Molen De Roos, Delft

Delft, Zuid-Holland
b

korte karakteristiek

naam
De Roos
modeltype
Ronde molen, stellingmolen
functie
korenmolen
bouwjaar
herbouwd
2013
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming
Het malen van graan, thans op vrijwillige basis
adres
Phoenixstraat 111-112
2611 AK Delft
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Roos via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
03503
oude dbnr.
B959
Meest recente aanpassing
| Geschiedenis
media-bestand
Molen 03503 De Roos (Delft)
Inge van Kasteren (14-5-2022)
De Roos kan zich eindelijk weer spiegelen in water. Dit nadat de omgeving jarenlang behoorlijk op de proef was gesteld.

locatie

plaats
Delft
plaatsaanduiding
gemeente
Delft, Zuid-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Delft, sectie B, nr. 2922
geo positie
X: 83885, Y: 447800
N: 52.01400, O: 4.35128
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde
Zeer groot: de molen verrijkt het stadsbeeld ter plaatse enorm, maar wordt op zijn beurt weer gedomineerd door de torens van de Oude en de Nieuwe Kerk.

contact en bezoek

bezoek/postadres
Phoenixstraat 111-112
2611 AK Delft
molenaar
Jan Spruit / Dirk Pereboom / Herman Polderman / Louis Verstraaten / Jelle Faddegon / André van der Kraan / Evert van Bokhorst / Mark Stapel
telefoon
06-30116567 of 020-623 8703
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
nee
openingstijden

Woensdag en vrijdag 14:00-16:00 uur; zaterdag 10:00 - 16:00 uur; reserveren hoeft niet maar mag wel via: https://delftsemolen.nl/reserveren/
Winkel geopend: woensdag en zaterdag: 10:00-17:00

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie

Op de tweede zolder is een kleine tentoonstelling over de geschiedenis van deze molen. 

gericht op scholen
nee
AKG lid
ja
bijzonderheden

constructie

modeltype
Ronde molen, stellingmolen
krachtbron
wind
functie
romp
Ronde stenen molen op zeskante stenen onderbouw
kap
Gedekt met dakleer
inrichting

Een koppel 17der blauwe en een koppel 17der kunststenen op één maalstoel op de stellingzolder; twee regulateurs; borstelbuil; mengketel; sleepluiwerk; elektrisch luiwerk

versieringen

Fraaie baard, groen geverfd, wit afgebiesd, met uitgestoken roos en de opschriften '1679 1990' en daaronder 'De Roos'.
(N.B. Deze baard is enige jaren geleden nieuw gemaakt, de oude wordt in de molen bewaard).

Het bovenlicht bij de deur van de aangrenzende woning heeft eveneens een versiering van een roos.

De gevelsteen van de Groenmolen (die tot 1928 aan de Zuidvest stond) wordt in de molen bewaard.

plaats bediening
stellingmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
48 gietijzeren rollen; kruirad
vlucht
25,35 m.
vang
Losse Vlaamse blokvang uit vier stukken; vangbalk met haak; vangstok
overbrenging

Bovenwiel 72 kammen
Bovenschijfloop 33 staven, steek 12,0 cm.
Spoorwiel 80 kammen
Steenschijflopen 27 resp. 24 staven, steek 8,5 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 6,46 resp. 1 : 7,27

hoogte
van de stelling: 12,0 m.
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Beijk ✉︎ 76 binnen 2023 2023 binnen aanw. 25,25
Beijk ✉︎ 77 buiten 2023 2023 buiten aanw. 25,35
media-bestand
Roede 646, Derckx
Derckx
✉︎ 646 buiten 1990 1990/2013 buiten 2023 25,35
media-bestand
Roede 647, Derckx
Derckx
✉︎ 647 binnen 1990 1990/2013 binnen 2023 25,25
media-bestand
Roede 88, Bremer
Bremer
✉︎ 88 buiten 1964 1965 buiten 1984 24,90
Bremer ✉︎ 89 binnen 1964 1965 binnen 1984 24,90
wiekverbeteringen

Deze molen heeft nooit een wiekverbetering ondergaan.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As 30, Enthoven & Co, L.I.
Enthoven & Co, L.I.
✉︎ 30 1847 1857c aanw. 05,55
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
circa
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming
Het malen van graan, thans op vrijwillige basis
omwentelingen
eigendomshistorie

De Hollandsche Molen is eigenaar sinds 1926, met uitzondering van de periode 15-12-2009 tot 4-9-2013: toen was dat, vanwege de zeer omvangrijke werkzaamheden aan het spoortraject, tijdelijk ProRail.
Vóór 1926 was de familie Van Rhijn eigenaar.

geschiedenis

Oorspronkelijk stond er in Delft een standerdmolen De Roos aan de Bastiaanse Vest (thans de Zuiderstraat). Deze werd in 1679 door Fons van Mierop naar de Westvest overgeplaatst op een bastion, waar de Gasthuismolen had gestaan; deze standerdmolen was dat jaar omgevallen en niet meer hersteld.

De Roos werd niet letterlijk verplaatst: met gebruikmaking van enige onderdelen van De Roos bouwde men een wipkorenmolen met stelling op een zeskante onderbouw. Niet bekend is waarom men voor deze constructie koos. Delft kende weliswaar meer wipmolens als industriemolen, maar de ronde stenen bovenkruiers waren toentertijd al in opkomst.

Het bouwjaar van de huidige molen moet rond 1760 liggen. De zeskante stenen onderbouw van de wipmolen moet toen zijn verhoogd en bovenop verrees een ronde stenen bovenkruier. Hiermee creëerde men (onbedoeld) wel een probleem, want de hoge stenen molen werd niet verder gefundeerd, maar stond min of meer op de teerlingen van de Gasthuismolen. Iets wat, naar later zou blijken, volstrekt onvoldoende was.

Van 1826 tot 1889 was Pieter van Rhijn, afkomstig van de wipkorenmolen van Hazerswoude, hier eigenaar. Hij werd opgevolgd door zijn zoon Klaas. Toen deze zijn bedrijf wilde beëindigen, bood hij de molen aan de jonge vereniging “De Hollandsche Molen” te koop aan.
Die vereniging slaagde er vervolgens in, een geldbedrag bij elkaar te krijgen om de molen aan te kopen. Men kreeg hierbij steun van de gemeente en in totaal maar liefst 223 andere belangstellenden. Aldus redde men de laatste complete molen op Delfts grondgebied.
Vanaf 1928 was de molen verhuurd aan de familie De Vreede; tot 2009 heeft J.A. 'Koos' de Vreede, de derde generatie, hier zijn bedrijf uitgeoefend.

In november 1929 ontstonden grote problemen toen de molen vrij plotseling sterk ging verzakken en inderhaast tegen omvallen moest worden gestut. Daartoe moest men de woning aan de noordzijde zelfs deels afbreken! De oorzaak van het verzakken: door allerlei in de jaren '20 uitgevoerde infrastructurele werkzaamheden (aanleg van spoor-, auto- en tramwegen en het daarvoor noodzakelijke dempen van de stadsgracht en allerhande graafwerk vlakbij de molen 'meldde' de zeer slecht opgezette fundering van De Roos zich. In 1930 kreeg de molen een nieuwe fundering; de kosten daarvan bedroegen ƒ 10.000,--.

In 1931 werd aan de noordzijde een nieuw pakhuis opgetrokken, in 1942 de woning gerestaureerd. Voor dat laatste wisten leden van "De Hollandsche Molen" - ondanks de oorlogsomstandigheden - ƒ 2000,-- bijeen te brengen.

Oorspronkelijk lagen de maalstenen niet op de stellingzolder, maar één zolder hoger. In de jaren dertig werd de inrichting gewijzigd. De reden hiervoor is niet bekend.

In 1961 moest vanwege de slechte staat het wiekenkruis worden verwijderd. Pas in 1964 volgde herstel.
Vanaf ca. 1975 werd door huurder Niek de Vreede met behulp van diverse vrijwilligers weer regelmatig op windkracht gemalen. In 1983 kwam hieraan een einde: de kap bleek in slechte staat en de molen kreeg vervolgens (vooral vanwege het vele verkeer per spoor in de directe omgeving) een draaiverbod. In de nacht van 14 op 15 februari 1984 gingen beide roeden eruit.
In 1986 werd Stichting "Molen de Roos" opgericht om extra geld in te zamelen, omdat een restauratie door allerlei problemen financieel niet rond te krijgen was. In drie jaar tijd is door deze stichting meer dan ƒ 200.000,-- bijeengebracht.
Op 16 november begon men - wederom 's nachts omdat anders het tramverkeer stil zou komen te vallen - met het afnemen van de kap.

Deze restauratie werd de meest ingrijpende die molen en woonhuis tot dan toe hadden ondergaan. Meest spectaculair werd het rechtzetten van de molen die, ondanks de nieuwe fundering van 1930, nog steeds behoorlijk scheef stond. Hiertoe werd de ronde stenen bovenbouw net onder de stelling losgemaakt van de zeskante voet. Met oliedrukvijzels werd de bovenbouw aan de noordzijde 51 cm. omhoog gebracht, waarna er een wigvormig stuk metselwerk werd aangebracht om aldus de molen vanaf de stelling weer geheel recht te krijgen. Tegenvaller hierbij was dat het metselwerk boven de stelling hier en daar veel slechter bleek dan gedacht. Het bleef daarom bepaald niet bij rechtzetten: stelling, kap, roeden, staart en schoren werden eveneens vernieuwd. Vervolgens bleken ook boven- en spoorwiel 'op' te zijn en ook die moest men vernieuwen. Tussen de bedrijven door kreeg de molen nog nieuw koppel stenen en de woning deels een nieuw dak en reparaties aan het metselwerk.
Op 28 september 1990 werd de molen feestelijk in gebruik gesteld door Prins Claus, beschermheer van De Hollandsche Molen, daarbij geassisteerd door Meta Pekelharing, jongste donateur van Stichting "Molen de Roos". Sinds die tijd was de molen weer regelmatig op vrijwillige basis in bedrijf.

Jarenlang ging daarna alles goed, maar toen kwam de trein! Al zeer lang was namelijk gesproken over verdubbeling van het spoor in Delft. De Roos en de Bagijnetoren staan aan de Phoenixstraat, op de plaats van de oude stadswal. Iets ten westen daarvan liep de spoordijk als een grote dam dwars door Delft en die sneed de stad vrijwel doormidden. Om aan deze ongewenst situatie een einde te maken werden plannen ontwikkeld om de spoordijk te vervangen door een ondergrondse tunnel.
Zowel molen als waltoren stonden op het tracé van de ontworpen tunnel, maar hoefden niet niet te worden verplaatst: de plannen werden zo uitgewerkt dat de tunnel ónder molen en waltoren door werd gebouwd. De monumenten zouden nieuwe funderingspalen krijgen die uiteindelijk zouden komen te rusten op het dak van de te bouwen spoortunnel.
In verband hiermee droeg op 15 december 2009 De Hollandsche Molen haar Delftse eigendom tijdelijk over aan ProRail. Tijdelijk: het gehele gebied rond De Roos werd als bouwterrein bestempeld en voor de molen betekende dit ook, dat was duidelijk, enkele jaren stilstand.
Tot maart 2010 werd er nog gedraaid; op 25 maart dat jaar werden beide roeden gestreken (en vervolgens opgeslagen bij Verbij te Hoogmade). Ook verwijderde men een deel van de stelling, om het slaan van damwanden in de grond niet te hinderen. Nadat dat laatste werk gereed was gekomen, werd in augustus 2011 de stelling weer gecompleteerd.

Zo bleef De Roos onttakeld staan tot 20 maart 2013: toen werden beide roeden weer gestoken. Het wiekenkruis is toen in de kleuren van vóór 1961 geschilderd: roeden en windborden lichtgeel; voorzomen donkergroen. Spoedig daarna maalde de molen weer.

In de nazomer van 2016 begon men met herstel van het metselwerk van de zeskante onderbouw. Daarbij is toen ook de al zeer lang geleden dichtgemetselde tweede inrijpoort weer opengemaakt. Dit vooral om de praktische reden dat men zo de molen in kan zonder door de winkel te hoeven. Al met al is de omgeving van De Roos de afgelopen jaren sterk veranderd maar zeker niet verslechterd!

Begin 2022 voorzag men deze molen voorzien van een koppel 17der blauwe stenen. Bijzondere stenen, want deze waren tijdens de graafwerkzaamheden rond het spoortraject bij de molen aangetroffen. Men twijfelt er niet aan dat deze afkomstig moeten zijn van De Roos zelf. Voor de installatie tekende Verbij Hoogmade, Hans Titulaer voorzag dit koppel van een nieuw scherpsel. Het schijfloop is voorzien van een groter aantal staven dan die van het al aanwezige koppel en aldus is de overbrenging iets verlangzaamd.

In de zomer van 2022 bleek, te midden van de roedenproblemen die overal in Nederland waren ontstaan, dat ook híer de roeden mankementen vertoonden. Directe stilstand volgde, maar de molen bleef wél open voor bezoek en meelverkoop. Het maalgoed van De Roos werd in overleg zoveel mogelijk op de Windlust in het nabijgelegen Nootdorp gedaan (toeval is logisch: ooit stond deze "Windlust" te Delft!).

In het vroege voorjaar van 2023 arriveerden de nieuwe roeden en in april begon men met het verwijderen van de ophekking van de oude. Maandag 17 april gingen dan de oude roeden eruit en meteen de nieuwe erin.
Op 4 mei 2023 draaide De Roos weer in volle glorie en daarna kon men weer wekelijks biotarwe, spelt en rogge malen!


aanvullingen

toelichting naam

Deze molen draagt al eeuwen de naam 'De Roos', maar wordt in Delft zelf doorgaans aangeduid als 'De Roosmolen'.

unieke eigenschap

Een ronde stenen molen op een zeskante onderbouw bestaat elders niet.

literatuur

Aart Struijk, Van stadswal naar tunneldak. De geschiedenis van molen De Roos te Delft. Delft 2013.

foto's

foto's