afbeelding 2:
Kostverlorenvaart
Gezien in westelijke richting naar Kattensloot en Westerkerk. Links molen De Kat. Afmetingen: 250x340 mm. Techniek: steendruk, penseel in kleur en eiwit.
collectie: Tekeningen en prenten, vervaardiger: Buffa en Zonen (uitgever)

[De Kat was een stellingmolen, de eerste molen links is een paltrok, waarschijnlijk de Steur. Zie ophaalbrug over Kattensloot aan de Singelweg geheel links.]
-----

Toelichting op afb. 2, de steendruk:

Er bestaan grote twijfels of de steendruk links inderdaad zaagmolen De Kat laat zien.

Zaagmolen De Kat was een bovenkruiende stellingmolen, die in 1755 een gelijknamige paltrok verving, eigendom van Jan Kat (vdHO - Molens van A'dam, dl. 2, item 22). In die zin zou bovenstaande steendruk hoogstens historiserend kunnen zijn met een situatie rond 1750 op z'n laatst. Frans Buffa begon zijn uitgeverij*) pas in 1790 en dit soort steendrukken werden rond 1850 door opvolgers in de firma Frans Buffa & Zonen op de markt gebracht. De steendruk wordt door het antiquariaat Het Bisschopshof gedateerd rond 1850. De steendruk zou vervaardigd kunnen zijn door T. Fourmois naar een aquarel van Cornelis Springer (1817-1891). Gezien deze jaartallen kan Springer De Kat nooit als paltrok gezien hebben.
Maar er klopt meer niet. Hier is een waarschuwing op zijn plaats om de bijschriften in de Beeldbanken altijd kritisch te bekijken. We kunnen nooit in westelijke richting kijken naar de Westertoren met deze voorgrond. Dan moet je in Amsterdam-Oost gaan staan. De kijkrichting is zuid-oost. De dubbele bomenrij helemaal links is ongetwijfeld de Buitensingel, maar de ophaalbrug kan nooit over de Kattensloot liggen; daarvoor draait hij de verkeerde kant op en die bewuste brug was een dubbele wipbrug, zoals de tekening van Rieke laat zien. Dit is in werkelijkheid een kleinere brug over een dijksloot naar een molenwerf in de polder.
Dit zijn de enige indicaties dat er water moet zijn; verder is er geen spat water te zien en reiken de weilanden met vee en personen tot aan de molens. Ook al ligt er achter een dijkje of kade een slootje verborgen, het kan nooit de tamelijk brede Kattensloot zijn, net zo min als de Kostverlorenvaart. Beiden tezamen waren ook in 1750 al een belangrijke vaarweg van de Haarlemmermeer naar het IJ.

De vraag is nu: wat zien we dan wel?

*) De oprichter van kunsthandel Frans Buffa & Zonen in de Kalverstraat 39, hoek Gapersteeg, was de Italiaan Frans Buffa, die van 1790 tot 1815 de zaak leidde, opgevolgd door zijn zoons Sebastiaan en Giovanni Buffa, die beiden van 1815 tot 1836 aan de touwtjes trokken, en de Franse horlogiers Pierre Adrien en Theodoor Beguin, die respectievelijk van 1836 tot 1866 en van 1866 tot 1872 leiding gaven aan de zaak. De firma heeft tot 1915 bestaan.

Theo Bakker, 3 juli 2013.
-----

Afbeelding 2: Steendruk Buffa & zn., welke molens we zien?

Op de voorgrond paltrokmolen Het Amsterdamsche Wapen,
met daar achter paltrokmolen De Vijfhoek,
gevolgd door de toren van de Westerkerk.
In het midden vooraan paltrokmolen De Eendracht,
en rechts in de voorste linie paltrokmolen De Schelvis.
Midden boven de lange droogloods staat paltrokmolen De Witte Duif.
Molen de Kat staat hoogstwaarschijnlijk onder de linker wiek van De Eendracht.
De ophaalbrug leidt van de Vijfhoekweg naar de Singelgracht.
Het rechthoekige pand links van Het Amsterdamsche Wapen behoort mogelijk bij deze molen.
De tekenaar staat op de Haarlemmerweg en kijkt over de Kostverlorenvaart die achter een polderdijkje ligt verstopt.
Links uit beeld moet de industriezaagmolen Het Vriesche Wapen staan.

Jos van Schooten, 8 okt. 2021.
-----

afbeelding 3:
Singelgracht met de Kattenbrug en de Kattensloot, gezien vanaf het eerste Marnixplantsoen. Op de achtergrond molens de Windhond, Kat, Star, Buis, Leidsewapen en Steur.
datering: Voor 1892, collectie: Tekeningen en prenten
tekenaar: J.M.A. Rieke (1851-1899)

[Op deze afbeelding is de eerste molen links van de Kattensloot wel een stellingmolen.]