Molen De Hantumermolen, Hantum

Hantum, Fryslân
b

korte karakteristiek

naam
De Hantumermolen
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
herbouwd
1978
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de polder Hantumerleeg

adres
Stoepawei 2
9147 BG Hantum
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Hantumermolen via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
03224
oude dbnr.
B78
Meest recente aanpassing
| Foto
media-bestand
Molen 03224 De Hantumermolen (Hantum)
Marco Kraal (4-4-2023)
Recent opgeknapte Hantumermolen met nieuwe (opgerolde) zeilen.

locatie

plaats
Hantum
plaatsaanduiding
gemeente
Noardeast-Fryslân, Fryslân
kadastrale aanduiding
Gemeente Ternaard, sectie E, nr. 632
geo positie
X: 193337, Y: 596906
N: 53.35717, O: 5.96299
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Zeer groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Stoepawei 2
9147 BG Hantum
molenaar
Marijn van Tilburg
telefoon
0519-295802
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
nee
openingstijden

Momenteel niet bekend

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Houten achtkant, gedekt met riet, met stenen veldmuren
kap
Gedekt met riet
inrichting

Houten vijzel Ø 1,62 m.

versieringen

Eenvoudige baard, wit geverfd met rood afgebiesde krullen, zonder opschrift

In de muur een steen met tekst:
Waterschap 'Hantumerleeg' opgericht in het jaar 1880, onder het bestuur van B.J. Hannema, G.A. Wassenaar, P.P. Bosch, D.B. Memerda en P.M. Memerda.
Bouwmeester der molen G.R. van Wieren van Janum.

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Neutenkruiwerk; 24 neuten. Kruilier.
vlucht
22,00 m.
vang
Vlaamse vang; 5 vaste stukken. Vangbalk met duim; vangstok.
overbrenging

Bovenwiel 63 kammen
Bovenbonkelaar 32 kammen, steek 11 cm.
Onderwiel 43 kammen
Vijzelwiel 44 kammen, steek 10,2 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 1,92

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Buurma ✉︎ 82 binnen 1977 1978 binnen aanw. 22,00
Buurma ✉︎ 83 buiten 1977 1978 buiten aanw. 22,00
Pot ✉︎ ? binnen ? 1931 binnen 1957 22,00
Westra ✉︎ g.n. buiten ? buiten 1957 22,00
wiekverbeteringen

In 1931 kreeg de binnenroede zelfzwichting; in 1932 volgde dat op de buitenroede. Deze wiekverbetering verdween bij de roedebreuk van 1957.
Bij de rehabilitatie van 1978 werd gekozen voor Oud-Hollands met zeilen

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
De Prins van Oranje ✉︎ 1244 1880 1880 aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de polder Hantumerleeg

molenmaker
Gerrit van Wieren, Janum (1880)
omwentelingen
geschiedenis

In 1880 werd het waterschap het 'Hantumerleeg' opgericht en in dat jaar is ook de molen gebouwd. Het te bemalen gebied was ongeveer 480 hectare groot en lag ten westen en noorden van de molen.

In 1931 werd een roede vervangen en meteen voorzien van zelfzwichting. Het jaar daarop kreeg ook de andere roede deze verbetering.

In 1957 kwam de molen, nadat de binnenroede was gebroken, buiten bedrijf. De andere roede werd daarna ook gestreken. De schroef werd vanaf dat jaar door een elektromotor aangedreven. Tot aan 1973 is er toen door molenaar Dirk Visser op deze manier gemalen.

Begin 1962 was Visser met zijn gezin naar Hiaure verhuisd; het was niet meer nodig om ieder beetje wind af te malen; volstaan kon worden met geregelde inspectie van schroef en krooshek.
Wat de molenaarswoning betreft volgde ook een dratische beslissing: de Hantumse jeugd was in die tijd al 'begonnen' met de afbraak: om verder vandalisme en schade aan de molen (zoals brandstichting) te voorkomen heeft de polder 'Oost en Westdongeradeel' de woning toen af laten breken. 

Vanaf 1973 tot aan 1978 heeft de molen helemaal geen dienst meer gedaan en is gewoon blijven staan zoals hij stond. Het waterschap (toen) Oost en Westdongeradeel hield alles wel waterdicht, zodat het houtwerk en wat zich in de molen bevond in goede staat bleef.

In 1978 is de molen in het kader en geld van de ruilverkaveling opgeknapt en geheel maalvaardig gemaakt. Van malen kwam daarna overigens niet veel: als de molen al draaide, ging dat steeds met de vijzel uit het werk. Pas na 1990 veranderde dat, toen Oane Visser, zoon van Dirk Visser, hier werd benoemd.

Het door de molen te te bemalen gebied bedraagt nu nog ca. 100 hectare. De gemiddelde capaciteit is 50 m3 water per minuut. Het water wordt in de Hantumer vaart uitgeslagen waarna het naar Ezumazijl stoomt waar het door een elektrisch gemaal in (nu) het Lauwersmeer gemalen wordt.

Begin 2022 is de houten vijzel uit de waterloop getakeld om te worden vernieuwd maar er moest nog meer gebeuren. Ongeveer een jaar later rondde men een grote herstelbeurt af: de molen had en nieuwe vijzel maar ook een nieuw rietdek, was geheel geschilderd en kreeg tot slot een stel nieuwe zeilen. 

Een paar constructiedetails: het bovenwiel is uitgevoerd met zes plooistukken. De kruisarmen zijn van eiken, de overige onderdelen zijn alle van iepen.
Vrijwel al het ijzerwerk zoals stroppen rond spil, vulhouten rond de as e. d. zijn niet met lunsen vastgezet, maar met schroefdraad en zeskante moeren, terwijl de ankers in de veldmuren vierkante moeren hebben. Dit is vanaf de bouw al zo geweest.
Fraai zijn de drie ronde gietijzeren vensters in de veldmuren. Meer door Gerrit van Wieren gebouwde molens zijn met dergelijke vensters uitgerust.

Molenaars van deze molen:
Arjen Bos (tijd.): september 1880 - oktober 1880
Reinder Jans van der Bij: oktober 1880 - 12 november 1889
Jelle Dirks Hoekstra: 12 november 1889 - 12 mei 1918
Bote Hylkema: 12 mei 1918 - 12 mei 1920
Jacobus van der Veer: 12 mei 1920 - 30 juni 1922
Johannes de Klein: 30 juni 1922 - 12 mei 1930
Dirk de Klein: (broer van Johannes) 12 mei 1930 - mei 1945
Willem Lanting: mei 1945 - augustus 1945
(N.B. van 1935 tot 1957 was deze hulpmolenaar)
Anko Veenstra: augustus 1945 - augustus 1948
Dirk Visser: augustus 1948 - 1973 (deels dus als machinist)
Oane Visser: januari 1990 - januari 2022 (overleden).

 

aanvullingen

trivia

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zat lange tijd een jodin in de molenaarswoning ondergedoken. Bij gevaar of wanneer er onverwacht iemand kwam die dat niet mocht weten, verborg deze vrouw zich in het 'Jodinnekastje'. Dat kastje viel niet op omdat het geen deur had. Een scheidingswandje tussen de grote en het kleine kastje kon verwijderd worden en zo kon men door de bergkast heen in het Jodinnekastje komen. Als de Duitsers dan in die kast keken was het daar natuurlijk behoorlijk donker en zo zag niemand dat het eindschot niet het einde van de grote kast was maar de scheidingswand tussen het Jodinnekastje en de grote kast.

foto's

foto's