Y: 514.467
N: 52.61667, O: 4.88324
biotoop waarde
Bijzonder groot
biotoop toelichting

contact en bezoek

bezoek/postadres
Molenweg 12
1645 WK Ursem
molenaar
Peter Volmer
telefoon
072-5022598 of 072-5022423
e-mail

website
social media
open voor publiek
nee
gericht op scholen
nee
AKG lid
nee
bijzonderheden

levensloop

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig in circuit
bestemming
Vh. bemalen van het waterschap de Schermer (2e trap), thans buiten bedrijf; woning
omwentelingen

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Eiken achtkant, gedekt met riet, op lage voet. De onderste ca. 2 meter gedekt met geteerde gepotdekselde planken
kap
Gedekt met riet
inrichting

Houten vijzel Ø 2,00 m. met drie gangen; (gereconstrueerde) woning met spilkast en bedsteden.

kenmerken windmolens

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
binnenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
50 houten rollen; binnenkruirad met 16 spaken
vlucht
24,90 m.
vang
Stutvang; 3 vaste stukken. Vangbalk met klos, vangstok. Pal.
overbrenging

Bovenwiel 51 kammen
Bovenschijfloop 24 staven, steek 16,5 cm.
Onderbonkelaar 27 kammen
Vijzelwiel 31 kammen
Overbrengingsverhouding 1 : 1, 85

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Buurma 215 buiten 1988 1988 buiten aanw. 24,90
Buurma 216 Binnen 1988 1988 Binnen aanw. 24,90
Pot binnen ? 1958 binnen 1988 24,90
Pot buiten ? 1958 buiten 1988 24,50
Pot buiten ? buiten 1944 25,00
Pot binnen ? binnen 1944 25,00
wiekverbeteringen

Op deze molen is nooit een wiekverbetering toegepast.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Gieterij Hardinxveld 28 1988 1988 aanw.
media-bestand
As 616, De Prins van Oranje
De Prins van Oranje
616 1869 1957 1988
Sterkman & Zn, wed. A. 291 1864 1864? 1944 05,35

eigendom

eigenaar
Schermer Molens Stichting
eigendomsvorm
Stichting
eigendomshistorie

Schermer Molens Stichting sinds 1-01-2014, daarvoor de Stichting Schermer Molens sinds 1964, daarvoor het Waterschap de Schermeer.

geschiedenis

Ondermolen O is een eind 1633 of begin 1634 gebouwde achtkante binnenkruier. Aanvankelijk diende hij als bovenmolen voor de toen nog droog te malen Schermeer. Toen de Schermeer eenmaal daadwerkelijk droog begon te vallen, vond een grote herschikking van de aanwezige molens plaats. Deze molen werd daarom in 1652 verplaatst naar de huidige locatie, om daar te dienen als ondermolen. Als Ondermolen O maakte hij vervolgens deel uit van de (inmiddels grotendeels verdwenen) groep van zestien molens tussen Ursem en Schermerhorn, de zgn. Noordkust. Deze maalde in drie trappen de binnenboezem van de Schermer af op de Schermerboezem.

De molen werd in 1882 vervijzeld, kwam in 1929 buiten bedrijf en diende daarna uitsluitend nog als woning.
Op 5 maart 1944 werd de molen 'geplukt': as, roeden en ook koningspil werden verwijderd om te worden gebruikt voor herstel van de Barremolen te Zoeterwoude-Rijndijk. Deze had eind 1943 door asbreuk zijn wiekenkruis verspeeld. Het was oorlog, materieel was duur en schaars en de Schermermolens zouden toch niet meer in bedrijf komen.
 
In 1957 werd de molen uitwendig hersteld door het aanbrengen van een bovenas, twee tweedehands roeden en een 'bovenwiel'. Dit laatste was een oud vijzelwiel (en dus veel te klein, waardoor draaien niet verantwoord was). Daarnaast was de derdehands bovenas voor dit type molen veel te kort. Zo leidde deze molen, overigens net als de andere Schermermolens in die tijd, een statisch bestaan. Uitwendig compleet, maar niet meer dan dat en van binnen alleen een woning.

Verandering van deze situatie kwam pas in 1988 toen deze molen, als laatste van de elf overgebleven Schermermolens, draaivaardig werd gemaakt door het aanbrengen van een nieuwe gietijzeren as (van lang model, veel beter passend bij een Noord-Hollandse binnenkruier), bovenwiel en roeden. Sindsdien draait de molen weer regelmatig. In 1999 werd ook een koningspil geplaatst.
In het kader van het grote project, waarbij alle Schermermolens weer maalvaardig werden gemaakt, werd Ondermolen O in 2004 geheel gecompleteerd met boven- en onderschijfloop, vijzelwiel en een houten vijzel. Deze molen, die tamelijk ver van de andere overgebleven molens van Schermerhorn gelegen is, kreeg een maalcircuit. De vijzelwaterloop van de in 1930 gesloopte ondermolen N dient hierbij als overstort.


aanvullingen

toelichting naam

De molen wordt, ter onderscheiding van de - vroegere - buurmolens, aangeduid met een letter. De buurmolens mogen dan bijna alle verdwenen zijn, waardoor juist deze molen er wat eenzaam bij staat, maar de aanduiding is gebleven!

trivia

Deze Schermermolen ligt relatief dicht bij de openbare weg. Toen de molen nog in bedrijf was, was hier, om zicht op de weg te houden en de molen op tijd te kunnen vangen als er paarden langskwamen (paarden zijn in de regel nogal schrikachtig bij een malende molen), een spionnetje (kleine spiegel) aanwezig.

advertentie afbeelding

foto's

foto's