Molen De Nieuwe Molen, Veenendaal

Veenendaal, Utrecht
b

korte karakteristiek

naam
De Nieuwe Molen
modeltype
Ronde molen, stellingmolen
functie
korenmolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Tijdelijk niet draaivaardig (zie 'Geschiedenis')
bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

adres
Mulderslaan 5
3905 GA Veenendaal
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Nieuwe Molen via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
00757
oude dbnr.
B849
Meest recente aanpassing
| Diversen
media-bestand
Molen 00757 De Nieuwe Molen (Veenendaal)
Jesse Bergquist (25-11-2021)
De molen heeft sinds 2021 een nieuwe kleurstelling, die is gebaseerd op de kleurstelling die de molen had voor de verbusseling.

locatie

plaats
Veenendaal
plaatsaanduiding
gemeente
Veenendaal, Utrecht
kadastrale aanduiding
Gemeente Veenendaal, sectie H, nr. 2422
geo positie
X: 166516, Y: 449291
N: 52.03184, O: 5.55502
biotoopwaarde
3 (matig)
landschappelijke waarde
Zeer groot. Wél is er een groot appartementencomplex op Z en staan er op W nogal wat bomen.

contact en bezoek

bezoek/postadres
Mulderslaan 5
3905 GA Veenendaal
molenaar
Rob Ruitenbeek
telefoon
06-27374864
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
nee
openingstijden
toegangsprijzen
winkelinformatie
Meelproducten, molenwinkel open op zaterdagen 10.00 - 13.00 uur
meelverkoop
ja
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Ronde molen, stellingmolen
krachtbron
wind
functie
romp
Ronde stenen molen
kap
Gedekt met dakleer
inrichting

Eén koppel 17der kunststenen (gatenstenen) en één koppel 16der blauwe stenen; regulateur; sleepluiwerk. Elektrisch aangedreven roggepletter, elevator, mengketel en buil. Op de begane grond een elektrisch aangedreven koppel stenen.

versieringen

Eenvoudige baard, donkergroen geverfd, wit afgebiesd, met het opschrift 'De Nieuwe Molen' en in heel kleine cijfers het jaartal '19' '85'

Achterop de kap een bijzonder sierlijke windvaan in de vorm van een zeilschip

Hoog op de romp is in grove cijfers het bouwjaar '1911' afgebeeld

plaats bediening
stellingmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Engels; 42 ijzeren rollen. Kruilier.
vlucht
26,10 / 26,20 m.
vang
Vlaamse vang; 5 scharnierende stukken. Vangbalk met haak; vangstok. Kneppel; pal.
overbrenging

Bovenwiel 61 kammen
Bovenschijfloop 26 staven, steek 13,4 cm.
Spoorwiel 104 kammen
Steenschijflopen 31 staven
Overbrengingsverhouding 1 : 7,88

hoogte
van de stelling: 7,10 m.
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Straathof ✉︎ 185 buiten 2003 2003 buiten aanw. 26,20
Straathof ✉︎ 186 binnen 2003 2003 binnen aanw. 26,10
Derckx ✉︎ g.n. binnen 1968 1968 binnen 2002 26,08
Derckx ✉︎ (g.n.) buiten 1968 1968 buiten 2002 26,08
wiekverbeteringen

Van 1954 tot 1968 had deze molen op beide roeden het systeem Van Bussel met remkleppen.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Geraedts ✉︎ 1 2003 2003 aanw. 06,15
Enthoven & Co, L.I. ✉︎ 508 1868 1911 2002 06,30
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Tijdelijk niet draaivaardig (zie 'Geschiedenis')
bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

molenmaker
Fa. Wijnveen, Voorthuizen (1911) Fa. Verbij, Hoogmade (2003)
omwentelingen
geschiedenis

Vóór 1911 stond op dezelfde plaats van de huidige stenen stellingmolen een standerdmolen genaamd de Nieuwe Molen. Vanaf ongeveer 1630 is de familie Van Eden daarvan eigenaar geweest.
In volgorde: 1630 Dirk, dan Maas, dan Brand, dan Gijsbert en in 1773 trouwde Jan van Eden met Jannetje Schoonderbeek. De jongste zoon Gerrit (1814-1881) werd eigenaar van de molen. Hij trouwde met Judikje den Dolder. Uit dit gezin werden zeven kinderen geboren van wie de zonen het molenaarsvak leerden. Eén zoon; Jan Jacob, kocht op 3 augustus 1891 molen De Vriendschap van Nicolaas Wolfswinkel uit Amersfoort. Deze molen was gebouwd door Wessel Klomp in 1872, waarschijnlijk molenaar te Stichts Veenendaal. De andere twee zoons, Gerrit en Jacob,  bleven met de ongetrouwde zuster Jaantje bij moeder Judikje (overleden 1912) op de molen.

In 1911 besloot Gerrit de oude standerdmolen af te laten breken en een nieuwe grote ronde stenen stellingmolen te bouwen. Het wiekenkruis van de nieuwe molen was zeven meter hoger dan bij de standerdmolen. Om kosten te besparen werden kap en kruivloer van een gesloopte achtkante binnenkruier-poldermolen in Noord Holland gebruikt. Omdat een kap van een binnenkruier doorgaans zeer groot in doorsnede is, moest de gemetselde romp daarop aangepast worden: deze werd dus erg breed. Daarom staat sinds 1911 in Veenendaal een ongekend forse molen, met als onmiskenbaar voordeel dat hier veel meer bedrijfs- en opslagruimte beschikbaar kwam dan gebruikelijk.

Na het overlijden van Gerrit (1924) werd de molen verkocht aan zijn neef Harm van Eden, zoon van Jan Jacob, molenaar op molen De Vriendschap. Harm heeft volop gemalen tot in de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de oorlog viel de molen onder de voedselvoorziening, zodat iedereen daar zijn koren kon laten malen.
Eén van de drie koppel stenen werd in 1943 uit de molen verwijderd en in de schuur naast de molen geplaatst, om daar tijdens de laatste oorlogsjaren cokes te malen. Dit was nodig om de weinige auto's die nog konden rijden van brandstof te voorzien.

Na 1945 ging de mengvoederindustrie zich sterk te ontwikkelen: steeds meer grondstoffen moesten worden gebruikt, vaak soorten die moeilijk met stenen te malen waren. In deze molen was dat ook het geval: men plaatste een hamermolen met mengketel en de windkracht kwam buiten gebruik. Rond 1952 was de toestand slecht; zo was de stelling grotendeels verdwenen. Maar al in 1954 volgde een grote herstelbeurt.

De zoon van Harm van Eden bleef niet in het vak en verkocht in 1970 de molen aan de gemeente, welke hem later overdroeg aan de Stichting De Utrechtse Molens. Vrijwillig molenaarschap was in opkomst en deze molen was daar een levend voorbeeld van: er werd veel gemalen, onder meer voor enkele bakkers en andere vaste afnemers in Veenendaal maar ook voor particulieren.

Op zaterdag 9 maart 2002 voltrok zich een drama: de molen kwam in een korte maar hevige bui terecht. Als gevolg brak de bovenas. Resultaat: wiekenkruis totaal vernield, grote schade aan en in de kap en de lange spruit gebroken. De stelling raakte licht beschadigd. Het wiekenkruis kwam bovenop het huisje naast de molen terecht, maar de bewoners - die thuis waren - kwamen met de schrik vrij.
In 2003 werd met herstel begonnen; op 11 december 2003 plaatste men de grotendeels vernieuwde kap en stak nieuwe roeden. Kort daarna was de molen weer maalvaardig.

Vanwege ingrijpend herstel aan de stenen romp moest de molen halverwege 2010 enige tijd stilstaan: de oude fundering werd blootgelegd, om deels vervangen te worden in beton. In maart 2011 was de molen weer maalvaardig.

Tegenwoordig maalt men hier vooral rogge voor enkele bakkers in de omgeving.
Evenwel is, in het late najaar van 2021, deze molen, met vele andere binnen de provincie Utrecht, stilgezet omdat aan de kwaliteit van de roeden werd getwijfeld.
De meelverkoop in de molenwinkel hier gaat evenwel gewoon door!

 

aanvullingen

toelichting naam

Sinds mensenheugenis hebben in Stichts én Gelders Veenendaal twee molens gestaan: een standerdmolen op de Molenpol (bij de huidige Molenstraat) bekend onder de naam Oude (of Stichtse) Molen op Utrechts gebied en de Nieuwe Molen, een standerdmolen, waar nu de huidige stenen stellingmolen staat, op Gelders gebied. Dus de voorganger van de huidige molen werd ook al "De Nieuwe Molen" genoemd. 

literatuur

Ed van Gerven, 'De Utrechtse familie Van Eden' in: Molens 68 (2002) pp. 8 - 11.

foto's

foto's