Molen De Smid (1e), Zaandam-West

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1712

verdwenen

1888

verbrand

opvolger

Zaandam-West (De Smid (2e))

geschiedenis

Het bouwjaar van de Smid is niet achterhaald. De eerste vermelding is van 1 januari 1713 [*], toen hij werd verzekerd tegen brand. Dit gebeurde door Gerrit Dirksz. Smit. Vermoedelijk, gelet op zijn naam, was dit de bouwheer van de molen of anders zijn zoon.

In 1726 was de Smid het eigendom van Dirk Smit. Daarna kreeg de molen korte tijd achter elkaar diverse verschillende eigenaren. Op 1 januari 1734 werkte de molen voor Vaster Wennes, op die dag liet Wennes namelijk de Smid tegen brand verzekeren in een assurantiecontract. De verzekerde waarde van de molen werd toen vastgesteld op ƒ 1200.

Op 24 april 1835 werd de molen het eigendom van Cornelis Farret. Enkele tientallen jaren later kwam de Smid in eigendom van de Zaandammer houthandelaar Huybert van de Stadt. Huybert van de Stadt begon in 1847 als houtzager met de paltrok “de IJsvogel”, twee jaar later breidde hij zijn zaken uit met de paltrok “de Bonsem”. Het bedrijf van Huybert van de Stadt groeide binnen korte tijd zeer sterk. In 1853 liet hij een nieuwe houtzaagmolen bovenkruier bouwen die de naam “de Zaan” kreeg. Kort daarna verwierf hij ook de paltrok “de Vergulde Hoorn” en de bovenkruier “de Liefde”. Toen van de Stadt in 1872 stierf had hij geen opvolger meer, waarna de zaken werden geliquideerd. Zeer waarschijnlijk werd de Smid toen gekocht door Jan Muusse, die met de molen een houthandel begon.

De molen werd op zaterdag 28 november 1885 getroffen door een zware storm, waarbij een roede afbrak die midden in de molen terechtkwam en grote schade veroorzaakte.

Op 14 november 1888 sloeg het noodlot toe, de Smid raakte ’s ochtends vroeg door onbekende oorzaak in brand en werd totaal verwoest. Ondanks het feit dat de molen dichtbij de bebouwing stond en gemakkelijk te bereiken was, lukte het de brandweer niet om tijdig bij de brand aanwezig te zijn. De molen was schijnbaar redelijk verzekerd, want Jan Muusse besloot tot herbouw.

Bronnen:
- “de Zaende” 2e jaargang 1947 blz. 335
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 88
- www.duizendzaansemolens.nl R. Couwenhoven
- “Zaanse molenbranden” R. Couwenhoven 2001 blz. 69
- “Engel van de Stadt, zijn voor en nageslacht” Dr. S. Hart 1951 blz. 225
- "1100 Zaanse Molens", Ron Couwenhoven 2015, blz. 41.