Molen Fortuna, Noordhorn

Noordhorn, Groningen
b

korte karakteristiek

naam
Fortuna
modeltype
Kantige molen, stellingmolen
functie
korenmolen, pelmolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Voorlopig niet draaivaardig (zie 'Aanvullingen').
bestemming

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf

adres
Schippersstraat 2A
9804 PN Noordhorn
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van Fortuna via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
00430
oude dbnr.
B349
Meest recente aanpassing
media-bestand
Molen 00430 Fortuna (Noordhorn)
Bas Juk (3-6-2023)
Na de asbreuk wordt het gevlucht verwijderd.

locatie

plaats
Noordhorn
plaatsaanduiding
gemeente
Westerkwartier, Groningen
kadastrale aanduiding
Gemeente Zuidhorn, sectie E, nr. 906
geo positie
X: 222298, Y: 586292
N: 53.25907, O: 6.39589
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde

contact en bezoek

bezoek/postadres
Schippersstraat 2A
9804 PN Noordhorn
molenaar
Klaas Hekker
telefoon
06-15194640
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden
Zaterdags van April tot november van 10-16 uur. Andere dagen en tijden op afspraak
toegangsprijzen
vrijwillige bijdrage
winkelinformatie
beperkt
meelverkoop
nee
museuminformatie
Tentoonstelling Slag bij Noordhorn en Schansenkrijg in het Westerkwartier
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Kantige molen, stellingmolen
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Houten achtkant, gedekt met horizontale houten delen, op gemetselde onderbouw.
kap
Gedekt met verticale houten delen.
inrichting

Twee koppel 17der kunststenen; twee pelstenen; kammenluiwerk

versieringen

Eenvoudige baard, wit geverfd, met klein de jaartallen '1890' en '1983' en daaronder op een aparte plank in houtsnijwerk: 'Fortuna'.

Heel mooi en tegenwoordig bijzonder is het Sluis-reclamebord op de stenen onderbouw.

plaats bediening
stellingmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Neutenkruiwerk; kruilier met rondgaande ketting
vlucht
21,00 m.
vang
Hoepelvang (metaal). Vangbalk met duim; vangstok.
overbrenging

Bovenwiel 65 kammen
Bovenbonkelaar 35 kammen
Spoorwiel 101 kammen
Pelschijflopen 21 en 22 staven
Steenschijfloop (NO) 33 staven (17der kunststenen)
Steenschijfloop (NW) 30 staven (17der kunststenen)
Kammenluitafel 31 kammen
Overbrengingsverhoudingen 1 : 8,93 en 1 : 8,52 (pelwerk); 1 : 5,68 en 1 : 6,25 (maalwerk).

hoogte
van de stelling: 8.30 m.
wiekvorm
Binnenroede systeem Fauël met neusremkleppen via de doorboorde as bedienbaar, buitenroede systeem Van Bussel.
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Straathof ✉︎ 323 binnen 2018 2018 binnen aanw. 21,40
Straathof ✉︎ 324 buiten 2018 2018 buiten aanw. 21,40
Vaags ✉︎ 191 buiten 2008 2009 buiten 2018 21,40
Vaags ✉︎ 192 binnen 2008 2009 binnen 2018 21,40
Bremer ✉︎ ? buiten 1984 1984 buiten 2008 21,00
Bremer ✉︎ ? binnen 1962 1962 binnen 2008 21,00
Bremer ✉︎ 1 buiten 1951 1951 buiten 1984 21,00
onbekend ✉︎ ? binnen ? 1937 binnen 1962 21,00
wiekverbeteringen

Na 1900 kreeg de molen op beide roeden zelfzwichting. Tussen 1932 en 1934 werd één roede verdekkerd in combinatie met zelfzwichting, de andere roede kreeg echter weer Oud-Hollands met zeilen. Lang duurde dit niet, want deze zeilen maakten al snel weer plaats voor zelfzwichting.
Bij het herstel van 1951 werden beide roeden voorzien van het systeem Van Bussel met zelfzwichting, op de binnenroede ook met neusremkleppen.
In 1961 kreeg de binnenroede fokwieken. De zelfzwichting op deze roede verdween voor 1970 en werd vervangen door een zeilhekwerk, ook verdween enige tijd later de zelfzwichting op de andere roede. In 1984 bleef dit gehandhaafd.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As 1366, De Prins van Oranje
De Prins van Oranje
✉︎ 1366 1890 1890 2023
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Voorlopig niet draaivaardig (zie 'Aanvullingen').
bestemming

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf

molenmaker
M. Noordewier, Niezijl (1890)
omwentelingen
geschiedenis

De molen werd in 1890 in opdracht van K. Homan gebouwd door molenmaker M. Noordewier uit Niezijl, ter vervanging van de op 25 juni 1890 afgebrande molen van rond 1800. Het achtkant kwam van de koren- en pelmolen van Elings te Grijpskerk.

Op basis van de herinneringen van wijlen molenaar Bakker is aan te nemen dat deze molen in 1951 de allereerste (gelaste) Bremer-roede kreeg. Tot dat jaar had de molen geruime tijd met één roede gestaan. In 1962 volgde nieuw herstel, waarbij ook de andere roede werd vervangen.

Eind 2007 werd de molen stilgezet omdat de binnenroede aan een zijde doorgeroest bleek. Onder grote belangstelling werden op 15 april 2009 twee nieuwe roeden gestoken door Jellema Molenbouw. Wederom zijn zij voorzien van Van Busselneuzen op de ene en fokken op de andere roede.
In de loop van 2009 en 2010 werd dit herstel uitgebreid met de plaatsing van een tweede koppel maalstenen, het uitlijnen en afstellen van het pelwerk, verbeteren van de vang en een grote schilderbeurt.

Helaas moest ook deze molen in 2017 worden stilgezet als gevolg van alle problemen rond de gedeelde roeden en het duurde even voordat nieuwe waren gemaakt. Op 12 september 2018 zijn deze gestoken.

Op zaterdag 3 juni 2023 ging het bij deze molen goed mis: omstreeks 15.00 uur brak de bovenas. Het wiekenkruis, op dat moment draaiend met vier halve zeilen, bleef hangen omdat de zwichtstang, aanwezig in deze doorboorde as, niet brak.
Diezelfde avond heeft men het wiekenkruis, dat verder vrijwel intact bleef, weg kunnen takelen.

Eigenaren waren o.a.:

  • Gebr. Bakker (juli 1945-1964)
  • R. Bakker (1964-1971)
  • Gemeente Zuidhorn (vanaf 1971).

 

aanvullingen

toelichting naam

Bij de grote herstelbeurt van 1951 bracht de molenmaker de naam 'De Specht' op een bord aan. Dit tot ongenoegen van molenaar Bakker, die de molen 'De Fortuin' had willen noemen.
De schilder die bij nieuw herstel in 1962 die naam moest aanbrengen, vergiste zich ook en zette 'Fortuna' op het bord neer, in plaats van 'Fortuin', wederom tot boosheid van de eigenaar.
Hierna is alsnog de naam De Fortuin toegepast en ook op het bord vermeld.
Sinds 2009 spreekt men echter officieel toch weer van "Fortuna" en is de naam "De Fortuin" weer van de molenromp verwijderd!

trivia

Een leuke bijzonderheid is dat de Fortuna niet alleen een deur op O en W heeft, maar ook een op N. Het verhaal gaat dat de vroegere molenaar hiermee zijn concurrent in Noordhorn beter in de gaten wilde houden!

Nog iets: op 13 mei 1916 zag Tiddo Klaas Muda, de later zeer bekend geworden pelmulder van Den Andel, in deze molen het levenslicht. Zijn vader Jan Alje Muda verkocht de molen, toen met één roede staand, in 1932 en verhuisde met zijn gezin naar Den Andel.

foto's

foto's